Wat als je ouders niet over je ex raken? ‘Eisen om elk contact te verbreken kan traumatiserend zijn’
Je mist je schoonkind of ziet je kleinkinderen minder: over de impact van een breuk op de ouders van het ex-koppel hoor je weinig. Nochtans blijven ook zij soms achter met een gebroken hart.
Aan het einde van de middelbare school en tijdens mijn jaren aan de universiteit, beleefde ik mijn eerste grote romance met een jongen uit een Antwerps dorp. In de jaren dat ik met hem samen was, groeide ik op. Het meisje werd een volwassen vrouw. En ook mijn vriend groeide op, van jongen tot man. Het is niet verwonderlijk dat mijn ouders, die zijn evolutie vanaf de eerste rij meemaakten, mijn vriend als een deel van het gezin gingen beschouwen, een beetje als hun eigen zoon zelfs.
Wat dan weer wél verrassend is, is dat ze hem tien jaar na onze breuk nog altijd niet hebben losgelaten. We zijn zonder ruzie uiteengegaan, groeiden eerder uit elkaar. En hoewel we geen contact meer hebben, houden mijn ouders me op de hoogte van elke mijlpaal in zijn leven. Ze zijn zelfs van plan om zijn ouders uit te nodigen op een groot verjaardagsfeest dat ze plannen. Niet echt leuk voor mijn echtgenoot, die weliswaar heel meegaand is, maar er toch niet bepaald naar uitkijkt om de avond met mijn ex-schoonouders door te brengen.
Mijn dochter zal altijd mijn dochter zijn, maar haar ex is als de zoon die ik nooit heb gehad.
En dan hebben wij nog geluk, als je onze situatie vergelijkt met die van Ruben Van Gucht. Het VRT-gezicht vertelde in het tv-programma Zingen is Goud tegen presentator Bent Van Looy dat zijn ouders niet aanwezig waren op zijn huwelijk met atlete Blanka Vlašić. De reden? Ze waren nog te zeer gehecht aan zijn ex, met wie Van Gucht zeven jaar getrouwd was voor hij opnieuw de liefde vond.
Over zijn scheiding en zijn tweede huwelijk zei de sportpresentator dat het een redelijk turbulente periode was. ‘Ik was nog niet zo lang uit elkaar met mijn eerste echtgenote, mijn ouders waren nog aan het rouwen’, bekende hij. En dat kan niemand zijn ouders kwalijk nemen. Er wordt veel gepraat over de nefaste invloed die een breuk heeft op de kinderen van een koppel, maar ouders van gescheiden kinderen lijden vaak in stilte. Hun verdriet wordt niet gezien. Toch niet in onze contreien, want aan de overkant van de oceaan is er meer aandacht voor. Zo schreef de Amerikaanse psycholoog Marsha Temlock er onlangs een heel boek over.
Lees ook: Grootouders na de scheiding van hun kind: ‘Ik heb mijn kleinzoon al jaren niet gezien’
Fases van rouw
In Your Child’s Divorce: What to Expect – What You Can Do beschrijft Temlock bijna driehonderd pagina’s lang de gevolgen van een echtscheiding voor de hele familie. Meer specifiek onderzoekt ze de band tussen de ouders en hun kind dat opnieuw single is. Ze baseerde haar werk op zowel tientallen jaren klinische ervaring als op haar eigen leven. Op de achterflap vertelt Temlock dat ze haar twee volwassen kinderen geholpen heeft om met succes een moeilijke scheiding te boven te komen. Met een vijfstappenplan helpt ze andere ouders om hetzelfde te doen.
De vijf stappen: aanvaard het nieuws, red het kind, reageer op veranderingen, stabiliseer de familie en bouw weer op. Doen deze verschillende stappen je denken aan de zeven fases van rouw? Dat is geen toeval, want ook bij een scheiding – of je nu zelf uit elkaar gaat of betrokken partij bent als ouder, kind, vriend… – wordt er gerouwd. Je neemt afscheid van een relatie en probeert iets nieuws op te bouwen. En dat vergt tijd.
Die vaak moeizame en pijnlijke weg moest ook John afleggen toen zijn dochter scheidde. Hij ging zelfs een tijd in therapie om de familiale situatie te verwerken. Momenteel gaat het weer goed met hem, maar de pijn is nog altijd voelbaar. ‘Ik zie mijn kinderen graag. Mijn dochter zal altijd mijn dochter zijn, maar mijn schoonzoon was als de zoon die ik nooit heb gehad. Op een bepaald moment gingen ze door een moeilijke periode. Voor zover ik weet hebben ze geen van beiden iets verkeerds gedaan. Er was geen bedrog, geen geweld, ze hadden geen financiële zorgen. Ze verwachtten gewoon andere dingen van het leven en besloten daarom om uit elkaar te gaan, ook al zagen ze elkaar nog graag’, vertelt John.
‘Het enige wat je als ouder kunt doen, is hen op alle mogelijke manieren steunen. Maar wie is er voor jou als ouder? Hoe kun je je kinderen helpen en hun leed verzachten, maar ook oog hebben voor je eigen verdriet en dat van je partner?’ vraagt hij zich nog altijd af.
John ging aan de slag met de vijfstappenmethode van Marsha Temlock, en dat hielp. Maar voor andere ouders kan de verwerking nog lastiger zijn, zeker als het om een vechtscheiding gaat en ook de kleinkinderen daar erg onder lijden.
Recht op contact
In zijn online ‘scheidingskoffer’ wijdt het PWO (Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek) van de Gentse Arteveldehogeschool een heel hoofdstuk aan de problemen die (groot)ouders ondervinden na de scheiding van hun kind. Dat kan gaan van ‘hoe kan ik mijn kind best ondersteunen?’ tot ‘ik mag mijn kleinkinderen niet zien, wat nu?’
Het zijn allemaal situaties die Deborah M. Merrill, hoogleraar sociologie aan de Clark University van Worcester, Massachusetts heeft meegemaakt in de vijfendertig jaar dat ze de relaties tussen verschillende generaties bestudeert. Ze publiceerde verschillende boeken over intrafamiliale dynamiek, zoals When Your Children Marry: How Marriage Changes Relationships with Sons and Daughters. Over de impact die een scheiding heeft op de relatie van de gescheiden volwassenen met hun ouders, heeft ze nog geen boek geschreven, maar in het kader van haar onderzoek ontmoette ze genoeg van zulke ouders om enkele conclusies te trekken.
Je doet er goed aan om geen kant te kiezen, zeker niet in het bijzijn van de kleinkinderen.
Zoals deze: ook al gaat het stel op een vriendschappelijke manier uit elkaar, toch betekent dat voor de grootouders meestal dat ze meer moeite moeten doen om tijd met hun kleinkinderen door te kunnen brengen, zeker als het hoederecht naar de schoonzoon of schoondochter gaat. Maar ook bij co-ouderschap loopt het niet altijd van een leien dakje, zo benadrukt de socioloog. In dat geval zien beide ouders hun kinderen zelf al minder, en zijn ze dus minder geneigd om die tijd nog met anderen, zoals grootouders, te delen. Bovendien zal hun ex-schoonkind hen vermoedelijk zelden uitnodigen om tijd door te brengen met de kleinkinderen.
‘Daarom is het zo belangrijk om goed op te schieten met de ex van je kind. Als ouder doe je er dus goed aan om geen kant te kiezen, zeker niet in het bijzijn van de kleinkinderen’, gaat Merrill verder. In het extreme geval waarin ze hun kleinkinderen niet meer zouden mogen zien, wijzen de experten van de scheidingskoffer erop dat grootouders officieel recht hebben op contact met hun kleinkinderen. Dat staat zelfs in het Burgerlijk Wetboek, in artikel 375bis. Daarin staat ook: ‘Bij gebreke van een overeenkomst tussen de partijen wordt over de uitoefening van dat recht, in het belang van het kind, op verzoek van de partijen of van de procureur des Konings, beslist door de familierechtbank.’
Hart voor de ex
Een scheiding heeft niet altijd negatieve gevolgen voor de familiedynamiek. ‘In sommige gevallen wordt de relatie tussen de ouders en hun volwassen kind zelfs hechter na de scheiding. Bijvoorbeeld wanneer ze hun getrouwde kind erg weinig zagen’, legt Merrill uit. Ze geeft het voorbeeld van een moeder die na het huwelijk van haar zoon geen contact meer met hem had, omdat zij en haar schoondochter niet door één deur konden. ‘Na de relatiebreuk heeft de zoon zijn ouders opgebeld en zich geëxcuseerd. Na jaren stilte praten ze opnieuw met elkaar en kunnen ze hun band weer versterken.’
En wat met een schoonzoon of schoondochter die jarenlang een deel van de familie is geweest en opeens verdwijnt? Sommige mensen beschouwen hun schoonkind bijna als een eigen kind. Kun je het contact onderhouden en toch tegemoetkomen aan de noden van je ‘echte’ kind? ‘Stel dat je je ex-schoonkind wilt blijven zien, en je kind het daar moeilijk mee heeft of het zelfs verbiedt, dan kun je hem of haar wat tijd geven om aan het idee te wennen. Ik raad je wel aan om die beslissing niet door je kind te laten nemen. Benadruk dat je het jammer vindt dat je beslissing je kind pijn doet, maar blijf bij je punt. Leg rustig uit dat jij behoefte hebt aan contact met je ex-schoonkind, omdat je van hem of haar bent gaan houden en dat die band niet zomaar verdwijnt.’
Dat klinkt makkelijker gezegd dan gedaan. Dr. Emmanuel de Becker is hoofd van de afdeling kinder- en jeugdpsychiatrie in het Brusselse ziekenhuis Saint-Luc. Hij legt uit dat loyaliteitsconflicten tussen kinderen en ouders diepe wonden kunnen slaan, die nog lange tijd voelbaar zijn.
‘Als ouder heb je niet alleen een relatie met je schoonkind, maar ook met zijn of haar ouders, broers en zussen’
‘Als mensen in scheiding van hun ouders eisen dat ze elk contact met de ex verbreken, kan dat erg traumatiserend zijn voor alle betrokkenen. Je kunt een zekere mate van solidariteit verwachten van je ouders, maar het is zeer delicaat om hen te vragen om alle bruggen op te blazen’, zegt De Becker.
Maar ook ouders denken beter na voor ze te close blijven met de ex van hun kind. ‘Ooit begint je zoon of dochter misschien een nieuwe relatie, en dan kan het lastig worden. Als ouder moet je dan de nieuwe partner welkom heten en tegelijkertijd een band behouden met de voormalige partner. Met een vleugje humor zou je kunnen zeggen dat het op een filmscenario lijkt, met alle exen rond de tafel’, glimlacht de psychiater.
Hij voegt daar op een ernstigere toon aan toe: ‘Het is normaal dat je als ouder een band wilt bewaren met de ex van je kind, maar een zekere afstand inbouwen kan geen kwaad om het niet te ingewikkeld te maken voor alle betrokkenen, niet in het minst voor de nieuwe partner.’
Web van relaties
Mijn kind, schoon kind, zo luidt het gezegde. Maar wat als je kind verantwoordelijk is voor de breuk, na bijvoorbeeld bedrog? Dat kan voor ouders erg moeilijk te verkroppen zijn. ‘Ouders kunnen teleurgesteld zijn in hun kind als zijn wangedrag tot de breuk heeft geleid’, geeft Deborah Merrill toe.
Emmanuel de Becker wijst erop dat het je taak is als ouder om niet te oordelen, maar begrip op te brengen. ‘Wie trouwt, denkt dat het voor het leven is, maar de realiteit loopt vaak anders. Het is prima om je te engageren, maar onze samenleving evolueert zo snel dat je van niemand mag verwachten dat hij zijn hele leven hetzelfde blijft, en dus ook met dezelfde partner samenblijft.’
De Brusselse psychiater voegt eraan toe: ‘Wanneer iemand ongelukkig is in een relatie, is het heel belangrijk dat zijn of haar ouders daar oren naar hebben. Het zou jammer zijn als het kind zou lijden onder hun idee van “wat een huwelijk hoort te zijn”. Ouders horen naar hun volwassen kinderen te luisteren en hen te steunen, zonder olie op het vuur te gooien.’
Merrill vat het mooi samen ‘Familiebanden zijn erg ingewikkeld. Ouders hebben niet alleen een langdurige relatie met hun schoonzoon of -dochter, maar ook met zijn of haar ouders, broers en zussen, én met eventuele kinderen uit eerdere relaties. Een huwelijk leidt tot een web van relaties dat veel verder reikt dan het bruidspaar.’ Of, in de woorden van De Becker: ‘Scheiden is lijden, en je moet alles doen om ervoor te zorgen dat niemand eraan onderdoor gaat.’ En dat geldt dus ook voor de (schoon)ouders van de toekomstige exen.
Lees ook: Grijze scheidingen: ‘Ik ben 40 en mijn ouders gaan uit elkaar’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
