Wie is Ado Chale, de Belgische kunstenaar die mozaïektafels verkoopt aan Lenny Kravitz en het koningshuis?
Ado Chale (96) raakte als kind gefascineerd door mineralen. Hij liet ze schitteren in bijzondere tafels die wereldwijd in koninklijke paleizen belandden. Naar aanleiding van zijn 65-jarige carrière opent deze week een retrospectieve in Brussel. Wij zochten zijn kinderen, die de fakkel overnamen, op. ‘Mijn vader zei altijd: ga niet naar musea, je zult beïnvloed worden.’
In de Lensstraat, een smalle straat op een boogscheut van de Louizalaan, valt een snoeproze gevel op. Boven de glazen deur vormen zwarte letters de naam Ado Chale. ‘Roze is de kleur die mijn vader het best typeert. Hij droeg altijd een roze foulard, wat hem een vreugdevol en onschuldig, bijna kinderlijk voorkomen gaf’, vertelt zijn dochter Ilona Chale, muzikant en juweelontwerper. Sinds enkele jaren beheert ze het atelier van haar vader en waakt ze over de opvolging van zijn werk. ‘Maar hij is ook een raadselachtig man. Zelfs ik vind het moeilijk om hem te beschrijven’, gaat ze verder. ‘Mijn vader was erg discreet. Hij was graag alleen, in zijn eigen wereld. Maar hij was ook bijzonder sociaal en optimistisch.’
Ado Chale is niet zijn echte naam. Hij werd in 1928 in Brussel geboren als Adolphe Pelsener. Hij verloor zijn vader toen hij twaalf was en werd samen met zijn broer op het platteland opgevoed door zijn moeder. Al op jonge leeftijd creëerde Ado een eigen wereld vol poëzie en verwondering, een universum dat duidelijk doorschemert in zijn werk. ‘Zijn hele leven lang bleef hij zich verwonderen, als een kind. Dat enthousiasme bepaalde in grote mate zijn charme. Tegelijkertijd was hij gepassioneerd door zijn werk. Daarin was hij heel gedisciplineerd.’
Natuurverzamelaar
‘Mijn vader was een verzamelaar, een echte chineur’, vertelt Ilona. ‘Zolang ik me kan herinneren, trokken we eropuit in de natuur om aarde, zand en stenen te onderzoeken. Samen verzamelden we dan markasiet (een mineraal dat in facetten kan worden geslepen en zo al eeuwenlang, met een piek ten tijde van de art nouveau en art deco, gebruikt wordt in sieraden, red.) op de stranden van de Pas-de-Calais. Je moet weten: mijn vader is begonnen met niks, hij had geen middelen. Daarom ging hij aan de slag met wat hij in de natuur kon vinden.’
In wat voor ons doodgewone kiezelsteentjes op het strand zouden zijn, herkende Ado Chale bijzondere ijzermineralen die hun glinsterende inhoud pas tonen als je ze openbreekt. Dat gaf de aanleiding om met een uniek ontwerp op de proppen te komen: stenen mozaïektafels. Hoewel mozaïeken al bestonden ten tijde van de Romeinen en de Grieken, slaagde hij erin een nieuw publiek aan te spreken dankzij een combinatie van originele vormen en ongewone materialen. Van halfedelstenen tot parelmoeren knopen, koperen spijkers en zelfs peperkorrels. ‘Ik heb veel foto’s van hoe mijn vader verschillende objecten creëerde. Er zijn mozaïeken, tableaus met gescheurd papier, lampontwerpen maar ook talloze andere meubelen en objecten.’
Thuis bij Lenny Kravitz
In 1960 nam de kunstenaar met zijn gezin de naam Chale aan. Het was een eerbetoon aan zijn vrouw Huguette Schaal – beeld je de Franse uitspraak van haar achternaam in – en haar eerste galerie in de Livornostraat in Brussel. Als edelsteenkundige deelde ze niet alleen een passie voor mineralen met haar man, ze zou die bij hem ook sterk beïnvloeden. Huguette verkocht er sieraden van bevriende kunstenaars, maar ook de eerste markasiettafels die Ado in de kelder maakte.
Zijn Chale-stijl groeide snel uit tot een fenomeen. Tegen het midden van de jaren zestig was zijn productie dermate toegenomen dat hij op zoek moest naar een groter pand om zich met zijn gezin te vestigen. De boetiek legde de basis voor een uniek universum, maar de ruimte was al snel te klein geworden.
Zijn oog viel op een negentiende-eeuws herenhuis op de Louizalaan, dat hij volledig liet transformeren door zijn vriend, architect André Jacqmain. Zo werd Galerie Chale geboren, een plek die twintig jaar lang een bruisend centrum van Belgische creativiteit zou zijn. Daar verwelkomde het koppel de grootste namen uit de design-, kunst- en architectuurwereld: Jules Wabbes, Olivier Strebelle, Pierre Culot, Jacques Moeschal, maar ook kunstliefhebbers, hoogleraars en verzamelaars. ‘Ik herinner me nog al die persoonlijkheden die over de vloer kwamen. Al was ik me niet echt bewust van de artistieke wereld waarin ik opgroeide. Het maakte deel uit van mijn dagelijks leven’, vertelt Ilona.
Een mozaïek maken is heel persoonlijk. Het duurt weken of maanden om een tafel te creëren. Het kan bijna niet anders dan dat je er een stukje van jezelf in achterlaat.
Oorspronkelijk was de gevel van het huis volledig bedekt met keramiekelementen van Pierre Culot. ‘Door de architectuur van Jacqmain en de open, eclectische geest van mijn ouders vormde de galerie een uniek, geslaagd geheel’, vult Ilona aan. ‘De tafels van mijn vader combineerden moeiteloos met etnische objecten en eigentijdse stukken. Het was allemaal heel vernieuwend.’
Klanten van over de hele wereld dienden zich aan bij de galerie om een Chale-tafel te bemachtigen. Zo belandde zijn werk in de collectie van notoire verzamelaars als Bernard Arnault (de oprichter van LVMH, die onder andere Louis Vuitton, Dior en Fendi bezit, red.) en François-Henri Pinault (de CEO van Kering, dat Gucci, Yves Saint Laurent en Balenciaga runt, red.), bij beroemdheden zoals popster Lenny Kravitz, en in tal van koningshuizen. Dat van België, het Verenigd Koninkrijk, Nederland en Saoedi-Arabië, om er een paar te noemen.
Met verwonderde blik
Behalve marcasiet van de stranden van de Opaalkust, verzamelde Chale materialen uit alle uithoeken van de wereld. Van zijn reizen naar India, Europa, Afghanistan en de Verenigde Staten bracht hij verschillende natuurlijke schatten mee. Deze materialen vond hij niet altijd in de natuur, maar soms ook bij steenkappers. ‘Gedurende zijn hele leven heeft mijn vader enorme voorraden materialen ingeslagen. Ik kan er vandaag nog steeds uit putten’, vertelt zijn zoon Pierre Barbion-Chale. Volgens de legende bracht hij uit Idar-Oberstein in Duitsland zoveel agaten mee dat hij er de hele Louizalaan mee had kunnen plaveien. In 1975 kocht hij in de Franse Oise de stock van een ambachtelijk atelier dat waaiers, pianotoetsen en haute-coutureknopen maakte. Hij vond er een enorme voorraad knopen van been, parelmoer, ivoor en ebbenhout. Uit de woestijn van Arizona bracht hij dan weer stukken versteend sequoiahout mee van 225 miljoen jaar oud.
Vandaag, op 96-jarige leeftijd, is Ado Chale niet meer in staat om die zelf in zijn atelier te verwerken. Pierre nam zeven jaar geleden de productie van zijn vader over. Hij kreeg kunst met de paplepel mee en werd zelf ook kunstenaar. Hij herinnert zich de bijzondere sfeer in het atelier: ‘Telkens als ik mijn vader vergezelde, waande ik me in de grot van Ali Baba, met al die zakken en ladekasten vol spullen. Dat is vandaag niet anders. Aan de kinderen van vrienden die me hier bezoeken, geef ik altijd een potje mee dat ze mogen vullen met wat ze willen: knopen, spijkers, steentjes. Het is zo mooi om die verwondering ook bij hen te zien.’
Pierre vertelt hoe trots hij is om het werk van zijn vader te mogen voortzetten, maar ook hoe nederig hij tegenover zijn vader blijft. ‘Ik zeg vaak dat mijn vader de componist is en ik de uitvoerder. Ik herschrijf zijn werk niet, ik interpreteer het beeld dat hij creëerde, maar blijf trouw aan zijn signatuur.’ Hij heeft het ook over zijn diepe respect voor het materiaal, de stenen zelf. ‘Een mozaïek maken is heel persoonlijk. Het duurt enkele weken of zelfs maanden om een tafel te maken. Het kan bijna niet anders dan dat je er een stukje van jezelf in achterlaat.’
Pierre leerde het vak door zijn vader te observeren, want Ado gaf nooit instructies. ‘Mijn vader zei altijd: “Ga niet naar musea, want dan loop je het risico beïnvloed te worden.” Ik heb dat advies uiteraard nooit gevolgd, maar ik begreep wel hoe belangrijk het was om een primitieve, verwonderde blik op mijn omgeving te behouden.’
Onlangs besloten Ilona en Pierre om nog nooit eerder gemaakte ontwerpen van hun vader te produceren. Deze ongeziene modellen, gebaseerd op schetsen uit de jaren 60 en 70, zullen te zien zijn op de najaarstentoonstelling ter ere van 65 jaar Ado Chale. De voormalige stallen van het Hôtel Solvay van Victor Horta, waar Chale sinds 2007 zijn showroom heeft, zullen voor enkele weken de deuren openen voor het grote publiek. Een unieke kans om zijn fascinerende, betoverende creaties te bewonderen in een juweelachtige setting.
Ado Chale, retrospective. Tot 16 november, Lensstraat 36, 1050 Brussel.
Lees ook: Een ufo met engelenvleugels: hoe designer Francesco Binfaré zijn droom omzette in een zetel
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
