Meer dan franjes en flowerpower: dit wist je nog niet over de (problematische) bohotrend

Bohemiens blijven de mode inspireren. Ook deze zomer zien we op en naast de festivalweide ruisende rokken, bloemenprints, gehaakte hoedjes, broderie en franjes. De trend gaat al lang mee, maar waar komt hij vandaan en is het een goed idee om op de boho-kar te springen?

Volgens trendwatchers is Boho deze zomer weer helemaal in. We spotten de boho vibes zowel bij highstreet boetieks Mango en Zara, het Britse it-merk Rixo als in de SS23 collecties van Gucci, Chloé, Etro en Batsheva. Wanneer de temperaturen stijgen en de festivalweide lonkt, is een modestijl die gelijk staat aan vrijheid, non-conformisme en een snuifje romantiek de logische keuze. Klinkt goed? Voor je aan het shoppen slaat, staan we stil bij drie valkuilen. Maar eerst: de geschiedenisboeken in.

Reis rond de wereld

Wat we anno 2023 verstaan onder boho kent een lange, ingewikkelde geschiedenis met heel wat zijwegen en verkeerde afslagen. Wanderlust, weet je wel. Wij zetten de GPS aan en gingen op zoek naar de bron.

Bohemien klinkt Frans en dat is het ook. Het is de naam die de Fransen gaven aan de Roma, die in de negentiende eeuw in de goedkopere wijken van Parijs en andere Europese steden leefden. Onze zuiderburen veronderstelden dat de Roma uit de Bohemen kwamen, een van de grootste regio’s van Tsjechië, die ook Moravië en het zuidelijke puntje van Silezië omvat.

Hoewel de Boheemse regio, met Praag als hoofdstad, zeker een artistieke bakermat is als geboorteplaats van de polka, Rainer Maria Rilke en Franz Kafka, is het niet de geboortestreek van de Roma. Zij zijn immers meer dan duizend jaar geleden als nomaden vanuit Noord-India in Europa beland. Kortom: omdat sommige Roma via de Bohemen in Frankrijk terecht kwamen, doopten de Fransen hen ‘bohémiens’.

Alles voor de kunst

Geïntrigeerd door hun artistieke, vrije en creatieve manier van leven, romantiseerden schrijvers en kunstenaars zoals Victor Hugo en Honoré de Balzac de Roma. Ze vereenzelvigden zich met deze zogenaamde bohemiens. Net zoals de door andere Fransen verguisde Roma hadden de kunstenaars vaak weinig geld en een grote hang naar vrijheid. De opera ‘La Bohème’ van Giacomo Puccini gaat over dit type artistieke zielen uit het Parijse Quartier Latin in de jaren 1830. Puccini baseerde zijn opera op het boek ‘Scènes de la vie de bohème’ (1851) van de Franse schrijver Henri Murger, geïnspireerd door zijn eigen leven en dat van zijn vrienden. Murger hing onder meer rond met Baudelaire en Champfleury.

Bohemiens waren vaak artiesten, schrijvers, muzikanten en intellectuelen die een alternatieve levensstijl omarmden. Ze deden afstand van de heersende sociale normen en conventies en legden nadruk op hun individualiteit en creativiteit. Tegen de stroom in, hipsters avant la lettre dus.

In de tweede helft van de negentiende eeuw bereikte de bohemienbeweging z’n hoogtepunt als stijl én subcultuur. Kunstenaars en intellectuelen uit verschillende landen, waaronder schilders als Henri Toulouse-Lautrec en schrijvers als Oscar Wilde, vormden clubjes in wijken zoals Montmartre in Parijs en Greenwich Village in New York. Ze woonden in goedkope, vaak armoedige omstandigheden, en leefden voor hun kunst.

In de decennia hierna bleef de bohemien gelinkt aan kunststromingen en artiesten. Denk maar aan de literaire, Britse Bloomsburygroep begin 20^ste eeuw, waarvan Virginia Woolf de bekendste vertegenwoordigster is. In de modewereld was Paul Poirot’s vrouw Denise Boulet hét prototype van een bohomuze. Ook Jack Kerouac, Allen Ginsberg en de andere Beatniks van enkele jaren later stonden bekend als hedonistische, non-conformistische bohemiens; net zoals de Amerikaanse schrijfster Anaïs Nin.

In de jaren zestig en zeventig versmolt de boholook met die van de hippies en het flowerpowertijdperk. ‘Be sure to wear some flowers in your hair’, zong Scott McKenzie in 1967. Artiesten zoals Stevie Nicks, Janis Joplin en John Lennon predikten vrede en vrijheid en kleedden zich excentriek, volgens de bohowaarden. De romantische jurken van Laura Ashley in de jaren zeventig en tachtig gaven een mainstream invulling aan de look. Sindsdien blijft de trend leven onder vrije denkers en duikt hij regelmatig op in collecties van beroemde modehuizen.

Multicultureel

De kledingstijl waarvoor de kunstzinnige, tegendraadse types zich lieten inspireren door de Roma en talloze andere culturen vormt de basis van wat wij nu als boho zien. De etnische en folkloristische invloeden zijn duidelijk aanwezig. Lange rokken, kaftans, borduurwerk, franjes, pofmouwen, opvallende sieraden, natuurlijke materialen, haakwerk en romantische details.

Omdat de Roma meer dan duizend jaar geleden hun thuisland verlieten en zich verspreidden over verschillende landen, hebben ze zich volgens onderzoekers aan de Chinese Yanbian universiteit ook op regelmatige basis aangepast aan hun nieuwe woonplaats. ‘Om in harmonie te leven met de lokale bevolking, vond er een cultureel aanpassingsproces plaats. De Roma absorbeerden de kledingstijl van de locals tijdens hun reizen en kochten lokale kleding, deels om zich warm te houden. Door hun verblijf in verschillende regio’s verzamelden ze de kenmerken van uiteenlopende etnische stijlen. Hierdoor ontstond een fusie van diverse elementen, zoals geplooide rokken uit Slavische regio’s, kwasten uit het Midden-Oosten en sieraden uit India.’

De onderzoekers halen aan dat de bohemienstijl in de multiculturele wereld van vandaag steeds diverser wordt. De stijl evolueert constant en blijft de diversiteit van onze wereld weerspiegelen.

Bobo

De echte bohemien heeft het niet zo voor rijkdom en verkiest het vagebondleven boven een ‘bourgeois’ lifestyle met een eigen woonst. Toch waren er in de negentiende eeuw ook al gegoede bohemiens, die ze toen ‘Haute Bohème’ doopten. Tegenwoordig noemen we dat een bobo, een term die staat voor bourgeois bohemien.

Rijk genoeg om in een privéjet te vliegen, maar toch van kop tot teen gekleed gaan in bohostijl? In de jaren nul was het bon ton onder de beroemdheden. Rachel Zoe was in de nillies dé styliste-van-de-sterren en zorgde ervoor dat de celebs zich massaal in ‘Boho Chic’ outfits kleedden. De it girls die door haar gekleed of beïnvloed werden, noemden de roddelblaadjes ‘Zoebots’. De stiliste werd er ook van beschuldigd van maatje nul te promoten, waardoor franjes en veren plots geassocieerd werden met eetstoornissen.

Neo Boho

Over naar het hier en nu. Crochet tasjes en hoedjes en tie dye of dip dye in verschillende technieken duiken op in trendoverzichten. Het modemerk Freepeople bracht een samenwerking uit met de tv-reeks Daisy Jones & the Six, over een fictieve band uit de jaren zeventig die wel erg veel wegheeft van Fleetwood Mac. En in de herfst van 2022 werd het al aangekondigd: de boho girl maakt haar comeback.

Verschillende modemagazines spreken over Neo Boho, een subvorm van bohemien. Bij Vogue klinkt het als volgt: ‘De meesten kennen de sleutelelementen van de bohemien mode – denk aan franjes, bloemenprints, patchwork, haakwerk, tie-dyes etc. – maar op de catwalk van dit najaar kreeg de trend een neobohemien twist met de nadruk op glamour en elegantie. Er waren nog steeds kernelementen aanwezig, waaronder ambachtelijke stoffen en paisleypatronen, die deden denken aan de bloemenkinderen van weleer. Maar er is een neobohemien renaissance in de mode begonnen dankzij een aantal ontwerpers die van deze stijl hun handtekening hebben gemaakt, zoals Etro, Chloé, Ulla Johnson, Sea, Zimmermann en meer.’ Ze prijzen de stijl omwille van de duurzame ontwerppraktijken en de steun voor ambachtslieden van over heel de wereld. Een nobel doel, maar niet elk boho-ontwerp werd volgens deze filosofie gemaakt uiteraard.

Volgens studies zijn modestijlen die zich laten inspireren door verschillende culturen en etnische groepen doorgaans erg populair in moeilijke socio-economische tijden. Oorlog, recessie, klimaatverandering, protesten: dit zorgt voor een goede voedingsbodem voor de multiculturele boho-stijl. Blogger Tariro Makoni ging graven in onderzoek en deelde haar analyse via TikTok:

Oppassen geblazen

Leuk dat de zomerse bohotrend opnieuw populair is, maar er zijn enkele valkuilen om rekening mee te houden.

1 – De eerste is misschien wel de meest voor de hand liggende: wanneer een trend zo sterk verbonden is met het overnemen van elementen uit andere culturen, loert culturele toe-eigening (cultural appropriation) om de hoek. Inspiratie halen uit verschillende landen en culturen is erg gebruikelijk in de mode en kan prachtige resultaten opleveren, maar het moet wel respectvol en met kennis van zaken gebeuren. Waar de Roma nog kenmerken overnamen omdat zij zich in de minderheid voelden en zich zo aanpasten aan hun omgeving, doen wij in het Westen vandaag soms het omgekeerde: we nemen stijlelementen over uit culturen die jarenlang gedomineerd of zelfs gekoloniseerd zijn door ons.

Vraag jezelf dus altijd af of een bepaald patroon of symbool overnemen niet als beledigend of respectloos kan ervaren worden. Een tulband kan een leuk modeaccessoire lijken, maar voor sommige mensen is het een religieus symbool. Al in 1997 behandelde Nicole Bennett dit thema in haar essay ‘Global Village Chic: “Multicultural Fashion” and the Commodification of Pluralism’ naar aanleiding van de Spring Summer 1994 collectie van Jean-Paul Gaultier. De sociologe waarschuwde dat de bedoeling – namelijk een ode brengen aan een andere cultuur – niet altijd resulteert in meer respect voor die cultuur. Integendeel: een stereotiep beeld neerzetten zorgt net meer voor een wij-zijgevoel.

Haal je inspiratie uit een specifieke cultuur? Erken dat dan en geef aan welke cultuur de basis vormde voor de collectie. Ook is het goed om na te gaan wie baat heeft bij de verkoop van kleding met multiculturele elementen. Hebben de mensen die de kleren maken er een eerlijk loon voor gekregen? Was er een samenwerking tussen een westers merk en ontwerpers of ambachtslui uit de landen die de collectie inspireerden? Wie bekleedt de machtige functies binnen het modemerk dat multiculturele elementen tot trend doopt?

View this post on Instagram

A post shared by HIGHSNOBIETY (@highsnobiety)

2 – Een tweede punt van kritiek is de link met #poorcore of Homeless Chic, een trend die om de zoveel tijd opnieuw opduikt en behoorlijk controversieel is. Terwijl mensen met een normaal inkomen zich smijten op quiet luxury, vinden sommige miljonairs het blijkbaar fijn zich in de schoenen van minderbedeelden te plaatsen, fashion wise dan toch. Het is een soort hobo boho modestijl, die aanslaat bij de allerrijksten. Het ironische is dat ze deze look graag shoppen bij hele dure luxemerken. Balenciaga is hier een recent voorbeeld van.

Denk maar aan de Paris Sneaker van het merk: een schoen die nogal lijkt op All Stars, maar dan volledig verwoest, met een prijskaartje van boven de 1600 euro. Ermee rondlopen gaat niet – of toch maar eventjes, dus je koopt de schoen als een sculptuur om thuis te bewaren. Bedoelde ontwerper Demna Gvsalia het als aanklacht, gimmick, parodie op de Screener sneaker van Gucci of sociaal experiment? Wie zal het zeggen.

3 – Als laatste euvel moeten we overconsumptie aanstippen. De bohostijl van de Roma en de Franse kunstenaars werd gekenmerkt door hergebruik en creativiteit. De hedendaagse interpretatie van boho is helaas minder duurzaam. Fast fashion ketens en andere modemerken springen op de kar en spuwen eindeloos veel nieuwe stuks de wereld in. Om mee te zijn met de trend, kopen we daardoor soms te veel. Wil je échte boho vibes uitstralen? Kijk dan liever naar wat je al hebt, wat je familie nog heeft rondslingeren – misschien wel originele seventies fashion? – en wat de tweedehandswinkel te bieden heeft. En… vergeet die bloemen in je haar niet.

Zeg niet ‘zigeuner’ tegen Roma