In tegenstelling tot kasjmier, merino of vicuña heeft Belgische wol een kriebelige reputatie. En toch zijn er designers die er wel enthousiast van worden, als materiaal voor luxe interieurspullen.
Ons land telt bijna 200.000 schapen, voornamelijk gehouden voor het vlees en hun melk, zelden voor hun wol. Maar omdat de dieren toch een keer geschoren moeten worden (minstens eens per jaar), is er schapenwol in overvloed. Een dier levert twee kilo ruwe wol. Alle schapen bij elkaar zijn dus goed voor zo’n vierhonderd ton wol, die meestal als afval wordt beschouwd. De stugge inheemse wol wordt hooguit gebruikt als isolatie. Nog een groot deel vertrekt naar China voor de productie van producten van lage kwaliteit. Wol heeft zelfs een negatieve economische waarde. Het kost meer om een schaap te scheren dan wat de wol oplevert.
Gelukkig staan er steeds meer ontwerpers op die de lokaal geproduceerde natuurlijke grondstof wel willen gebruiken. In Waals-Brabant werd in 2025 voor het eerst Made in Wool georganiseerd, een vakbeurs voor Belgische wolproducten. Ook Valérie Keyzer stond er met haar merk La Belle Laine, dat dekbedden en kussens, maar ook poefs en speelmatten maakt van honderd procent Belgische wol. Ze ziet alleen maar voordelen in het gebruik ervan: ‘Zowel ‘s zomers als in de winter past het materiaal zich snel aan je lichaamstemperatuur aan, het absorbeert en voert transpiratie af. Bovendien is het antistatisch en trekt het daardoor weinig stof aan. Het is hypoallergeen, huisstofmijtwerend en bevordert de nachtrust.’
Belgische wol als wegwerpmateriaal
Céline Lambrechts (28) en An Gillis (44) maken designobjecten van lokale wol, zoals de plaids (kostprijs: ongeveer 1250) die ze presenteerden op designbeurs For The Now. Een vacht van drie kilogram levert een kilo garen op. Na het handmatig sorteren van de wol houden ze namelijk minder dan de helft over. Bij het spinnen – ze werken samen met La Filature du Hibou, een weverij in Namen – gaat er nog eens veertig procent verloren.
Boeren gaven hun wol aanvankelijk gratis aan Lambrechts en Gillis. ‘Het alternatief is ze te verbranden, dus doneren ze deze liever.’ Intussen betaalt het duo twee euro per kilo, maar ze stellen wel enkele kwaliteitseisen. ‘Vroeger namen we zomaar alles aan. Nu weten we dat wol niet in plastic mag bewaard worden, dan gaat ze schimmelen.’ Met hun plaids hopen ze andere ontwerpers te inspireren. En dankzij een subsidie van Vlaanderen Circulair kunnen ze nu ook de Vlaamse schapenrassen en wolverwerkers in kaart te brengen.
De luis in de pels
Het grootste euvel is dat de wol van Belgische schapen kriebelt. ‘Ook die van de Nederlandse rassen jeukt’, weet Pollyanna Moss (36), een Nederlands-Indiase ontwerper verbonden aan New Order of Fashion, een makersplatform in Eindhoven. Tijdens de Dutch Design Week focuste die organisatie op wol, als tegengif voor het alomtegenwoordige polyester. ‘Consumenten zijn het niet meer gewend om te investeren in een stuk dat je heel je leven bijhoudt’, meent Moss, al begrijpt ze wel waarom. ‘Kunststoffen zijn veel goedkoper en ze kriebelen nooit.’
De kwaliteit van wol hangt samen met de dikte van de wolvezel. Dat wordt uitgedrukt in micron: hoe hoger het getal, hoe meer wol kriebelt. De vacht van inheemse schapenrassen telt gemiddeld 35 micron, vanaf 30 micron begint het te jeuken. ‘Net omdat boeren er niets mee verdienen, zetten ze meestal niet in op de wolkwaliteit. Het vlees is belangrijker.’ Sommige Nederlandse boeren, zoals The Knitwit Stable, kweken dan weer merinoschapen met een zachte vacht van 15 tot 25 micron. ‘Maar het is niet omdat wol jeukt, dat ontwerpers er niets meer mee kunnen aanvangen’, vindt Moss. Ze ondersteunt dat idee met haar creaties.
Recht van de boer
Samen met vijf Nederlandse herders ontwerpt Moss dekens (prijs: 700 tot 3000 euro), waarop ze de geschiedenis van de wol borduurt. Steeds meer jonge makers staan ervoor open om met lokale wol aan de slag te gaan. Zoals Sybrand Jansen, of Shushanik Droshakiryan die haar project The Shepherd Garment voorstelde tijdens de Dutch Design Week, weet Moss. ‘Ze vinden het geweldig dat ze hun materiaal bij de boer om de hoek de grondstof kunnen vinden. Zo voelen ze meer connectie met het materiaal.’
Onder haar eigen label Lamatelier presenteert Céline Lambrechts lampen en kussens, waarvan de prijzen oplopen tot 380 euro. Samen met An Gillis ontwierp ze ook een plaid. De print is gebaseerd op een schapenvacht: de contrasten haalden ze uit een foto van geschoren wol. Een tweede vacht, noemt Lambrechts het. Door het bewerken van de wol (weven, vilten en kammen) voelt de plaid minder ruw aan dan ze zelf had verwacht. ‘Ik zou dit niet enkel als bedsprei, maar ook echt als deken gebruiken. Ja, zelfs op mijn blote benen.’
Zwart schaap
In haar atelier in Anderlecht presenteert de Franse ontwerper Pauline Dornat (29) onderzetters, kussens, tapijten en zitmeubelen gemaakt van de wol van Brusselse schapen. De prijzen variëren van 20 tot 1700 euro. De kleur van de creaties hangt af van de vacht van de kudde. Dornat doopte haar project Blackwool, naar de inheemse zwartbles. ‘Lokale wol wordt gezien als het zwarte schaap onder de textielvezels, dat idee wil ik doorbreken.’
Pauline Dornat maakt ook kleding van ruwe wol, maar alleen op bestelling. ‘Deze outfit maakte ik voor het huwelijk van een vriend. Als ik alleen al de werkuren optel, moet ik er 8000 euro voor aanrekenen. De meeste mensen hebben dat bedrag niet over voor een ensemble dat jeukt.’ Lambrechts ontwierp voor zichzelf een dikke wollen trui. ‘Hij prikt, maar ik draag er nog iets onder, dus deert het me niet. En hij is zó warm.’ Moss gelooft dat lokale wol gerust kan dienen voor outdoorkledij. ‘Je kunt de wol aan de buitenkant gebruiken, en voor de binnenkant een zachtere stof kiezen.’
