Eten achter tralies: ‘In vergelijking met andere gevangenissen is het hier een hotel’

Drie euro en drieënzeventig cent. Dat is het budget dat Belgische gevangenissen krijgen om hun gedetineerden drie maaltijden per dag voor te schotelen. Knack Weekend bezocht de gevangenis van Ieper en polste er tijdens de prison lunch break naar de tevredenheid van de gevangenen over het eten. ‘Ik denk dat je veel gewoon bent als je hierover klaagt.’

‘Wat moet ik zeggen? Dat het eten hier goed of slecht is?’, vraagt Koen al lachend aan de cipier die hem de spreekkamer binnenleidt. ‘Slecht dat het hier is. Slecht!’ De 47-jarige is een van de gedetineerden die in de gevangenis van Ieper zitten in afwachting van hun proces. ‘Ik zit hier nu elf maanden. Wanneer je hier al zo lang zit, worden de maaltijden een beetje eentonig. Er is weinig afwisseling en het menu is in feite alle weken hetzelfde. Op maandag eten we pasta. Elke dinsdag, donderdag en zaterdag krijgen we aardappelen, groenten en vlees. Op woensdag en zondag zijn het frieten en vrijdagen serveren ze puree en vis. Dat komt altijd terug.’

Als je Koens klachten vergelijkt met de horrorverhalen rond gevangeniskeukens die je doorgaans hoort, valt het allemaal wel mee in het arresthuis van Ieper. Het is waarschijnlijk dan ook niet zonder onderliggende redenen dat ik vanuit justitie werd doorverwezen naar een van de kleinste gevangenissen van het land. Met slechts een honderdtal gedetineerden en een nieuwe keuken van amper een jaar oud is koken desondanks niet per se eenvoudiger dan in grotere gevangenissen, zo stelt chef-kok Franky Depoorter. ‘Wij krijgen €3,73 voor drie maaltijden per gevangene. Het is niet gemakkelijk om daarmee volwaardige gerechten op tafel te toveren’, legt Franky uit.

Dagelijks zorgt de chef samen met zijn collega Peter en drie gevangenen voor een warme maaltijd tijdens de lunch. Vandaag op het menu: spaghetti bolognaise, ook verkrijgbaar in een vegetarische en halalvariant. ‘De gedetineerden werken voor één euro per uur mee in de keuken’, vervolgt Franky zijn uitleg. ‘Het is een gegeerde job binnen de gevangenis. Er is weinig werk, dus zij die hier terecht kunnen, hebben meteen werk. Zeven dagen op zeven. Het leven hierbinnen is heel duur, hè. Een pak sigaretten kost evenveel als buiten de gevangenismuren, maar je inkomsten zijn veel beperkter. Hier moet je praktisch een dag lang werken voor een pakje. Daar sta je niet bij stil.’

Geen ervaring

Franky staat ondertussen bijna twintig jaar in de keuken. Hij begon in de gevangenis van Antwerpen, verhuisde daarna naar Brugge en belandde uiteindelijk in 2001 in de gevangeniskeuken van Ieper. ‘Het kan zijn dat wij om de maand een nieuw team hebben. Het is hier een arresthuis, dus gevangenen komen en gaan. Iemand kan net rendabel beginnen te werken en alweer weg moeten. Slechts één van de drie huidige werkers heeft zo ervaring met koken, de andere twee hadden nog nooit in een keuken gestaan.’

Terwijl Franky nog eens doorheen de bolognaisesaus roert, klamp ik een van de gedetineerden aan die een plekje aan het fornuis wist te verdienen. ‘Ik werk nu twee maanden in de keuken’, vertelt Dieter (25). ‘Het is fijn dat je bezig bent en iets kunt maken voor andere mensen, dat je een verantwoordelijkheid hebt. Ik heb wel in de horeca gewerkt, maar daar moest ik enkel opdienen. Het is de eerste keer dat ik echt in een keuken werk, ik ben namelijk lasser van opleiding.’ De 47-jarige Didier werkte voor zijn opsluiting dan weer wel als kok en had een eigen traiteurszaak. ‘Of ik al lang in de keuken werk? Van halfacht zeker? (lacht) Sinds december, dus ondertussen zo’n vier maanden. Je hebt hier even niet het gevoel dat je in de gevangenis zit.’

Didier is ervan overtuigd dat de andere gevangenen zeer tevreden zijn van de kost die ze voorgeschoteld krijgen. ‘In vergelijking met andere gevangenissen is het hier een hotel. Door de nieuwe keuken hebben we meer mogelijkheden.’ ‘Soms krijgen we weleens opmerkingen of klachten van andere gedetineerden’, vult Dieter aan. ‘Maar we kunnen ook maar doen wat ons opgedragen wordt en mogelijk is.’

Te gepeperd of te flauw

‘Wat ik mis? Peper en nootmuskaat.’ Koen twijfelt geen seconde. ‘Ze kunnen natuurlijk niet voor iedereen goed doen in de keuken, maar soms is de soep te gepeperd en de andere keer dan weer heel flauw. Je kan bij je maaltijd momenteel enkel wat zout bijdoen omdat peper verboden is in de gevangenis. Dat kan je namelijk als wapen gebruiken. Binnen het overlegorgaan van de gevangenis hebben we nu voorgesteld om meer kruiden op de kantinelijst te zetten. Onder andere nootmuskaat, zodat we dat zelf nog bij ons eten kunnen doen als de kar langs de cellen komt.’

De 47-jarige man zou graag terug zelf in de keuken kunnen staan, ‘maar door mijn gezondheid zou het te zwaar zijn voor mij. Ik ben zeventien jaar samen met mijn vrouw en ze heeft nog nooit gekookt voor mij. Ik ben kok van opleiding en zorgde thuis dus altijd voor het eten op tafel.’

‘In het algemeen is het hier wel lekker hoor. Zeker als ik van andere mensen hoor wat ze in andere gevangenissen soms krijgen. Ik heb zelf in Engeland en Spanje in de gevangenis gezeten en heb dus ook geleerd dat het heel wat anders kan zijn. Desondanks zou het nog wel beter kunnen, denk ik. Zo zijn de frieten niet altijd gebakken zoals het moet. Ik ben meer een vis- dan een vleeseter, maar de vis die we hier een keer per week krijgen, vind ik niet zo lekker. Ook vlees droogt snel uit doordat het in de au bain-mariebakken te lang in de secties staat te wachten.’

Honger

Alain (44) is best tevreden over de maaltijden die hij krijgt voorgeschoteld. ‘We moeten zeker niet klagen’, glimlacht hij. ‘Het is de eerste keer dat ik gedetineerd ben. Als je de verhalen vooraf hoorde, had ik het véél slechter verwacht, al ken ik natuurlijk de andere gevangeniskeukens niet. Ik denk dat je veel gewoon bent als je klaagt over het eten.’ Daar treedt Youssef (26) hem in bij. ‘Ik heb ook al in de gevangenis van Gent gezeten en daar was het echt niet lekker: de aardappelen waren nog hard en het vlees niet goed genoeg gebakken. De keuken van Ieper is niet slecht, maar het is veel hetzelfde en mag beter gekruid zijn. Ik mis de Arabische specerijen omdat ik die keuken gewoon ben. Ik mis het wel om te kunnen bepalen wat ik eet, ja.’

‘Specifieke kruiden proberen we af en toe weleens aan te kopen, maar de typische gerechten uit de Marokkaanse keukens kunnen we niet bereiden’, vreest Franky. ‘Maar we doen ons best om het voor iedereen zo aangenaam mogelijk te maken. Je merkt dat de maaltijden ook de momenten zijn waar de gedetineerden naar uitkijken, het middageten en avondeten. Het ontbijt iets minder.’

Er zijn sommige gevangenen die ondanks de aangeboden maaltijden nog met honger blijven zitten, wilt Koen tot slot nog kwijt. ‘Dat hoor ik van de mensen die geen geld krijgen van buitenaf om nog iets extra te kopen in de kantine en dus afhankelijk zijn van de gevangeniskost. Zo zijn er al momenten geweest dat mensen het eten van iemand anders hebben opgegeten uit pure honger. Je krijgt ’s avonds acht boterhammen, waarvan er vier dienen als het ontbijt voor de volgende dag. Er zijn mensen die daarmee toekomen, maar als je pakweg 120 kilo weegt, dan zijn vier sneetjes van dat wattenbrood niks. En als je daarmee de voormiddag moet voorkomen…’