Extinction Rebellion over kleding aan dumpingprijzen: ‘Aan dit tempo kunnen we niet blijven consumeren’

Sara Arnold studeerde af als modeontwerpster, maar vecht nu samen met de actiegroep Extinction Rebellion tegen het huidige modesysteem. ‘Er moet een radicale cultuurshift plaatsvinden. We zijn niet alleen consumenten, maar ook burgers. Daar zit onze kracht.’

Extinction Rebellion (XR) strijdt via burgerlijke ongehoorzaamheid voor het klimaat. De leden van de actiegroep omschrijven zichzelf als vredevolle, disruptieve rebellen. De milieubeweging zag het levenslicht in het Verenigd Koninkrijk, maar is ondertussen internationaal actief. De leden worden al eens in de boeien geslagen, maar daar schrikken ze niet van terug. ‘We hebben de tijd niet om rustig aandacht te vragen. De klimaatcrisis moet nu onmiddellijk aangepakt worden of het is te laat,’ klinkt het.

Een van deze rebelse activisten is Sara Arnold, eigenares van het verhuurbedrijf Higher Studio. We ontmoetten haar tijdens London Fashion Week, waar XR verschillende acties organiseerde. De boodschap? Schaf de modeweken af en verander het systeem. Ook vanuit de industrie zelf krijgt XR steun. Merken zoals Phoebe English, Patrick McDowell en Vin + Omi hebben zich al geschaard achter de eis om het systeem radicaal te veranderen. Ook Stella McCartney gaf XR een platform door in haar najaarscampagne drie activistes van de actiegroep als modellen in te schakelen. We voelen Sara Arnold aan de tand over waarom de actiegroep oproept tot een fashion boycot.

Hoe ben je bij Extinction Rebellion terechtgekomen?

Sara Arnold: Ik heb Fashion Design & Marketing gestudeerd aan Central Saint Martins en wilde dus ontwerper worden. Toen ik afstudeerde in 2012 besefte ik dat een merk oprichten inhoudt dat ik ieder seizoen kleren produceer en verkoop en dus grondstoffen en energie opsoupeer. Onze economie is nu eenmaal gebaseerd op grondstoffen ontginnen, gebruiken en terug weggooien. Ik wilde niet meestappen in dit verhaal en heb beslist om zelf niets te ontwerpen.

Creatief bezig zijn maakt me gelukkig, dus kiezen om niet te ontwerpen was misschien een vreemde beslissing. Toch zou een collectie op de markt brengen voor mij persoonlijk nog vreemder hebben aangevoeld. Je moet honderd procent achter je beslissingen staan en ik wilde niet bijdragen aan een verziekte markt. Ik moest dus op zoek naar een andere manier om creatief te zijn met mode.

Dankzij een businessopleiding ontdekte ik het concept van de circulaire economie, waarbij je grondstoffen hergebruikt in plaats van weggooit. Dat was het startpunt van mijn kledingverhuurbedrijf. Ik koesterde nog een tijdje de hoop om de sector ook van binnenuit te veranderen door als freelancer binnen de productieketen te werken. Toen het laatste IPCC-rapport werd gelanceerd, stopte ik volledig met freelancen in de modesector en ging voluit voor het verhuren van kleding.

Ik realiseer me dat mijn kledingverhuurbedrijf geen impact heeft op grote schaal. Daarom ben ik op zoek gegaan naar een organisatie om mee samen te werken. Extinction Rebellion bleek de ideale partner, omdat ik geloof in burgerlijke ongehoorzaamheid als middel om onze stem te laten horen. Bovendien maakt creativiteit een groot deel uit van de strategie van XR, waardoor ik me er meteen thuis voelde.

Wat zijn de voordelen van kleding huren en verhuren?

Het creëert een alternatief, duurzaam modesysteem waar creativiteit hoogtij viert. Mensen die van mode houden, kunnen verschillende looks proberen, zonder hun kledingkast te blijven vullen met ongedragen kleren. Het stelt ook paal en perk aan miskopen. Stel jezelf deze vragen: hoeveel van je kleren kan je tegelijk dragen? Is het echt nodig om alles wat je draagt ook echt te bezitten?

In het verhuursysteem blijven modemerken verantwoordelijk voor hun ontwerpen en verdienen ze geld door een product zo creatief en kwalitatief mogelijk te maken. Ontwerpers krijgen de mogelijkheid om een breder publiek te bereiken en modefans krijgen de kans om designerstuks te dragen die ze zich anders niet kunnen veroorloven.

Kleding huren en verhuren is het beste voorbeeld dat duurzaam omspringen met mode geen opoffering hoeft te zijn.

Wat is er nodig om de modesector te veranderen en wat bedoelen jullie met een modeboycot?

Een cultuurshift is onontbeerlijk. Mensen voelen zich erg verbonden met hun culturele identiteit en in de modesector is die gelinkt aan creativiteit en het maken van mooie dingen. Eigenlijk is mode een spel van symbolen. Wat je draagt wordt gezien als communicatiemiddel en drukt je status in de wereld uit.

Zowel high fashion voor de elite als mode voor de massa wordt verkocht onder het mom van ‘identiteit’ en ‘cultuur’. Kijk maar naar marketingcampagnes, die zeggen heel vaak iets over de groep waar je bij hoort of zou willen bij horen. Er is een grote druk om onze cultuur te beschermen, maar dat houdt ook in dat evolutie wordt tegengehouden. Wanneer die ‘cultuur’ ons voorliegt dat we steeds opnieuw nieuwe spullen nodig hebben, wordt het propaganda in plaats van cultuur. Daarom pleiten we voor een boycot. We zeggen niet dat de mens moet stoppen met plezier beleven aan mode, maar er is een complete systemische verandering nodig. Voor die kan plaatsvinden, moeten we durven toegeven dat er teveel geproduceerd wordt.

Stoppen met nieuwe kleren kopen is een concrete stap die je kunt zetten naar een groenere planeet. Er is geen geweld voor nodig, maar het heeft wel een grote impact. Mensen die het willen proberen, kunnen bij onze community terecht voor tips. We bespreken ook alternatieven, zoals het huren en uitwisselen van kleding of enkel nog tweedehands kopen. Ik geef toe dat we af en toe nieuw ondergoed nodig hebben, maar ook daar heb je duurzame opties voor. Kies voor ondergoedmerken die circulair denken en werken met reststoffen, gerecycleerd textiel of biokatoen.

Zie de boycot dus als een pauzemoment waarin we bewust worden en in transitie gaan naar een beter systeem.

Er bestaan tegenwoordig ook tal van duurzame collecties binnen ketens. Kunnen we die zien als deel van de oplossing of stap in de juiste richting?

Het probleem is dat er geen algemene wet bestaat over wat duurzame mode precies is. Helaas gaat het veel te vaak om greenwashing, waarbij merken hun stappen naar een duurzaam systeem rooskleuriger voorstellen dan ze eigenlijk zijn.

Zolang ze blijven produceren volgens de regels van fast fashion, zijn ketens geen deel van de oplossing. Wanneer een bedrijf een klein deel van de collectie produceert met ecologisch of gerecycleerd textiel, maar wel als doelstelling heeft om steeds meer kleding te maken en verkopen, is dat minuscule aandeel duurzaam materiaal slechts een druppel op de hete plaat. Momenteel wordt minder dan één procent van het textiel op onze aardbol gerecycleerd om opnieuw kleren van te maken. De rest wordt gedegradeerd of belandt op de vuilnisbelt. Hier zit dus nog een gigantisch potentieel dat totaal niet efficiënt benut wordt.

We bevinden ons in een noodsituatie en er moet dus op de noodrem worden geduwd. Zelfs al zouden we de volledige mode-industrie de komende jaren klimaatneutraal kunnen maken – wat onmogelijk is – dan nog zouden we veel te veel grondstoffen gebruiken. Als je huis aan het branden is, ga je ook niet naar de winkel wandelen om een brandblusser te kopen. Ik kan je verzekeren dat je huis ondertussen al is afgebrand.

Fast fashion verwoest bovendien niet alleen het milieu, maar ook de levens van textielarbeiders in lageloonlanden. De textielarbeiders zijn het kanonnenvlees in de frontlinie. Ze worden onmenselijk behandeld, slecht betaald en moeten in giftige dampen werken. Het excuus dat we het systeem in leven moeten houden voor hen is gewoon verschrikkelijk. Zij zijn de eersten die ten onder zullen gaan aan klimaatverandering. Ik kom uit Jakarta, waar de regering eraan denkt om de hoofdstad te verhuizen omdat die onder water komt te liggen. De inwoners van de landen waar wij onze goedkope kleren laten maken, zijn diegenen die het ergst getroffen worden door de klimaatverandering. Het is een verhaal met verschillende lagen, maar het komt neer op dezelfde conclusie: we hebben geen tijd om te wachten op kleine veranderingen en loze beloftes.

Het belangrijkste op dit moment is dat we minder produceren en dus minder kopen. Wanneer dit besef is doorgedrongen, kunnen we duurzaam en circulair gaan produceren. Eerst is er een radicale, systemische shift nodig. De overheden hebben daar een rol in te spelen, maar heel wat wetsvoorstellen blijven te flauw. De eisen die erin staan, zijn optioneel en de textiel- en modebedrijven die er zich niet aan houden, worden niet gestraft.

Hoe proberen jullie deze boodschap te verspreiden?

De XR strategie is niet om iedereen te mobiliseren. We zijn realistisch en beseffen dat iedereen de straat op krijgen gewoon niet mogelijk is. Het belangrijkst is de meerderheid bewust maken van het prangende probleem. We hebben vooral sympathie nodig voor onze eisen.

Als je erin slaagt om mensen te sensibiliseren, zullen ze hopelijk wel snappen dat die oude levensstijl loslaten beter is dan het alternatief: de aarde die vergaat. Er is helaas veel propaganda in de andere richting, zoals wereldleiders die beweren dat klimaatwetenschappers fake news verspreiden…

Daarom is het de bedoeling van XR om de waarheid en de wetenschap op de voorgrond te plaatsen. Die waarheid moet ook door de overheid worden onderschreven en verspreid zodat we een systemische verandering krijgen.

Er komt ook heel wat tegenreactie. Een deel van de bevolking is de klimaatacties beu en vindt de boodschappers ronduit irritant.

Dat is inderdaad een probleem. Mensen geraken het onderwerp beu en luisteren niet meer naar de feiten. Toch denk ik dat het belangrijk is om te blijven protesteren. De enige optie is om met respect voor andere mensen in dialoog te treden en op een open manier te communiceren. Civiele ongehoorzaamheid is onze manier om de waarheid aan het licht te brengen. Ik hoop oprecht dat we met z’n allen gaan beseffen dat onze identiteit niet gedefinieerd wordt door ons consumptiegedrag.

Mogen we hoop koesteren dat het zal beteren?

We moeten eerst hoop laten varen, dan moeten we dapper worden en actie ondernemen en dàn kunnen we terug hoopvol worden. Voor je als mens overgaat tot actie, moet je eerst de hoop dat het wel zal goedkomen verliezen. Dat is het punt waarop je je eigen kracht kunt erkennen en inschakelen. We hebben macht als burger. Dat lijken we vergeten, doordat we in onze cultuur om de tuin zijn geleid. Er is ons gezegd dat onze kracht ligt in ons consumptiegedrag. Dat is heel schadelijk, want zo blijft alles bij het oude.

Tijdens mijn eerste actie voor XR hebben we een weg geblokkeerd. Toen realiseerde ik me dat je maar vijf mensen nodig hebt om tijdens de spits het verkeer in een stad lam te leggen. Is dat vervelend? Misschien wel, maar het is een geweldloze manier om mensen te doen stilstaan bij de huidige toestand. Het mooie is dat je zelfs voor je overgaat tot actie al effect ondervindt van burgerlijke ongehoorzaamheid. Toen we aankondigden dat we een fashion boycot zouden organiseren tijdens London Fashion Week kregen we al heel veel aandacht voor onze boodschap.

Tegen het huidige systeem durven ingaan, daarin schuilt onze burgerlijke kracht. En dan mogen we met z’n allen terug hoop koesteren. Ons politiek systeem is niet geschikt om met een crisis zoals het klimaat om te gaan. De handen van de politici zijn gebonden, want ze willen opnieuw verkozen worden. Het stimuleert kortetermijndenken om de burgers kalm te houden. Het debat wordt niet gevoerd met empathie, maar met ideologie. Dat is heel jammer, want het klimaatprobleem moet door iedereen serieus genomen worden, ongeacht je politieke kleur. Wanneer het onderwerp geclaimd wordt door een politieke partij, zal het probleem niet opgelost geraken. We weten al dertig jaar dat de tijd dringt, maar tot nu toe is er veel te weinig vooruitgang geboekt op politiek vlak. Onze voetafdruk blijft maar groeien. Bij XR vinden we dat het tijd is voor een burgerraad die los van politieke ideologie nadenkt over klimaatverandering.

Hoe zie je de mode-industrie evolueren?

We staan voor een grote uitdaging en het is heel moeilijk om te gokken waar we binnen enkele jaren zullen staan. Eigenlijk kunnen we twee kanten uit. Ofwel ondergaan we een culturele shift en stoppen we met de aarde uit te putten, ofwel kiezen we voor de tragere aanpak van ‘verduurzaming’. Wij stellen dat het eerste scenario de enige optie is.

Eigenlijk moeten we deze tijd bekijken als een wereld in oorlog, waarin we allemaal samenwerken aan een gezamenlijk doel. Tijdens oorlogen vinden historisch gezien cultuurshifts plaats en dat uit zich ook in onze manier van kleden. In deze oorlog bekampen we als mensen niet elkaar, maar vechten we samen voor ons voortbestaan. Laat ons gewoon stoppen met ruziemaken en samenwerken.

Waarom werkt de andere optie niet?

De poging om de mode-industrie duurzamer te maken, zonder het systeem om te gooien, kent een eindhalte. De wereldbevolking blijft groeien en mensen kopen steeds meer kleren. Ontwikkelingslanden klimmen – hopelijk – meer en meer uit de armoede. Ook daar zullen ze nieuwe kleding willen aanschaffen. Dat kan je hen niet kwalijk nemen. Hoe gaan we dat oplossen?

Wanneer we geen voedsel meer hebben, landen onder water komen te liggen, meer orkanen over de aarde razen en de grondstoffen uitgeput geraken, gaat het ons niet kunnen schelen of we om de zes weken nieuwe kleren aan dumpingprijzen kunnen kopen. Uiteindelijk komen we dan uit bij hetzelfde scenario en moeten we ook roeien met de riemen die we al hebben: textiel herstellen, hergebruiken, recycleren, kleding uitwisselen of huren. De weg naar de systeemshift zal gewoon veel minder aangenaam zijn. Het parcours is veel hobbeliger en eist veel meer slachtoffers. Het is een illusie dat we zoveel kunnen blijven vragen van de aarde en aan hetzelfde tempo mode blijven consumeren. Hoe de shift er zal komen, hangt af van hoe we nu kiezen ermee om te gaan.