De keizer te rijk: binnenkijken in een nieuwbouwwoning in Japanse wabi-sabistijl

Na jaren in Japan en Zweden gewoond te hebben, bouwde een artsenkoppel uit het Antwerpse hun droomhuis, een nieuwbouw in Japanse wabi-sabistijl. “Veel woningen worden lelijker met de jaren, deze wordt mooier.”

“Jaren geleden ontdekte ik tijdens een wandeling een afgelegen boerderij in de streek rond Kontich. Ze stond leeg en was duidelijk bouwvallig. Maar ik voelde meteen dat je er iets moois van kon maken”, vertelt een Antwerpse arts. “Kort daarna verhuisden we met de kinderen voor vijf jaar naar het buitenland: we woonden drie jaar in Japan en twee jaar in Zweden. Toen we terugkwamen, was ik benieuwd of de boerderij intussen verkocht, verkaveld of afgebroken was. Niks van dat. Ze bleek er nog te staan. Ik waagde mijn kans en spoorde de eigenaar op. Die bleek het domein te willen verkopen.”

Van schuur tot droomhuis

Bij het domein hoorde niet alleen een boerderij met een authentieke broodoven, er was ook een weidetuin die naadloos overliep in een privébos van twintig hectare. Plus een poloveld, indertijd aangelegd door de vorige eigenaar. Kortom, een landelijk paradijsje, ergens verstopt tussen Antwerpen en Mechelen. “Toen we het eens waren over de prijs, dachten we: nu kunnen we de boerderij beginnen te renoveren. Maar de gemeente liet ons de mogelijkheid om er ook een nieuwe wooneenheid bij te bouwen. Een compleet ander uitgangspunt, want plots konden we ons droomhuis realiseren, in plaats van de schuur te restaureren tot woning.”

De schuur werd gerenoveerd tot een prachtig landelijk gastenverblijf. Voor de nieuwbouw lagen alle pistes nog open. Een strak volume bouwen mocht, maar dat vond het artsenkoppel – terecht – minder passen in de omgeving. Omdat ze een tijdlang met het gezin in Japan gewoond hadden, namen ze contact op met Tatsuro Miki, de Japanse architect die veel projecten opvolgt voor woonfilosoof en kunsthandelaar Axel Vervoordt. “In Japan had ik ooit de kans om in Kyoto de zeventiende-eeuwse keizerlijke villa Katsura te bezoeken. Daar dacht ik: als ik ooit een huis zou mogen bouwen, dan liefst zoiets. Die villa was van een onvoorstelbare tijdloosheid. Tatsuro Miki was de juiste man om een ontwerp te maken dat bij ons leven past: een mix van Japanse en Scandinavische elementen.”

Sporen van de tijd

Omdat ze “geen chemische viezigheid in hun huis wilden”, kozen de eigenaars voor een nieuwbouw met zoveel mogelijk ecologische materialen. Tatsuro Miki volgde die niet zelf op, wel een lokale architect. En dat liep niet zoals gewenst. “Voor de houtskeletbouw gebruikte men balken die niet voldoende uitgedroogd waren. Na vier jaar begonnen die te scheuren, net als de lemen muren en de raamkozijnen.”

Op zoek naar de juiste structurele oplossing kwam uiteindelijk Joris Van Apers in beeld. Hij ontwerpt met zijn twintigkoppig team graag doorleefde interieurs, vertrekkend van hun eigen voorraad oude planken, balken, antieke schouwen of tegels. Van Apers brengt altijd een dosis warmte, textuur en persoonlijkheid binnen in woningen die om een ziel vragen. Zijn dringendste ingreep hier: in de gespleten balken spieën steken om de structuur steviger en stijver te maken. “Een poëtische geste, die mooi aansluit bij de Japanse Kintsugi-filosofie: het herstellen van gebroken keramiek met goudkleurige lijm”, zegt de bouwheer. “De balken werden nadien ook opnieuw opgeschuurd, geborsteld en gevoed met bijenwas. Veel woningen worden lelijker met de jaren. Ik vind dat deze mooier wordt. De materialen lenen zich ertoe om sporen van de tijd waardig te dragen.”

Schoenen uit

Van Apers en zijn team sleutelden niet alleen aan de houtskeletbouw, maar ook aan circulatie, de inkom en zelfs de complete interieurafwerking. De plankenvloer is hun toevoeging, net als de zitbank in minerale pleister, een deel van de keuken en de Japanse dubbele schuifdeur. “Het was voor de eigenaars belangrijk dat die panelen traag open- en dichtgingen. Dat hoort bij het ritueel van het binnenkomen in de woning. Je treedt binnen via de grote stapstenen, trekt dan je schoenen uit en treedt binnen in een andere wereld”, zegt Van Apers. “Dankzij de eigenaars verdiepte ik me in de Japanse traditionele minkaarchitectuur. Zonder die klakkeloos te imiteren natuurlijk. Dit huis is een mix van ascetische Japanse elementen met westers comfort.”

Een knap voorbeeld is het luikje in de gang, gemaakt van een Japans paneeltje, dat Van Apers recupereerde uit een oude kast van de opdrachtgevers. Hier kreeg het een nieuwe invulling als paravent. “Het paneeltje kun je namelijk openklappen als visuele barrière, zodat mensen niet zomaar kunnen binnenkijken in de privévertrekken, zoals de badkamer”, zegt de bouwheer.

De wabi-sabi architectuur is duidelijk Japans geïnspireerd, maar de inrichting leunt meer aan bij een doorleefd Scandinavisch interieur. Ascetisch kun je het niet noemen, er is wel degelijk plaats voor decoratie. De muren in kalkhennep verdragen zelfs kleurrijke hedendaagse kunstwerken. “De keukenmuur mag wat mij betreft een wonderwall worden: een collectie van kleinere werkjes, die gaandeweg groeit”, aldus de bouwheer.

Ook de woning zelf is gaandeweg gegroeid. Doordat er al zoveel verschillende mensen aan het huis hebben meegewerkt – eigenlijk is het in vijf jaar tijd twee keer opnieuw gebouwd – was de kans groot dat het een soort monster van Frankenstein zou worden. Maar Joris Van Apers wist het huis uiteindelijk een logische flow en bijzondere coherentie te geven. “Het is klaar om een nieuw verhaal te vertellen.”