Waarom je relationele intelligentie ertoe doet: ‘We dreigen te vergeten hoe duurzame liefde werkt’

IQ en EQ kent iedereen. RQ, onze relationele intelligentie, doet minder vaak een belletje rinkelen. Het is nochtans de sleutel voor wie op zoek is naar een duurzame relatie, stelt professioneel koppelaar Annemieke Dubois in haar nieuwste boek RQ voor singles.

In haar datingbureau Jade & Jules houdt match maker Annemieke Dubois (46) zich professioneel bezig met de anatomie van de liefde. Wat zorgt ervoor dat twee mensen voor elkaar vallen? Wat is er nodig om ze bij elkaar te houden? In RQ voor singles, haar nieuwste boek, bundelt ze 25 jaar aan relatie-inzicht. ‘De wereld wordt steeds vluchtiger en dat geldt ook voor onze relaties. We dreigen te vergeten hoe duurzame liefde werkt.’

Wat versta je onder de term relationele intelligentie?

Annemieke Dubois: ‘Het gaat om een combinatie van verschillende vaardigheden: aan introspectie doen, emoties reguleren, erover communiceren en vertrouwen opbouwen. In tegenstelling tot het IQ en het EQ bouw je het RQ op met twee. Jij kan wel open en eerlijk communiceren over je onzekerheid wanneer je partner staat te flirten met iemand anders als hij of zij er niet in slaagt om het gedrag aan te passen of er een deftig gesprek over te voeren, sta je nog altijd nergens. Relationele intelligentie gaat over weten wat je zoekt in een relatie, dat kunnen aangeven én durven kiezen om iets los te laten, indien nodig.’

‘Het is gek hoe er in scholen zo gefocust wordt op het leren van talen en wiskunde, maar hoe we de menselijke relaties volledig links laten liggen. Relaties en gevoelens zijn nog altijd taboe op de schoolbanken. Daar leren we onze kinderen vooral geloven in sprookjes: een relatie die niet eeuwig duurt, is per definitie mislukt. Dat is natuurlijk onzin. Het wordt tijd dat we leren om openlijk te spreken over zulke dingen én hoe we die emoties kunnen reguleren. Het onderwijs zou daar een rol in moeten spelen.’

‘Veel mensen verwachten dat de liefde deus ex machina-gewijs uit de lucht komt vallen’

Nooit eerder waren er zo veel manieren om van straat te geraken. Toch stijgt het aantal vrijgezellen jaar na jaar. Tegen 2060 zou ongeveer de helft van de Belgische huishoudens bestaan uit één persoon. Wat is er aan de hand?

‘Door het online daten zijn onze relaties veel oppervlakkiger geworden. Op basis van drie woorden en een foto beslissen we of iemand de moeite loont. We gaan diepgang uit de weg, of zijn te lui om ernaar te zoeken. Nochtans zouden veel van onze voorgaande partners kansloos geweest zijn op zo’n datingapp. Op dat vlak zijn we op dat vlak weinig relationeel intelligent bezig.’

‘Ik denk dat het ook te maken heeft met de identiteitseconomie waarin we leven en de verwachtingen die we op onze partners projecteren. We willen een intellectuele klik, chemie in bed en een spirituele connectie. Dat is behoorlijk veeleisend, en het past bij de manier waarop we zoeken naar geluksmaximalisatie op elk vlak. Als we zouden leren om het iets bescheidener aan te pakken, zouden we ons minder onrustig voelen.’

Zie jij dat ook terug in je praktijk?

‘In mijn praktijk zie ik drie trends in de manier waarop er naar een partner gezocht wordt. Er zijn mensen die heel weinig stilstaan bij wat ze precies verwachten van een relatie – en dus evenmin bij wat ze zelf te bieden hebben. Als ik met hen in gesprek ga, merk ik dat er weinig reflectie aan vooraf gegaan is. Ze verwachten dat de liefde deus ex machina-gewijs uit de lucht komt vallen. De tweede groep staat daar diametraal tegenover. Dat zijn mensen die aankomen met een eisenlijst van hier tot in Tokio. In beide gevallen is de kans op teleurstelling even groot. Weten wat je wil en tegelijk je blik open houden, dat is de kunst. De laatste groep, de mensen die zelfbewust in het leven staan, die weten wat ze willen en wat ze te bieden hebben, kan dat uitstekend. Zij komen ook sneller in een duurzame relatie terecht.’

‘Angst is de grootste saboteur in relaties’

In je boek stel je dat ongeveer de helft van de 35-plussers kampt met hechtingsproblemen. Hoe komt dat?

‘Hechtingsproblemen kunnen ontstaan in de kindertijd, door de opvoeding, of door eerdere stukgelopen relaties. Afwijzing, bedrog of andere problemen kunnen ervoor zorgen dat je ook op latere leeftijd onveilig gehecht wordt en je hart gaat beschermen. In mijn praktijk zie ik enorm veel angsten. Verlatingsangst, bindingsangst, angst om te kiezen, angst om te falen, enzovoort. Sociale media voeden die angsten. We zijn maar een klik verwijderd van andere verlokkingen. Een misstap is sneller gebeurd dan je denkt. Angst is de grootste relatie-saboteur, zeker als je er niet in slaagt om over die angsten te communiceren.’

Het imposter syndroom is op de werkvloer een gekend begrip, maar jij ziet het ook in relaties steeds vaker opduiken. Wat betekent dat?

‘Wie een relatie begint na de dertig, heeft wellicht al wat relationele bagage. Bij beide partners zijn er al verschillende exen de revue gepasseerd. Dankzij sociale media zijn die oud-geliefden heel gemakkelijk op te sporen. Het gevaar is dat je begint te vergelijken. Is hij of zij succesvoller, interessanter, knapper of creatiever dan ik? Voor je het weet begin je je eigen onzekerheid te voeden en jezelf in vraag te stellen. Wat ziet hij of zij eigenlijk in mij? Zou hij of zij mij wel even graag zien? Op zo’n momenten is het belangrijk om te beseffen dat iedereen een verleden heeft. En dat je partner vandaag met jou is omdat jullie relatie toekomst heeft. Probeer de focus te verleggen naar de positieve zaken, en van daaruit verder te bouwen. Dat is natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Emoties zijn niet rationeel.’

‘Mensen met en zonder relatie zouden wat meer empathie voor elkaar mogen tonen’

In een gezonde relatie is er een mooi evenwicht tussen autonomie en overgave, schrijf je. Maar die overgave impliceert ook afhankelijkheid. En laat dat net iets zijn waar we ons als maatschappij collectief tegen lijken te verzetten.

‘Afhankelijkheid is inderdaad een beetje een scheldwoord geworden. Toch is het een illusie dat het te vermijden valt in een relatie. In de liefde heerst er een eeuwig spanningsveld tussen vrijheid en verbondenheid, die allebei nodig zijn om een relatie te laten slagen. Zeker na een paar jaar is het schipperen tussen de twee. Ik denk dat het belangrijk is om als koppel die twee waarden te blijven exploreren, al dan niet binnen jullie eigen koppelterritorium. Relaties die te veilig zijn, dreigen in een sleur terecht te komen. In heel vrije relaties kan de passie naar destructie leiden. Idealiter vind je daar samen een middenweg in.’

Op de cover van je boek staat dat het bedoeld is voor singles, maar je benadrukt wel expliciet dat de keuze om geen conventionele relatie aan te gaan ooK legitiem is. Moeten we als maatschappij anders gaan kijken naar die steeds groter wordende groep mensen zonder vaste partner?

‘Ik denk dat het alleszins belangrijk is dat de mensen met en zonder relatie meer empathie tonen voor elkaar. Als single ga je door heel andere processen dan als koppel. Ik had in mijn praktijk onlangs een vrouw aan de lijn die aankaartte dat ze sinds haar scheiding nauwelijks nog wordt uitgenodigd voor etentjes. Als vrijgezel kan je plots een bedreiging worden, of men denkt dat één iemand extra aan tafel gewoon niet zo interessant is. En als single kan je soms oordelend zijn over het leven van koppels, vooral als ze zich weinig sociaal opstellen. Ik denk dat we op dat vlak nog een weg te gaan hebben.’

Annemieke Dubois, ‘RQ voor singles’, uit bij Borgerhoff & Lamberights, 22,99 euro