‘Veganistische broodjes op tv zouden gratis moeten zijn’

Een veganistisch broodje op televisie veroorzaakt ophef. Ook activist en schrijver Tobias Leenaert heeft zijn bedenkingen, al komen ze uit een iets andere hoek.

In de Vlaamse soapreeks Familie verkocht het personage Zjef deze week een veganistisch broodje en had hij het over de voordelen van veganistisch eten. Terwijl Familie daarmee – in samenwerking met GAIA – een actueel thema aankaart, is dit alles genoeg voor de Boerenbond om nog eens op haar achterste poten te gaan staan – zoals gewoonlijk helemaal onterecht.

Als vegan activist heb tien jaar geleden al ervaren hoe de Boerenbond tekeer ging tegen de campagne Donderdag Veggiedag, die de burger ocharme opriep om één dag per week veggie te eten. Ondertussen is er zoveel gebeurd en veranderd. Veganisme is langzaamaan meer mainstream geworden. Talloze beroemdheden zijn veganist. Mensen als Bill Gates en Richard Branson hebben miljoenen geïnvesteerd in de ontwikkeling van nieuwe vleesvervangers. Beyond Meat werd het eerste vegan bedrijf op de beurs. Alle grote voedings- en zelfs vleesbedrijven hebben hun eigen vegan producten ontwikkeld of zijn ermee bezig. Denktanks hebben de ineenstorting van de dierlijke landbouw voorspeld binnen een paar decennia.

Maar de Boerenbond… die boerde voort, zonder dat ze veel evolueerde. Ze bleef zeuren en sakkeren elke keer vlees te weinig of vleesloos te veel aandacht kreeg, en bleef de ogen sluiten voor de maatschappelijke evolutie naar meer plantaardig. Doet de organisatie zo voort, dan voorspel ik dat ze binnenkort wakker wordt in een wereld waarin zijzelf en de boeren die ze beweert te verdedigen compleet irrelevant zijn geworden. Ze zullen ingehaald zijn door de sociale en technologische innovatie die ze jarenlang met hand en riek vruchteloos hebben proberen af te houden.

Veganistische broodjes op tv zouden gratis moeten zijn

Maar genoeg over de Boerenbond. Laat ons het even over de bredere context hebben. Zoals gezegd is dat vegan broodje in Familie geraakt door een samenwerking met GAIA, dat ervoor betaald heeft – jawel. Ik kan me voorstellen dat veel Familie-kijkers die dit vernemen, verontwaardigd zijn dat een deel van de inhoud van hun programma beïnvloed wordt door externe belangen. Maar VTM is een commerciële zender, en het is logisch dat men daar op zoek gaat naar adverteerders en betalende partners. GAIA doet niet meer of niet minder dan gebruik maken van die mogelijkheid.

Toch maak ik me bedenkingen bij de betrokkenheid en het geld van GAIA achter dat veganistisch broodje in Familie – maar dan vanuit een andere optiek. De vraag die ik wil stellen: moet daar per se geld voor gevraagd worden?

Wanneer er vlees gegeten wordt in een Vlaamse reeks, zit daar ongetwijfeld niet altijd sponsoring achter, gewoon omdat vlees eten nog steeds de norm is. De standaardoptie, zeg maar. Zo kan je je afvragen of er ooit een sponsor zat achter het hele Bomaworst-verhaal in FC De Kampioenen (ook de VRT mag in principe aan product placement doen).

Wanneer een mainstream programma dan eindelijk eens een veganist opvoert – iemand die een compassievolle en duurzame boodschap verspreidt – dan moet daar vandaag voor betaald worden – ook al komt er geen merknaam in beeld. Die betaling komt van de donaties van vele individuen die graag een wereld willen waarin dieren niet gefolterd en gedood worden voor voeding. Is het zo logisch om die boodschap enkel te brengen in ruil voor geld?

Ik mag hopen dat de homogemeenschap niet in de portefeuille heeft moeten tasten voor een homoseksueel personage

Misschien nog ter verduidelijking: Zjef, de veganist in Familie, is ook homo. Homoseksualiteit is net als vele andere vormen van diversiteit een sociaal relevant thema dat aan bod mag en moet komen in een reeks als Familie. Maar heeft de homogemeenschap daarvoor in haar portefeuille moeten tasten? Ik mag hopen van niet. En zo maakt dat ene veganistische broodje in Familie heel wat vragen los, en wordt het symbool voor hoe uitzonderlijk het nog steeds is om op te komen voor de belangen van niet-menselijke dieren. Vermeld ik er tot slot nog even bij dat ondertussen de VLAM (het Vlaams Centrum voor Agro- en visserij Marketing) jaarlijks ettelijke miljoenen Europese subsidies ontvangt om dierlijke producten aan de man en vrouw te brengen. Dat is belastinggeld, dus geld waar ook ik als veganist aan bijdraag.

Laat me duidelijk zijn: dat de scenaristen van Familie veganisme in hun verhaallijn hebben verwerkt is een mooie progressie en lovenswaardige zet. En wat GAIA betreft is dit binnen de huidige context, en gegeven het hoge kijkersaantal van Familie, een efficiënte besteding van haar middelen.

Maar ik kijk alvast uit naar een tijd waarin bezorgde burgers niet moeten betalen om mooie en goede ideeën verder ingang te doen vinden bij een breed publiek. Een tijd waarin plantaardig eten het nieuwe normaal is, waar niemand nog van opkijkt en waar zelfs de Boerenbond enthousiast aan meewerkt.

Tobias Leenaert, auteur van How to Create a Vegan World