Een onverwachte comeback: waarom glasdallen plots overal zijn

Glasdallen maken een comeback. Waarom is ‘lichtdoorlatend beton’, zoals de uitvinding ooit genoemd werd, plots weer zo trendy? En hoe dun is de grens tussen edgy en tacky?

Net als je denkt dat sommige materialen uit de jaren 80 of 90 nooit zullen terugkeren, maken zowel inox, graniet als glasdallen een comeback. Dertig jaar geleden was dat laatste bouwmateriaal erg populair door zijn minimalistische, architecturale kwaliteiten. Een doorschijnende muur, façade, plafond, douche­wand: de mogelijkheden leken eindeloos. Ook al was de grens tussen edgy en tacky altijd dun.

De laatste jaren zien we weer veel meer architectuur- en interieurprojecten waarin glastegels op een coole manier gebruikt worden. ‘De populariteit is cyclisch. Maar momenteel is er inderdaad ineens veel meer vraag van architecten, zowel voor renovaties als voor nieuwbouw’, bevestigt glasdalspecialist Verhaert & Co, een familiebedrijf uit Oelegem waar intussen de vierde generatie de plak zwaait.

Geen gyprocarchitectuur

Bij Verhaert verwijzen ze onder meer naar het Antwerpse interieurbureau Contekst als grootafnemer. ‘We gebruiken dat materiaal inderdaad graag, zeker voor kantoorinrichtingen’, zegt Toon Martens, partner bij Contekst. Voor het Antwerpse advocatenkantoor Lawtree creëerde het bureau complete binnenwanden in glasdallen. Bij scheepvaart­bedrijf WeBarge in Wijnegem ontwierp Contekst roomdividers in glastegels met een golvend patroon, een knipoog naar het Albertkanaal. En in de Antwerpse gynaecologenpraktijk In Utero is een plafond uitgevoerd in ronde glastegels, om daglicht elegant tot op de gelijkvloerse verdieping te krijgen.

Toon Martens roemt het materiaal ‘omdat het op een translucente manier toch ruimtes kan opdelen. Je kunt er volledige wanden mee bouwen, zonder in gyprocarchitectuur te vervallen’, zegt hij. ‘Bovendien is het een relatief goedkoop bouwmateriaal, omdat je het niet meer moet afwerken, zoals bijvoorbeeld gyproc. Al is het wel een materiaal dat je gedoseerd moet gebruiken. Het is snel overkill.’

Lees ook: Minder binnenruimte, meer palmbomen: binnenkijken in een renovatieproject waar groen centraal staat

Hermès’ glazen paleis

Bij Contekst weten ze het ook: glasdal­architectuur leverde een aantal iconische projecten op. Renzo Piano’s Hermès-winkel in Tokio bijvoorbeeld, een project uit 1998-2001, dat eind vorig jaar plots prominent opdook in hun advertentiecampagne. Dichter bij huis schreef architect Wiel Arets met zijn Academie voor Beeldende Kunsten in Maastricht begin jaren 90 architectuurgeschiedenis. Zowel de gevels, vloeren als tussenwanden waren uitgevoerd in een grid van vierkante glastegels.

‘Dat gebouw blijft geniaal’, zegt Tom Verschueren, partner bij dmvA architecten, die de kunstacademie onlangs bezocht met zijn team. ‘Uit een recente studie blijkt wel dat het materiaal energetisch niet meer te verantwoorden is. De isolatiewaarde is niet hoog genoeg om façades van nieuwbouwwoningen in glasdallen op te trekken. Het is een van die materialen die dreigen te sneuvelen door de steeds strengere energieprestatienormen in de bouw. Jammer, want ik vind het een zeer menselijk en tactiel mate­riaal.’

Zelf gebruikte dmvA recent nog glastegels voor een terras in een renovatie van een fiftieswoning van Lucien Engels in Mechelen. ‘Onder dat zwevende terras ligt de masterbedroom. Dankzij die transparante tegels valt daar toch voldoende licht binnen.’

Spectaculaire plafonds

Veel mensen associëren glasdallen met de jaren tachtig. En dat klopt ook, maar wel die van de negentiende eeuw. Ze zijn omstreeks 1885 uitgevonden door de Zwitser Gustave Falconnier. De architectuurwereld pikte zijn innovatie zeer snel op. Art-nouveau-icoon Hector Guimard – bekend van zijn zwierige metro-ingangen in Parijs – was een van de early adopters, maar ook Le Corbusier en Frank Lloyd Wright experimenteerden er al vroeg mee. Paul-Amaury Michel ontwierp zijn eigen woning in Ukkel met een doorschijnende achtergevel in glasdallen.

Hij haalde de mosterd bij het Parijse Maison de Verre: de ultieme interbellumwoning in glastegels, in 1928-1931 ontworpen door Pierre Chareau en Bernard Bijvoet. Het materiaal werd pas echt interessant toen het gecombineerd werd met gewapend beton. Vanaf dan kon je er koepels, gevels, daken, plafonds en terrassen in realiseren. De koepel in de Brusselse Ravensteingalerij is een prachtig voorbeeld. Maar zes­honderd meter verderop is een nog spectaculairder plafond te ontdekken in de lokettenzaal van de Nationale Bank.

Dergelijke binnen-buitentoepassingen zien we vandaag nog zelden, om energetische redenen. ‘Met Thermo Block glasdallen halen we nochtans een Ug-isolatiewaarde van 1,2 en zelfs 0,8. Ze laten het licht binnen, maar houden de warmte ook binnen’, aldus glasdalspecialist Verhaert. Het Hasseltse architectenbureau dhoore_vanweert werkte samen met Verhaert & Co aan een uitzonderlijke woning in Herk-de-Stad met opake glasdallen als gevelafwerking. ‘Die zorgen voor diffuus licht én privacy in de achterliggende slaap- en badkamer’, zegt architect Jan Vanweert. ‘De glasdallen zijn een eerste scherm aan de straatkant. Daarachter zit nog een opening en dan nog een laag helder glas om de isolatiewaarde te halen’, zegt hij.

Architecturale lingerie

Meer dan in de architectuur beleven glasdallen in interieurdesign een momentum. De flagshipstore van Bottega Veneta aan de Parijse avenue Montaigne is in september 2023 compleet vernieuwd met plafonds en vloeren in futuristische glastegels. De Berlijnse Studio Karhard – bekend van technoclub Berghain – gebruikte glastegels als halfronde claustra in een flashy appartement in Kreuzberg, dat de cover van AD Magazine haalde.

In haar eigen woning in Vorst gebruikte de Brusselse architecte Ngoc Hoang (één helft van het bureau Leonet Hoang) glasdallen als semitransparante wand tussen de slaapkamer en de badkamer. ‘We hebben heel lang gezocht naar glastegels van 15 op 15 cm, omdat we hetzelfde formaat wilden als de tegels in de badkamer’, zegt Hoang. ‘De wand heeft een zekere dikte, maar laat het licht toch op een genuanceerde manier door. Veel subtieler dan een gewoon venster.’

De wildste toepassing vonden we bij Maxime De Campenaere. In een Parijs appartement van 55 m² in Le Marais verraste de Brusselse interieur­architect met een wand in ­goudkleurige glasdallen. ‘Ik wou de grens tussen vintage en futuristisch doen vervagen. Omdat de kamers geen direct zonlicht kregen, besteedden we veel aandacht aan kunstlicht en reflecterende materialen. Roestvrij staal bijvoorbeeld, maar ook die gelige glastegels, die het licht mooi breken en een warme, uitnodigende gloed hebben. Ze werken als een sensuele en suggestieve paravent, die een glimp biedt van de aanpalende ruimtes, zonder te veel te onthullen.’ Glasdallen als architecturale lingerie: niet edgy of tacky, maar damn sexy.