Hoeveel bespaar je met een ledlamp en kan verlichting inbraken tegengaan? Feiten en fabels over licht

Over kunstlicht doen heel wat beweringen en theorieën de ronde. Maar wat klopt ervan en wat is je reinste onzin? Vijf experts laten er hun licht over schijnen.

Supermarkten belichten hun producten anders om ze aantrekkelijker te maken.

FEIT “Licht wordt enorm gemanipuleerd op plaatsen waar producten worden verkocht”, geeft Geert Cautreels toe. Niet alleen in supermarkten trouwens, maar ook bij bakkers, slagers, groente- en fruitboeren. Paul Thursfield treedt hem hierin bij: “De juiste verlichting verleidt niet alleen tot kopen, het houdt consumenten ook langer in de winkel.” Brood zal vooral onder warm licht worden gepresenteerd, terwijl verse vis een natuurlijke koele setting nodig heeft. Er wordt ook gretig gespeeld met het uitlichten van promoties of met het verlichten van winkelzones om ze aantrekkelijker te maken voor specifieke doelgroepen. Een discountwinkel zal witter licht gebruiken om je sneller te doen winkelen en verkassen, een duurdere supermarkt wil je net langer in de winkel houden met een aangename belichting. Meer nog, sommige winkels durven zelfs het licht te veranderen naargelang de drukte, om de circulatie te bevorderen.

Lichttemperatuur kan ook helpen bij het verminderen van voedselverspilling, benadrukt Ton Borsboom: “Je kunt er bijvoorbeeld de vergroening van aardappelen of het verkleuren van vlees door vertragen.” En om het bij vlees te houden: is het je al opgevallen dat je er in de paskamer van de ene boetiek veel beter uitziet dan bij de andere? Ook daar is lichtkleur de grote ‘weldoener’.

Lampen die een zonsopgang en -ondergang nabootsen bevorderen je slaappatroon en -kwaliteit.

MYTHE “De simulatie van zonsopkomst en zonsondergang is op zich niet verantwoordelijk voor een kwalitatief slaappatroon”, stelt Paul Thursfield. Geert Cautreels ziet de lampen eerder als een hype die zich beperkt tot het creëren van een bepaalde sfeer. “Maar,” gaat Thursfield verder, “het is wel zo dat het natuurlijke daglichtritme een enorme impact heeft op ons welzijn. Dat helpt onze slaapwaakcyclus te beheersen. Ik illustreer het graag met een voorbeeld. Wanneer we op vakantie gaan, zoeken we de zon op en brengen we doorgaans veel tijd buiten door. Dat maakt ons wakker en energieker, waardoor we ’s nachts ook vaak beter slapen. Maar als we weer thuis zijn of aan het werk, spenderen we opnieuw meer dan negentig procent van onze tijd binnenskamers.” En het is dat gebrek aan een natuurlijk daglichtritme dat je slaappatroon verstoort.

Er bestaan intussen verlichtingssystemen die dat enigszins verhelpen, bijvoorbeeld in moderne ziekenhuizen, hotels en kantoren. Aan de hand van led wordt hetzelfde daglichtritme als buiten nagebootst zodat de productie van melatonine in onze hersenen wordt onderdrukt (we worden energieker door fel, blauw licht) of juist gestimuleerd (we worden moe en ontspannen door zacht, gelig licht). “Maar het is nog een opkomend domein.” Idem met lampen die je van je winterblues zouden afhelpen. “De beste oplossing is nog steeds jezelf – en dan zeker je gezicht en je ogen – blootstellen aan natuurlijk daglicht.”

Geconcentreerd werken, koken, je opmaken in de badkamer of een boek lezen kan allemaal onder hetzelfde licht.

MYTHE De juiste lichtbron is cruciaal en zelfs de mooiste designlamp zal geen goed licht geven bij een verkeerd gekozen lichtkleur of sterkte. Oliver Nieto-Tröger raadt licht tot 2700k aan in ruimtes waar je je ontspant, en vanaf 3000k in een thuiskantoor. Wat nog steeds een warm, maar wat witter licht is, dat volgens Cautreels ook in andere actieve ruimtes hoort, zoals een keuken of badkamer. Relax je daar ook graag af en toe, dan overweeg je best een dimmer die je toelaat lichtintensiteit en -kleur aan te passen volgens je gemoed en activiteit. Een romantisch etentje, huiswerk en een spelletjesavond aan de keukentafel kunnen namelijk allemaal een andere kleur gebruiken, net als je ochtend- of avonddouche. Idem voor het lezen van een boek. Doe je dat actief – je wilt studeren of je concentreren – dan kies je voor 3000 tot 4000k. Wil je een paar pagina’s lezen tot je indommelt, dan is een warm, zacht licht van 2200k comfortabeler voor je ogen. Dat dimmen kan trouwens ook prima met led, dat zowel koel als warm licht kan geven.

In een verlicht huis breekt men minder snel in.

FEIT Het is een en-enverhaal. Je deuren en vensters vergrendelen is uiteraard stap één. Als je dat combineert met binnen- en buitenverlichting, heb je volgens Tineke Van Iseghem en het EUCPN rapport inzake woninginbraak, waarop ze zich baseert, de doeltreffendste combinatie om woninginbraken te voorkomen. Als je weet dat meer dan negen op de tien veroordeelde inbrekers aangeeft dat hij of zij nooit opzettelijk een bewoonde woning zou binnengaan, dan is het dus interessant om jouw aanwezigheid te simuleren als je er niet bent. “Binnenverlichting wordt dan ook gezien als een belangrijke veiligheidsmaatregel”, tipt ze. Die kun je via een timer of een smartlight-systeem programmeren en met een app op afstand bedienen. Hetzelfde geldt voor buitenverlichting. Via een sensor, een timer of een app kan die er ook voor zorgen dat de inbreker opgemerkt, gestoord en afgeschrikt wordt nog voor hij je woning betreedt.

Licht zorgt trouwens algemeen ook voor een groter veiligheidsgevoel op straat. De experten van Signify melden dat misdaadcijfers met 21 procent en ongevallen met 30 procent dalen bij het inzetten van slim licht. Ton Borsboom: “Dankzij slimme sensoren in de verlichting kunnen onder meer geluid, beweging, regen of verkeer gedetecteerd worden, waarbij het licht aangepast wordt. Dat kan de woonveiligheid ten goede komen.”

Beleving van licht verschilt naargelang je origine.

FEIT Paul Thursfield: “Er zijn wel degelijk geografische verschillen te merken in hoe we licht zien. Mensen, planten en dieren in het noorden en het zuiden van onze planeet zijn een andere lichtcyclus gewend dan hun soortgenoten die op of nabij de evenaar leven.” En die gewoonte zit al tienduizenden jaren ingebakken in onze hersenen. In Azië, Afrika of het Midden-Oosten staat het daglicht gelijk aan hitte en wordt het daarom zoveel mogelijk buitenshuis gehouden. “Wit licht wordt er als aangenaam en sfeervol ervaren omdat het mentaal verkoelend werkt. Door het te gebruiken, heb je al snel het gevoel dat het een graad of twee kouder is.” Iets wat we dichter bij de polen liever niet hebben. Geert Cautreels: “In België gebruiken we hoofdzakelijk 2700k, een lichtkleur die je nauwelijks tegenkomt in warmere landen. Daar gaat de voorkeur uit naar koud licht tot 4000k. Het is ook een kwestie van stijl. In warme regio’s wordt wit licht ook als moderner gepercipieerd.” Het kan ook een kwestie van diepgewortelde tradities zijn. Thursfield haalt de gewoonte in Azië aan om krachtige, centrale plafondlampen te gebruiken in woningen. “Huizen werden vroeger gebouwd rond een atrium of hadden een opening in het dak om fel daglicht binnen te laten. Die plafondlamp is daar een hedendaagse interpretatie van.”

Thuis volstaat één centraal lichtpunt per ruimte.

MYTHE Om gewoon in het donker te zien uiteraard wel, maar niet om een aangename beleving te creëren. Behalve als de uniform verlichte parochiezaalesthetiek helemaal je ding is. De kenners op dat vlak zijn de Scandinaviërs. Omwille van de lange, donkere winters daar besteden ze extra veel aandacht aan een lichtplan, waarbij het onderscheid wordt gemaakt tussen algemene en zoneverlichting. Onder algemene verlichting kun je de lamp verstaan die je aanzet om de hele ruimte in één knip te verlichten, onder zoneverlichting de lamp boven je eettafel, de leeslamp naast je zetel, waardoor je lichteilanden in het duister kunt creëren. Oliver Nieto-Tröger raadt, afhankelijk van de ruimte, een vijftal lichtpunten aan (waartoe ook kaarsen of een open haard kunnen behoren) die het licht ook anders verdelen: omlaag, omhoog en zijwaarts. Die gelaagdheid vermelden ook de experten van Signify. Verblinding is de grootste vijand van een goed lichtplan. “Het verstoort niet alleen je ogen, maar maakt het ook onmogelijk om een ruimte goed te zien.” Nieto-Tröger prijst daarom lampen aan waarvan de lichtbron niet zichtbaar of op z’n minst afgeschermd is.

De enige plek waar Geert Cautreels wel één centraal lichtpunt zou adviseren zijn kinderkamers. “Omdat die door de jaren heen regelmatig heringericht worden. Eén centraal punt geeft hun de vrijheid om alle kanten uit te gaan met hun spullen en aan te vullen met verplaatsbare lampen naargelang hun behoeftes.”