Wissel van de vacht: borsthaar mag weer

Na jaren waarin de gemiddelde mannenborst in beeld gebracht werd zonder ook maar één enkel haartje erop, lijkt borsthaar aan een renaissance bezig. Hoe de mannelijke borstkas doorheen de jaren evolueerde van begroeid naar kaal en weer terug: “Ik voel me niet langer geïntimideerd om mijn borsthaar te tonen.”

Het waren niet de stijgende brandstofprijzen, noch het immigratiebeleid of de oorlog in Oekraïne dat als topic de meeste aandacht kreeg tijdens de Franse presidentsverkiezingen afgelopen lente. Die eer was voorbehouden aan de borstkas van herverkozen president Emmanuel Macron. Toen zijn persfotografe op Instagram een foto postte waarop Macron onderuitgezakt in een beige zetel zat met een losjes open–geknoopt hemd, viel het aantal artikels en tweets over het welige borsthaar van de president niet bij te houden. De reacties waren gemengd: terwijl de een het toejuichte, vond de ander het ongepast. Sommige critici beweerden zelfs dat het borsthaar gefotoshopt zou zijn. Een hoogdag voor politieke columnisten.

Het idee ontstond dat mannen zich niet in het openbaar konden vertonen met veel lichaamshaar. Van dat idee zijn we nu aan het afstappen.

Sociologe Giselinde Kuipers

Een stunt of niet, de Franse president is zeker niet de enige man die trots zijn behaarde borst toont aan de buitenwereld. Trendwatchers merken op dat de he-vage, een cleavage of decolleté bij mannen, opnieuw terrein wint. Nu mannen weer vaker hun hemden (diep) losknopen, duikt de natuurlijk behaarde borstkas ook weer meer in het straatbeeld op, na jaren waarin de gemiddelde mannenborst er gladder uitzag dan een paar babybillen. Sportmannen als Roger Federer tonen zonder schroom hun vacht, modelabels kiezen in campagnes en op de catwalk regelmatiger voor behaarde (of toch getrimde) modellen en populaire artiesten als Max Colombie van Oscar and the Wolf of Mathieu Terryn van Bazart laten hun borsthaar zien door losse, ontknoopte hemden te dragen op het podium en Instagram. Zelfs op TikTok zijn er hacks te vinden voor behaarde mannen als hun lief hun borstkas te stekelig vindt. (De ultieme tip: was je borsthaar met conditioner.)

“Nu een nieuwe generatie mannen borsthaar herdefinieert, voel ik me niet langer geïntimideerd om het mijne te tonen”, schreef ene Hikmat Mohammed in een recent essay voor het online retailplatform Mr Porter. Why you should rock a hairy chest this season, kopte de Britse website. Dat een dergelijk trendgevoelig platform met deze boodschap uitpakt, is een duidelijk signaal dat mannen niet langer hoeven te voldoen aan het schoonheidsideaal van de gladgeschoren hunk. “Behaarde mannen leken lange tijd alleen te bestaan als een soort nostalgische throwback”, schrijft Mohammed. “De laatste jaren zag elke man eruit als een Ken-pop.”

Het effect ervan op de relatie van mannen tot hun lichaamsbeharing was navenant, legt hij uit. Volgens een Amerikaans marktonderzoek uit 2018 verwijderde maar liefst 46 procent van alle mannen zijn lichaamshaar. Een studie uit 2019 gaf zelfs aan dat 55 procent van de mannen zich schaamde voor zijn lichaamshaar. Een derde van de respondenten ging er nooit door zwemmen, een vierde durfde niet naar de fitness en een op de vijf mannen gaf aan dat het zelfs een negatief effect had op zijn seksleven. Het is tijd om dat idee los te laten, meent Mohammed. “Ik ben op kantoor al begonnen met drie of vier knopen van mijn overhemd los te maken, wat een paar wenkbrauwen heeft doen fronsen, maar ik zit eindelijk lekker in mijn vel, hoeveel haar er ook uitsteekt.”

Echo-reactie

“Doorheen alle culturen zien we dat het lichaam altijd een manier is geweest om je identiteit te tonen”, vertelt Giselinde Kuipers, hoogleraar in de sociale wetenschappen aan de KU Leuven met een specialisatie in schoonheid. “Haar is veruit een van de makkelijkste manieren voor mannen om dat te doen. Bij de Romeinen heerste al het idee dat ze anders waren dan ‘de barbaren’ omdat zij zich gladschoren. Door sterk zichtbare kenmerken kun je een statement maken met je uiterlijk, jezelf onderverdelen bij een groep.” De belangrijkste reden waarom borsthaar bij mannen weer in opmars is, heeft volgens de onderzoekster te maken met het feit dat we de afgelopen decennia steeds meer van onze lichamen zijn gaan tonen. “Wanneer mode meer onthullend wordt, wordt ook lichaamshaar automatisch relevanter. Zo heeft het plots een signaalfunctie die het ervoor niet had.”

Een andere reden is dat we mannelijke schoonheidsidealen best begrijpen als tegenreactie op de vrouwelijke schoonheidsidealen, gaat Kuipers verder. “Wanneer androgynie in de mode is, en vrouwen hun vrouwelijkheid minder gaan uitspelen, bepaalt de tendens dat ook een uitgesproken mannelijkheid minder nodig is. Zo’n tien jaar geleden was deze trend op een hoogtepunt, waarbij het mode-ideaal hele magere, haarloze jongens met hoge jukbeenderen opleverde. Vandaag zien we dat de vrouwenmode opnieuw meer feminien wordt, waardoor uitgesproken mannelijkheid ook zijn weg terugvindt naar het straatbeeld, haast als een echo-reactie.”

Haar als protest

Zoals dat gaat met trends is ook het lichaamsbeeld van de man doorheen de jaren onderhevig geweest aan verandering. “Lange tijd presenteerde men zich meer vanuit een sociale identiteit dan vanuit een persoonlijke”, aldus Kuipers. “Tot het midden van de vorige eeuw was ons uiterlijk een gecodeerd signaal. Het vertelde of je pakweg arbeider was, of kantoorbediende, als een soort uniform.” Door de protestgeneratie van de jaren zestig werd haar een soort politiek symbool. “Een vorm van verzet, zeg maar”, aldus de sociologe. “Je haar laten groeien, op je hoofd en op je lijf, was een vorm van wildheid, haast het tegenovergestelde van beschaving. We kunnen wel stellen dat hier een kentering is geweest die maakte dat ons uiterlijk een uiting werd van onze persoonlijke identiteit en niet langer een markering van een sociale groep.”

Deze protestperiode zorgde voor een korte bevrijding van het mannelijke lichaamshaar. Waar tot dan de mannelijke mode behoorlijk bedekt was, stonden de jaren zeventig bekend om hun open hemden, en dus ook zichtbare begroeiing. Misschien is een van de makkelijkste manieren om de evolutie van lichaamshaar bij mannen bij te houden er de casting voor James Bond op na te slaan. Terwijl het haast leek of wijlen Sean Connery (Bond van 1961 tot 1971) de behaarde bast had uitgevonden, was de laatste Bond-acteur, Daniel Craig, bij zijn aantreden in 2006 net een typevoorbeeld van de metroseksueel met de gladgeschoren borstkas. Zijn voorganger, Pierce Brosnan (van 1995 tot 2002), zagen we dan juist wel weer permanent met een permanent op zijn borst. De Bond girls bleven al die tijd opvallend inwisselbaar.

Het ideale lichaamsbeeld dat Craig symboliseerde vond zijn beginselen in de late jaren negentig, duidt Giselinde Kuipers. “Er kwamen plots heel veel cosmetische producten voor heren op de markt, waardoor mannen voor het eerst hun bovenlijf begonnen te scheren. Toch zou het pas na enkele jaren mainstream worden om te manscapen (trimmen van mannelijk lichaamshaar, red.), rond 2010.” Hoewel onfortuinlijke marketingtermen als de ‘boyzilian’, een brazilian wax voor heren, zich gelukkig nooit echt in onze woordenschat nestelden, leek een gladgeschoren bovenlijf voor de gemiddelde fitnessadept de voorbije jaren gratis bij zijn abonnement te komen. “Gaandeweg ontstond het idee dat mannen zich niet in het openbaar konden vertonen met veel lichaamshaar”, knikt Kuipers. “Van dat idee zijn we nu voorzichtig weer aan het afstappen.”

Pieterjan (31) probeerde één keer in zijn leven om zijn borsthaar te scheren. “Nooit meer”, lacht hij. “Ik had een permanent jeukend gevoel. Ik wilde het eens proberen omdat mijn borsthaar wat te aanwezig werd en ik dacht dat het misschien mooier zou zijn zonder. Intussen heb ik het omarmd. Ik krijg zelfs meer complimenten op mijn borsthaar dat een beetje vanonder mijn T-shirt kruipt dan dat ik er kreeg op een gladde bast. Of dat aan de tijdgeest ligt, weet ik niet, misschien eerder aan het feit dat borsthaar aanweziger wordt wanneer je ouder wordt. Naar mijn aanvoelen is het wel zo dat hariger zijn meer kan, niet alleen op je borstkas, maar ook je oksels, benen en gezicht.”

Pronken met borsthaar

Vandaag zijn er minder regels of trends wanneer het aankomt op borsthaar bij alle generaties, stelt het essay op Mr Porter. “Dankzij het vintage classicisme van de jaren zeventig waren hawaïhemden met ontblote borst opnieuw referentiepunten voor de collecties van Lanvin en Brioni. Als je een harige borstkas hebt en je wilt ermee pronken, is het wellicht het geschikte moment.” Neem daarbij gerust een voorbeeld aan ontwerper Tom Ford, schrijft Mohammed, die op zestigjarige leeftijd altijd net genoeg knoopjes openzet om zijn borsthaar te tonen.

Of er effectief minder regels zijn voor mannen, durft Kuipers niet te stellen, “maar wat wel interessant is, is dat het gegeven van mannelijkheid en wat dat inhoudt ter discussie staat. Er wordt gezocht naar nieuwe modellen. Er is immers een zekere mate van complexiteit in mannelijkheid geslopen, ook in verhouding tot het uiterlijk. Het aantal variaties in mannelijke stijlen is daardoor groter geworden, waardoor het ook makkelijker is om lichaamshaar daarin een rol te geven. Het keurslijf is losser geworden.”

Of we echt een revival gaan meemaken van de harige seventiesborstkas, valt nog af te wachten, maar één zekerheid lijken we toch te hebben: bij de volgende casting voor James Bond verwachten we opnieuw wat bont op de borst te ontwaren.