Château Belgique: niet het ideale klimaat, toch een interessant wijnland

Sinds 1997 is ons land door de Europese Unie erkend als wijnland, met heuse appellations zoals Frankrijk. Sindsdien gingen zowel de wijngaardoppervlakte en het aantal domeinen als de geproduceerde liters elk jaar omhoog. Hoe kan dat voor een land dat eigenlijk geen geschikt klimaat voor wijnbouw heeft?

“Om goede wijn te maken, moeten de druiven goed rijp worden en daar is een warm en zonnig klimaat voor nodig.” Peter Colemont, een leraar biologie, windt er geen doekjes om: het Belgische klimaat is niet evident voor wijnbouw. Toch is hij al dertig jaar wijnbouwer, in zijn kleine wijngaard van één hectare in het dorpje Gors-Opleeuw, als een van die vele gepassioneerde liefhebbers die er niet van kunnen leven, maar er veel werk voor over hebben. Zijn chardonnay wordt algemeen beschouwd als een van de beste witte wijnen van ons land en deed menig blindproever al denken dat het een bourgogne was. Hij zag de wijnbouw in ons land razendsnel evolueren: de laatste tien jaar was er zelfs een verviervoudiging, zowel qua oppervlakte en aantal domeinen als geproduceerde liters, nu bijna twee miljoen liter. In het coronajaar 2020 steeg het aantal geregistreerde wijnbouwers nog van 154 naar 198, een kwart erbij dus. Vermoedelijk ligt het totale aantal – de niet-geregistreerden incluis – dubbel zo hoog. Wie had dat verwacht? “De grote uitdaging in België is het gebrek aan warmte en zon en het teveel aan regen compenseren door de ligging van de wijngaard zorgvuldig te kiezen”, zegt Colemont.

Dat deed Yves Bacquaert, wijn- en bierhandelaar, toen hij in het West-Vlaamse Heuvelland, tegen de grens met Frankrijk, het wijndomein Entre-Deux-Monts oprichtte. Van in het begin werd het gerund door zijn zoon Martin, van opleiding bio-ingenieur. Heuvelland is een van die gunstige microklimaten in ons land en heeft bovendien zijn naam niet gestolen: de streek is inderdaad heuvelachtig zodat de op hellingen aangeplante druiven beter door de zon worden beschenen en de Belgische regen vlot afwatert. Bacquaert gebruikt daarnaast druivenrassen die goed bestand zijn tegen koelere klimaten, zoals pinot noir en chardonnay (bekend van Bourgogne, ook noordelijk gelegen), pinot gris en auxerrois (uit de eveneens noordelijke Elzas) en vroegrijpe rassen zoals kerner en sieger. Bacquaert is een van de weinigen in ons land voor wie wijnbouw een voltijdse, economisch leefbare job is. Daarvoor is een bepaalde kritische oppervlakte nodig: minimaal zeven à acht hectare, zo berekende Jonas De Maere, een economist die met zijn broer de webshop belgianwines.com oprichtte. Entre-Deux-Monts is nu achttien hectare groot en heeft zelfs vijf medewerkers (buiten de familie) in dienst.

Bont gezelschap

Pioniers zoals Colemont (deeltijds) en Bacquaert (voltijds) werden in sneltempo opgevolgd door wijnfanaten van diverse pluimage: vroegere telers van appels en peren (zoals Karel Henckens van Aldeneyck), bloemisten (zoals de familie Vandersteene van het gelijknamige domein), wijnhandelaars (zoals Philippe Grafé van Domaine du Chenoy), ingenieurs (zoals Patrick Nijs van Wijnfaktorij), een politieagent (Guy Geunis van Optimbulles), een fotograaf (Jan Caudron van Kampenberg), een apotheker (Eugène Ernens van Crutzberg), een docent sociologie (Piet Akkermans, die zijn domein Pietershof onlangs verkocht aan een cardioloog) en zelfs de directeur van een stripuitgeverij (Hendrik Coysman van Stuyvenberg). En ten slotte als klap op de vuurpijl: Belgische ondernemers die elders fortuin hebben gemaakt en dat nu deels in de wijnbouw investeren (zie kader). Ghislain Houben van het domein Hoenshof, naast wijnbouwer ook professor economie, vreest dat een aantal ondernemers onderschat hoe complex wijn maken wel is: “Je mag er zoveel geld insteken als je wilt en je businessplan mag nog zo goed zijn, de natuur houdt daar geen rekening mee. Sommigen zullen slagen omdat ze veel kapitaal lange tijd kunnen missen, maar er zullen er ook zijn die zich erin verslikken.”

Hij wijst ook op de prijsfactor: “Ons land is een van de meest competitieve markten met een aanbod van wijnen uit de hele wereld en consumenten die niet aarzelen om buitenlandse wijn te kopen als die beter en goedkoper is.” De tendens om lokaal te kopen speelt dan weer in het voordeel van onze wijnbouwers.

Liever minder regen

Welke rol speelt de klimaatopwarming? Cool climate wijnen, zoals de Belgische, zijn in elk geval trendy geworden omdat de warme wijnlanden té warm dreigen te worden. Maar er zijn ook andere factoren belangrijk voor wijnbouw, zoals voldoende zon voor de aanmaak van suikers in de druiven. En een warmer klimaat garandeert niet dat de zon meer schijnt of dat er minder regen is. Vooral regen stelt de wijnbouwers in ons land vaak voor grote problemen, zoals we dit jaar gezien hebben.

Algemeen wordt aangenomen dat de grootste toekomst in België is weggelegd voor schuimwijn volgens de champagnemethode omdat de zuurtegraad, eigen aan onrijpe druiven in een koel klimaat, bijgestuurd kan worden door aanzoeting. Dat is trouwens de reden waarom de champagne is ontstaan in de noordelijke Champagnestreek, uiteindelijk maar 250 kilometer van Brussel verwijderd.

Een van onze beste champagnemakers is de voormalige wijnhandelaar Raymond Leroy van Vignoble des Agaises. Deze in Frankrijk opgeleide oenoloog ontdekte in zijn geboortestreek Binche een ondergrond van krijt, net zoals in Champagne. Hij slaagde erin die te kopen en plantte er wijnstokken van de drie champagnedruiven aan. Zijn schuimwijn Ruffus, die hij wettelijk geen champagne mag noemen, valt geregeld in de prijzen, ook dit jaar weer (zie kader). Ook commercieel beschikt onze ‘champagne’ over een grote troef: de prijs is beduidend lager dan die van Franse champagne.

De beste Belgische wijnen

Onlangs bekroonde de Vereniging Vlaamse Sommeliers voor de 17de keer de beste Belgische wijnen. Er werden 161 wijnen van 42 verschillende domeinen blind geproefd, met 16 bronzen, 16 zilveren en 17 gouden medailles als resultaat. De gouden medailles vind je hieronder.

Beste schuimwijnen:

— Ruffus Chardonnay Brut, Vignoble des Agaises (Haulchin)

— L’Insoumise / L’Insoumise Réserve, Vin de Liège (Heure-Le-Romain)

— Chardonnay Heerenlaak, Aldeneyck (Maaseik)

— Bacquaert Brut, Entre-Deux-Monts (Westouter)

— Blanc de Blancs, Vandersteene (Zwijnaarde)

— Stuyvenberger Brut, Stuyvenberg (Gooik)

— Zwarte Parel, Genoels-Elderen (Riemst)

Beste witte wijnen:

–Quatre Cépages, Entre-Deux-Monts (Westouter)

— Riesling Classique, Gloire de Duras (Wilderen)

— Chardonnay / Chardonnay ‘Krachtig’ / Pinot Blanc, Kitsberg (Heers)

— Pinot Gris, Ten Gaerde (Begijnendijk)

Beste rode wijn:

— Pinot Noir ‘Cuvée belge’, Domaine des Marnières (Warsage)

De Gids van de Belgische Wijnen 2021 ligt nu in de boekhandel. Voor deze eerste editie werden 162 wijnen afkomstig van 61 domeinen geselecteerd door een professionele jury bestaande uit gerenommeerde journalisten, sommeliers, wijninvoerders en wijnhandelaren. 19,90 euro, te koop via vino.be