Van die boer graag eieren: hoe springen alternatieve landbouwformules om met de uitdagingen van vandaag?
De traditionele landbouw staat onder druk. Ligt het antwoord op de uitdagingen van vandaag in handen van boeren die het anders aanpakken? Van succesverhaal tot ‘spannend’: drie bioboeren over hun parcours dat een korte keten centraal stelt.
Een oorlog aan de rand van het continent, een energiecrisis die daar rechtstreeks mee verbonden is, de gevolgen van een klimaatverandering die niet meer te ontkennen is en op de koop toe de aanlevering van verschillende grondstoffen die wereldwijd lijkt stil te vallen. Van komkommertijd is er dit jaar geenszins sprake. Deze zomer zit vol gebeurtenissen die voor ons allemaal uitdagingen en onzekerheid met zich mee brengen, maar voor bepaalde sectoren en groepen in de maatschappij nog grotere gevolgen hebben. Zo mag de landbouwsector naast de stijgende grondstofprijzen en onzekere afzetmarkten ook nog het stikstofdecreet verteren. Nederland is dagelijks in de ban van boerenprotesten en ook bij ons rommelt het. Gelukkig zijn er hier en daar ook positieve verhalen te horen. In heel het land zijn er tal van kleinere biologische boerderijen die proberen de woelige tijden op hun manier te overleven. Niet dat de hordes voor hen makkelijk te nemen zijn, maar creativiteit en een doordachte filosofie kunnen soms oplossingen bieden.
De spreidstand in evenwicht
Justine Dewitte van ‘t Goed ter Heule in Lauwe vlakbij Menen was onbedoeld al voorbereid op de uitdagingen van vandaag. “Onze boerderij is gevestigd in de oude vierkantshoeve van mijn grootouders. Een prachtige locatie met veel ruimte, maar ook flink wat kosten. We zijn boer in hart en nieren en dus moet het veld rendabel zijn, maar tegelijk willen we ook niet alles laten afhangen van de teelt en de opbrengst van de producten. Daarom besloten we al snel om een aantal nevenactiviteiten op te starten.” Naast een plukveld voor particulieren en leveringen aan de groothandel, vind je op het domein een winkel, een eethuisje en zelfs een heuse feestzaal. “Eigenlijk staan al die nevenactiviteiten in het teken van continuïteit en onze save-the-harvest ideologie. Wat niet geplukt wordt door klanten of doorverkocht wordt aan andere afnemers, kan in onze winkel al dan niet verwerkt verkocht worden: naast verse producten zijn er bijvoorbeeld gepekelde bloemkolen, huisgemaakte ketchup en chutney te vinden. In ons eethuisje is er geen vast menu, maar een dagelijkse kaart volgens seizoen en aanbod zodat niets verloren gaat. En het keukenafval is dan weer zeer welkom bij de dieren op ons erf.”
Bij Zilt en Zoet uit het Melsele klinkt een gelijkaardig verhaal. Door met een bewuste filosofie te starten aan het boerenbestaan, beperkt Julie Van Overmeiren de invloed van mogelijk negatieve externe factoren enorm. “In de eerste plaats is onze manier van telen veel minder afhankelijk van de stijgende prijzen voor energie en grondstoffen. Geen dure pesticiden en kunstmest, geen verwarmde kassen en een laag waterverbruik zorgt sowieso voor veel minder vaste kosten. Anderzijds is ons aanbod zo breed, we hebben 200 verschillende planten, kruiden en groenten op het veld, dat een eventuele mislukte teelt van de ene plant wordt opgevangen door een andere soort. Meer biodiversiteit zorgt sowieso voor een sterker en stabieler geheel.”
Het leukste aan onze job is de verhalen en recepten die mensen aan ons kraam delen
Ook de opstart van de boerderij was niet meteen volgens een klassiek businessplan. “We zijn bewust met een vzw gestart”, vertelt Van Overmeiren, “omdat het in de eerste plaatse een leerproces voor mezelf was. Om niet meteen gekke investeringen te moeten doen, kon ik samen met mijn team vrijwilligers de stiel leren en toewerken naar een bedrijf. Ondertussen kon ik mijn job opzeggen en ben ik officieel in dienst bij de boerderij. De volgende stap is een eigen veld te vinden om zo een verhaal op lange termijn te kunnen schrijven.”
De belangrijkste gemene deler in de meeste van deze verhalen is de bewuste keuze voor een korte keten. Het directe contact met consument, horecaklanten en andere afnemers zorgt voor een langdurige en gebalanceerde relatie. Dat weten ook de jongens van Oogstappel als geen ander. Niet alleen zorgen ze met hun jaarabonnementen voor een persoonlijke band met hun cliënteel, maar ook een wekelijks markt-moment draagt daar aan bij. Wim Verbruggen vertelt: “De groentepakketten zijn een fijne manier van werken om je klanten te leren kennen en misschien zelfs wat op te voeden. Mensen vergeten vaak hoe de seizoenen werken en wat er wanneer beschikbaar is. Daarbovenop kozen wij bewust voor een wekelijks afhaalmoment om met onze klanten in contact te blijven. Tegelijk openen we een mini-marktkraam waar toevallige passanten en lokale bewoners vrij uit het aanbod van de week kunnen kopen. Zo blijven onze producten ook toegankelijk voor wie niet kan of wil intekenen op de abonnementen. Het leukste aan onze job is net de verhalen en recepten die mensen aan ons kraam delen.”
Mede daarom koos Justine Dewitte voor een zelfplukveld zonder lidmaatschap. “Als je een band wil opbouwen met je klant, moet je de drempel zo laag mogelijk maken. Als mensen bij wijze van vrijetijdsbesteding bij ons komen oogsten en plukken, is de kans groter dat ze op termijn terug komen voor de kwaliteit en de diversiteit van onze producten. Een deel van mijn verhaal is ook het sensibiliseren van de consument en hem laten zien hoe de oogsten, de seizoenen en het boerenbedrijf werken.”
Alleen maar rozengeur?
De inflatie en de stijgende prijzen hebben tot nu toe weinig of slechts een tijdelijke impact gehad bij deze drie boeren. Bij Zilt en Zoet was er even een hapering in de verkoop. “Het begin van de oorlog in Oekraïne kan ik in de cijfers zeker terug vinden. De groei in onze abonnementen stokte toen even heel duidelijk. Ondertussen is dat wel weer rechtgetrokken en zitten we in een stijgende lijn”, meldt Van Overmeiren. Bij Oogstappel voelen ze de nieuwe realiteit wat meer in hun werking. “De pandemie had eigenlijk een heel positieve invloed voor ons. De mensen hadden plots veel meer tijd en zochten duidelijk een alternatief voor de supermarkt. Nu voelen we de concurrentie van de supermarkt meer maar die zal er altijd zijn en dat is ook normaal. Wij leveren een product met een verhaal en beleving dat hopelijk ook anders smaakt dan wat een supermarkt aanbiedt. Ons voordeel is ook dat we niet gekoppeld zijn aan een veiling of een marktprijs en daardoor onze eigen prijszetting kunnen hanteren.”
We vertrouwen in onze filosofie en ons plan, maar het moet natuurlijk wel renderen, en liever vroeg dan laat
De grote goednieuwsshow voor alle biologische en ecologische boerderijen is evenwel ook niet voor meteen. De boerenstiel blijft een uitdaging en ondernemen zonder risico bestaat niet. Het overheersende gevoel bij ‘t Goed ter Heule blijft voorlopig ‘spannend’. “De verbouwing van de boerderij, de investering in accommodatie en het aannemen van flink wat personeel zijn grote stappen voor een jonge ondernemer. We vertrouwen in onze filosofie en ons plan, maar het moet natuurlijk wel renderen, en liever vroeg dan laat. Daarnaast wil je ook voeling houden met je stiel en je passie. Momenteel ben ik vooral zaakvoerder en dan is er weinig tijd over om zelf op het veld te staan. Als dat zou blijven, klopt er ook iets niet aan ons verhaal.”
Die zakelijke realiteit staat ver weg van de romantiek van het boerenleven. Organisatie, administratie en zakelijk denken zijn ook voor de kleine boeren een belangrijk aspect. “Ik ben heel erg dankbaar voor de keuze die ik vijf jaar geleden maakte. Ik zag rond mijn ouderlijk huis hoe klassieke landbouw leefde en werd beleefd en wilde tonen dat het ook echt anders kan,” vertelt Wim Verbruggen nog. “Maar die keuze heeft natuurlijk ook wel wat gevolgen. Het is de beste job die ik ooit voor mezelf kon bedenken, maar de dagen zijn soms lang en het werk pittig. Daarnaast is het uitdagend om de balans in evenwicht te houden en onszelf een volwaardig inkomen uit te keren. Dat lukt momenteel behoorlijk, maar de eerlijkheid gebiedt me om te zeggen dat ik heel dankbaar ben voor de financiële stabiliteit die mijn vriendin in ons gezin brengt.”
‘T Goed ter Heule
Justine Dewitte
Oogstappel
Wim Verbruggen en Joost Eens
Zilt & Zoet
Julie Van Overmeiren
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
