Grootouders na de scheiding van hun kind: ‘Ik heb mijn kleinzoon al jaren niet gezien’

Een scheiding is vaak een chaotische periode. Niet alleen voor ouders en hun kinderen, ook voor betrokken grootouders. Toch wordt er vaak maar weinig stilgestaan bij hun ervaring, en wat zo’n scheiding betekent voor de relatie met hun kleinkinderen. Zes grootouders doen hun verhaal.

‘Fleur was acht maanden toen mijn zoon Tom en zijn partner uit elkaar gingen. Hij had het helemaal niet zien aankomen, en ik ook niet. Zijn vriendin Els heeft een tijdje bij ons gewoond, omdat ze een moeilijke thuissituatie had. Ze woonde in een pleeggezin waar het niet klikte en op een dag stond mijn zoon met zijn vriendin voor onze deur. Ze waren nog maar zeventien en twintig, dus nam ik hen in huis. Samen hebben ze hier een dik jaar gewoond en ik heb voor Els gezorgd als voor mijn eigen kinderen. Nadien verhuisden ze naar een huis verderop in de straat. Een paar jaar later was Els zwanger, maar amper vier maanden na de geboorte van hun dochter Fleur begon ze een relatie met een andere man. Na alles wat we voor haar gedaan hadden, vond ik dat ze lelijk in de fout ging. Een paar maanden later waren ze uiteen. Voordien zag ik mijn kleindochter elke dag, omdat mijn zoon en zijn gezin zo dichtbij woonden en ook nog volop in verbouwingen zaten. Maar toen het co-ouderschap begon, gingen we over naar wekelijks contact. Als oma heb je dat niet te kiezen, je moet volgen, maar ik heb er wel hartzeer van gehad. Nog altijd. Fleur is nu acht, en de week dat ze niet in mijn buurt verblijft, heb ik een mindere week.

Ik heb vijf kleinkinderen, maar Fleur is speciaal omdat ik haar mee heb grootgebracht. Mijn zoon werkt in de toeristische sector en als hij weg moest voor zijn werk, bleef Fleur bij mij slapen. Dat vond ik heerlijk, ook omdat mijn man nog niet zo lang gestorven was. Toen Tom een nieuwe relatie kreeg, heb ik diep gezeten, omdat zijn nieuwe partner ook voor Fleur wilde zorgen als Tom de baan op moest. Het was alsof ik haar een tweede keer verloor. Maar nu ze wat groter is, komt ze vaak logeren en dan wil ze altijd bij mij in bed slapen. Fleur is een kind dat graag knuffelt, over je hoofd kan wrijven en zegt: ‘Bomma, ik zie je zo graag.’ Dan loopt mijn hart over.

Ik heb me nooit bemoeid met de levens van mijn kinderen, maar dat wil niet zeggen dat ik me geen zorgen maak. De ex-partner van mijn zoon schakelde onlangs, acht jaar na hun scheiding, een advocaat in om de verblijfsregeling tijdens de vakanties te herzien. Ik begrijp niet waarom ze meteen juridische stappen neemt in plaats van dat onderling met mijn zoon te proberen regelen. Aan de nieuwe partner van mijn zoon durf ik me dan weer niet voluit te hechten, uit angst dat ze ook weer uit mijn leven verdwijnt. En ik maak me soms ook zorgen om Fleur, die aan de kant van haar moeder een complexe familiesituatie heeft. Ik voel soms dat ze ergens mee zit, maar het niet durft uit te spreken uit angst om iemand te kwetsen. Daar lig ik dan wakker van.’

‘Onze zoon was samen met een Deense. Ze hadden elkaar leren kennen tijdens hun studie in Maastricht en woonden in Luik, maar toen zijn vriendin zwanger was, wou ze liever in Denemarken bevallen. Kort na de geboorte van Benjamin verhuisden ze met hun drietjes naar Antwerpen, waar ze een tijdje boven ons woonden, waardoor we onze kleinzoon dagelijks zagen. Onze zoon, die net afgestudeerd was, bleef thuis bij hun kind terwijl zijn vriendin nog studeerde. Toen zij een jaar later ook afstudeerde, vertrok ze plots met Benjamin naar Denemarken. Ons werd verteld dat ze zich als werkzoekende wou inschrijven bij een vakbond en papieren in orde moest brengen. Maar de weken gingen voorbij zonder dat we iets van haar hoorden. Tot ze mijn zoon liet weten dat ze in Denemarken wilde blijven, zonder hem.

Dat moment is intussen zeventien jaar geleden. Als ik terugdenk aan die periode, voel ik verdriet en gemis om onze tweejarige kleinzoon die plots uit ons leven verdween. Op sommige dagen voelde het alsof hij ontvoerd was en als oma weet je aan het begin van zo’n relatiebreuk niet wat je moet doen. Onze zoon deed er alles aan om zijn kind te zien. Hij ging geregeld naar Kopenhagen, wat hem met zijn startersloon veel geld kostte. Maar wij hebben Benjamin drie jaar niet gezien, omdat zijn moeder hem te jong vond om alleen naar België te reizen. Dat begreep ik, maar voor ons was het verschrikkelijk. Doordat Benjamin in Denemarken geboren was, had hij de Deense nationaliteit en had mijn zoon, die niet getrouwd was, niets te zeggen over de situatie.

Alles is gelukkig verbeterd vanaf zijn vijfde verjaardag. Toen keerde Benjamin voor het eerst terug naar België en kregen wij de kans om onze kleinzoon, die tot mijn verbazing nog altijd goed Nederlands sprak, opnieuw te leren kennen. Sindsdien doen we er alles aan om hem deel te laten zijn van onze familie. Minstens drie keer per jaar komt hij naar België. Mijn man en ik hebben een tweede verblijf in de Ardennen waar we tijdens de paasvakantie onze beide zonen en kleinkinderen bijeenbrengen en Benjamin is er altijd bij. Toen hij jonger was, gingen we ook altijd een dag shoppen in Antwerpen en hij kende hier beter zijn weg dan onze kleinkinderen uit Brussel. Onze band werd over de jaren heen heel close, omdat we hem altijd meteen een week of twee aan één stuk zien. Dat maakt het afscheid ook telkens moeilijk, maar Skype bleek een geweldige manier om contact te houden. Met Kerstmis zet ik altijd een laptop op tafel als we cadeautjes uitdelen, zodat Benjamin kan zien dat er ook voor hem pakjes zijn.

Uiteraard hebben we belangrijke momenten uit zijn leven gemist. Zo barstte hij eens in tranen uit omdat we nog nooit naar zijn verjaardagfeestje waren geweest. Dus nam ik contact op met zijn moeder en het jaar nadien stonden we ’s morgens in Kopenhagen aan zijn bed. De blik in zijn ogen toen hij ons zag, vergeet ik nooit. Intussen is Benjamin een jongeman van negentien en een schat van een kleinkind. Ik ben blij dat zijn moeder er uiteindelijk alles aan gedaan heeft om hem een goede band te geven met zijn Belgische familie. Aan het begin van de breuk hebben mijn man en ik onze eigen verlangens proberen weg te cijferen en mijn zoon en zijn ex nooit verwijten gemaakt. Je moet vertrouwen hebben in de volwassen mensen die ze zijn. Wel ben ik altijd met mijn zoon blijven praten en heb ik duidelijk gemaakt dat ik Benjamin miste. Uiteraard moet het voor hem als vader nog moeilijker geweest zijn. Daarom ben ik blij dat hij intussen een nieuwe partner heeft gevonden met wie hij een prachtige relatie en een dochter heeft.’

‘Vier jaar geleden is onze dochter gescheiden. Samen met haar ex heeft ze twee zonen. Jules is 22 en Louis werd net 15. Vóór de scheiding zagen we onze kleinzonen heel veel. Hun beide ouders hebben onregelmatige werkuren en tijdens de week woonden ze praktisch bij ons, of bij hun andere grootouders. We deden alles voor die jongens: brachten ze naar school, hielpen met huiswerk of gingen samen naar het voetbal. Dat veranderde na de breuk. De emoties liepen al snel hoog op nadat onze ex-schoonzoon zich op straat gezet voelde door onze dochter, die van hem besloot te scheiden en een nieuwe relatie begon. Uit wraak verzekerde onze ex-schoonzoon ons dat we onze kleinkinderen nooit meer zouden zien. Dat was een slag in ons gezicht.

Al jaren proberen we onze kleinzonen veel meer te zien. Dat lukt de laatste tijd goed met de oudste, Jules. Meermaals per week komt hij bij ons langs, soms samen met zijn vriendin. Hij komt vaak lunchen, of we gaan met ons vieren uit eten. We steunen hem ook graag financieel, als hij met zijn vriendin op reis gaat of als ze iets nodig hebben voor hun huis.

Onze jongste kleinzoon is een ander verhaal. Louis ziet de scheiding en alles errond als verraad van zijn mama. Hij is van nature erg in zichzelf gekeerd, maar nu vrezen we dat de scheiding een trauma heeft veroorzaakt waardoor hij zijn mama, en de familie van mama, niet meer wil zien. We sturen hem soms een berichtje. Als hij jarig is, steken we een kaartje in zijn bus. En toen we vorig jaar een groot verjaardagsfeest gaven, hebben we een uitnodiging voor Louis persoonlijk overhandigd aan onze ex-schoonzoon. Maar nooit krijgen we reactie. In het begin probeerden we via zijn grote broer nog te weten te komen hoe het met Louis gaat, maar die jongen bemoeit zich er liever niet mee. We willen zijn hart ook niet dichtstampen door ernaar te vragen.

Via de familierechtbank hebben we juridische stappen gezet om omgangsrecht te verkrijgen met Louis. Als grootouders heb je juridisch gezien het recht om je kleinkind te zien, zeker als je voor de scheiding al een hechte band had, maar je kunt dat recht niet afdwingen. Geen enkele rechtbank gaat kleinkinderen thuis ophalen om ze naar oma en opa te brengen. Bovendien verloopt een gerechtelijke procedure bijzonder traag.

Mochten we weten dat onze kleinzoon het goed stelt, zouden we ons gemakkelijker kunnen neerleggen bij de situatie. Maar de signalen die we krijgen via onze dochter, die ook moeilijk contact krijgt met haar zoon, getuigen van een verontrustende thuissituatie. De vader houdt zich niet aan de afgesproken verblijfsregeling, is al verschillende keren verhuisd en lijkt zijn zoon niet aan te moedigen om naar school te gaan, waardoor hij al bijna drie jaar meer afwezig dan aanwezig was op school. We trokken al aan de alarmbel via de school, het CLB en de jeugdrechtbank. Wat kunnen we nog meer doen? Het verdriet om de hele situatie slijt niet, maar op een bepaald moment moet je jezelf gaan beschermen. Het heeft geen zin om de hele dag naast de telefoon te zitten wachten op een oplossing. Het enige wat we willen, is dat onze beide kleinzonen gelukkig zijn.’

Johan: ‘Met Sinterklaas vorig jaar was het de eerste keer dat we ook cadeautjes hadden voor onze pluskleinkinderen. Het was meer een attentie dan een groot geschenk omdat we hen nog niet zo lang kennen, maar we wilden hun het gevoel geven dat ze erbij horen. Mijn dochter heeft sinds twee jaar een nieuw samengesteld gezin, met twee van haar eigen kinderen en drie van haar nieuwe partner. Ik ben zelf gescheiden toen mijn kinderen jong waren en een nieuwe relatie begonnen met Lut, die nu al 28 jaar hun plusmoeder is, dus ik weet uit ervaring dat scheiden voor een gezin een chaotische fase kan zijn. Als vader probeer ik mijn dochter psychologisch te steunen en haar kinderen mogen hier altijd komen logeren. Dat is nog niet gebeurd met de pluskleinkinderen erbij. Afgelopen zomer zouden we gaan kamperen met mijn dochter, haar vriend en hun gezin. Maar de pluskleinkinderen konden er last minute toch niet bij zijn, wat ik jammer vond. Ik had ernaar uitgekeken hen beter te leren kennen, op een andere manier dan wanneer je elkaar ziet op zondag voor een brunch.’

Lut: ‘Ik heb uit mijn vorige relatie één zoon, en intussen ook één kleinkind en een tweede op komst. Maar ik beschouw de kleinkinderen en pluskleinkinderen van Johan na al die jaren ook als die van mij. Johans moeder is op dat vlak een inspiratie geweest voor mij. Toen Johan en ik een relatie begonnen, werd zij plusoma van mijn zoon. De manier waarop ze hem accepteerde en verwelkomde, en evenveel gaf voor zijn verjaardag als haar andere kleinkinderen, gaf mij een fijn gevoel en die rol wil ik nu ook vervullen voor onze kleinkinderen.’

Johan: ‘Als grootouders zijn we heel bewust bezig met hoe we onze kleinkinderen aandacht geven. De manier waarop we naar hen luisteren of niet boos worden als ze iets verkeerd doen, is anders dan hoe we onze eigen kinderen hebben grootgebracht. We reageren vanuit een andere energie. Dat komt deels door de therapiepraktijk die Lut en ik de voorbije jaren hebben opgericht na geconfronteerd te zijn met chronische vermoeidheid en burn-out in onze vorige job. Ons werk heeft een weerslag op hoe we vandaag met onze kinderen en kleinkinderen omgaan. Je kunnen verplaatsen in het hoofd van een kind is een vaardigheid die ik miste tijdens mijn eigen scheiding, maar als opa ben ik daar bewust mee bezig.’

Lut: ‘Ik heb het altijd belangrijk gevonden om naar mijn zoon en Johans kinderen toe te erkennen dat een scheiding voor hen niet gemakkelijk geweest moet zijn, en dat wil ik ook naar onze pluskleinkinderen toe doen. In de toekomst hopen we dat ze er steeds vaker bij zullen zijn op verjaardagsfeestjes en andere momenten, want er is nog ruimte voor verrijking van onze familiebanden.’

‘Mijn dochter is tien jaar geleden overleden en had een lesbische relatie met de biologische moeder van Levi, mijn kleinzoon die vandaag veertien is. Kort na zijn geboorte liep hun relatie stuk. Zowel mijn dochter als ex-schoondochter begonnen een nieuwe relatie, maar mijn dochter bleef Levi zo nu en dan zien. Soms kwamen ze op bezoek bij mijn man en mij, maar meestal verbleef Levi in het gezin van mijn dochter en haar nieuwe partner, die zelf drie kinderen had. Een vaste ouderschapsregeling was er niet, omdat er in de tijd van Levi’s geboorte nog geen wetgeving bestond rond meemoederschap voor lesbische koppels.

Toen mijn dochter ernstig ziek werd en terminaal was, wou ze bij ons thuis afscheid nemen van de wereld. Ook Levi is toen een paar keer op bezoek geweest. Na het overlijden van mijn dochter kwam ik met mijn ex-schoondochter overeen dat ik onze kleinzoon kon blijven zien. Voor zijn vijfde verjaardag had ik een uitje naar de speeltuin en een ijsje gepland. Ik had zijn mama de exacte locaties meegedeeld waar we zouden zijn, maar toen het die dag pijpenstelen regende, besloot ik impulsief een taart te kopen en Levi’s verjaardag te vieren in het huis waar mijn dochter met haar nieuwe gezin gewoond had. Het was verkeerd van mij om me niet aan de afspraken te houden, en daarna is het fout beginnen gaan. Elke keer als ik probeerde om Levi te zien, werd ik afgeblokt.

Na een tijd zagen mijn man en ik geen andere uitweg dan naar de rechtbank te stappen. Levi is ons enige kleinkind en we hadden onze dochter op haar sterfbed beloofd dat we contact zouden houden met de jongen. Op de eerste zitting oordeelde de jeugdrechter echter dat er geen hechte band bestond tussen ons en onze kleinzoon. Er was sprake van sporadische contacten, te weinig om omgangsrecht te verkrijgen. Toen we in beroep gingen, raadde de rechter ons aan om een bemiddelaar in de schakelen. Die persoon heeft uiteindelijk de plooien weten gladstrijken tussen ons en onze ex-schoondochter. Haar nieuwe partner had Levi intussen geadopteerd als haar zoon en hield aanvankelijk de boot af, allicht omdat ze mijn man en mij niet kende. Maar uiteindelijk kwamen we overeen dat wij Levi één keer in de maand zouden zien. Voor mijn man en mij had het gerust wat meer mogen zijn, we hadden het fijn gevonden als hij eens zou blijven logeren, maar uiteindelijk gingen we akkoord met het voorstel dat de bemiddelaar had opgesteld, en in beroep werd goedgekeurd.

Na die uitspraak hebben we de regeling heel correct opgevolgd, nooit zijn we afgeweken van de afspraken, ik had mijn lesje geleerd. Levi was zes toen hij voor het eerst terug bij ons op bezoek kwam. ’s Morgens om elf uur werd hij afgezet en ’s avonds om zes uur moesten wij hem terugbrengen. Omdat we de liefde van onze kleinzoon niet wilden kopen, hebben we hem nooit grote cadeaus gegeven en zijn we niet vaak met hem op uitstap gegaan. Bijna altijd deden we thuisdingen, zoals knutselen, sporten of muziek maken. Stilaan verbeterde het contact met de nieuwe partner van onze ex-schoondochter, die me op allerlei manieren duidelijk maakte dat ze mij als oma aanvaard had. En vandaag is ons contact super goed. Niemand kijkt nog op de klok als Levi hier is en ik word op de hoogte gehouden van allerlei zaken uit zijn leven, krijg briefjes toegestuurd als hij op kamp gaat en word uitgenodigd voor schoolfeesten. Sinds mijn man overleed, zou ik het soms fijn vinden om mijn kleinzoon wat vaker te zien, maar ik durf er niet naar vragen. Uiteindelijk is alles goed gekomen, maar het heeft veel moeite gekost. Ik heb gevochten voor mijn kleinkind, zonder mijn eigen eisen centraal te zetten.’