Tips en tricks: waarom zijn lifehacks zo verslavend?
Lifehacks, zeg maar filmpjes met tips en tricks die ons leven leuker, simpeler en efficiënter maken, overspoelen de sociale media. Waarom zijn ze zo populair en, jawel, verslavend? Wij trokken op onderzoek.
Daar sta ik dan te klungelen, in gevecht met de knoop van een oude jeansbroek en een simpel elastiekje. Het is een zenuwslopend werkje en, eerlijk, het ziet er belachelijk uit. Maar na veel vijven en zessen krijg ik mijn te strakke jeans – dankuwel, coronakilo’s – toch dicht. Met dank aan een TikTok-filmpje dat simpelweg A Quick Fix for JeansThat Are Tight heet. Raar maar waar: zonder die eenvoudige lifehack was mijn broek nooit meer uit de kast gekomen.
Je kunt je bijgevolg afvragen hoe we het ooit zonder dit soort posts op TikTok en Instagram gered hebben. Voor wie niet zo vertrouwd is met het fenomeen: lifehacks claimen dat ze ons dagelijkse leven efficiënter maken. Tips om sneller de slaap te vatten. Make-upadvies voor mensen met een vette huid. Drie manieren om je keuken in evenveel minuten spic en span te krijgen… zowat alles is te vinden. Sociale media als informatiebron voor al wat praktisch is, een mens zou voor minder eureka roepen. En behalve nuttig zijn ze ook een beetje verslavend. Zoek één topic waarover je meer info wilt en voor je het weet, is er een halfuur voorbij en heb je niets anders gedaan dan glimlachend naar je telefoonschermpje gestaard. Of een uur. Of twee. Oeps.
Een van die lifehackers is de Vlaamse modeblogger Ariane Coussement. Ze is al enkele jaren actief op Instagram, sinds een jaar heeft ze met ‘ariacous’ ook een drukbezocht TikTok-account. Haar posts tonen hoe je met een strak shortje je loszittende panty kunt ophouden of hoe je tijdens de koude wintermaanden fleece nylons kunt combineren met een strakke broek. Ariane Coussement: “Ik postte al geregeld outfitvideo’s op Instagram, maar lifehacks zijn pas echt een meerwaarde, merkte ik al snel. Mijn mailbox ontplofte zowaar na het posten van enkele story’s op Instagram. (lacht) Meestal draag ik daarvoor outfits van Variable Fashion, mijn webshop, wat mensen uiteraard doet doorklikken naar de site. Zoiets werkt beter dan in your face reclame. Zodra ik een nieuw idee heb voor een lifehack, toon ik dat meteen. Wat voor mij heel logisch lijkt, is dat voor anderen vaak niet. Die simpele dingen kunnen delen, vind ik echt geweldig.”
HAPERENDE RELATIES
Lifehacks duiken in het begin van de noughties voor het eerst op. Niet zoals we die nu kennen, om de simpele reden dat TikTok en co pas jaren later het daglicht zullen zien. Wel als websites met tips en tricks voor het dagelijkse leven. Dat ze op dat moment het internet onveilig maken, hoeft niet te verbazen. Waar de digitale snelweg in de jaren negentig nog behoorlijk overzichtelijk is, ontploft die exponentieel rond het nieuwe millennium. Miljoenen sites maken het internet tot een kluwen van informatie die nauwelijks nog terug te vinden is via de nog lang niet zo optimaal werkende zoekrobots. Sites die alles oplijsten, van beautyadvies tot tips om je in het slop zittende relatie weer op de rails te krijgen, zijn dan meer dan welkom. Zodra Instagram en later Tiktok gelanceerd zijn en korte filmpjes bon ton worden, worden ze snel een hype. De term lifehack zou overigens gelanceerd zijn door Danny O’Brien, een techjournalist, die al op zijn blog van 23 oktober 2003 het woord voor het eerst in die context gebruikte.
Het verrassingselement, het moment dat je denkt: dat had ik zelf nooit bedacht, vormt een beloning.
Hans Stuyck, onderzoeker aan het Brain and Cognition-labo, KU Leuven
En toch zijn lifehacks geen fenomeen uit de eenentwintigste eeuw. De behoefte om ons leven efficiënter te laten verlopen, is zelfs terug te voeren tot het bedrijfsleven aan het begin van de vorige eeuw. Met dank aan het pionierswerk van ene Frederick Winslow Taylor, een Amerikaanse ingenieur die de productieprocessen in enkele Amerikaanse bedrijven optimaliseerde en zo de basis legde voor een hele hoop tips en tricks die het professionele leven makkelijker moesten maken. In Vlaanderen is Tante Kaat – voor Generatie Z en jonger: dat was een dame die boeken uitbracht met huis-, tuin en keukentips – de oermoeder van de, weliswaar analoge, lifehack. Al is haar raad ook digitaal te bekijken op de site tantekaat.be.
Maar waarin schuilt nu precies de aantrekkingskracht van die lifehacks? “Mensen hebben altijd al behoefte gehad aan informatie over hoe ze hun leven gemakkelijker kunnen maken of verbeteren”, zegt Heidi Vandebosch, hoogleraar aan het departement Communicatiewetenschappen van de faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen. “Terwijl die behoefte vroeger werd ingevuld door andere media, zie je nu dat er formats als TikTok-video’s worden gebruikt. Die zijn erg interessant: visueel, kort, vaak grappig… en dus in staat om gemakkelijk de aandacht te trekken.” Veel van die filmpjes roepen een gevoel op dat ze als gee whiz omschrijft. En daar ligt hun grote aantrekkingskracht. “Ze zijn vaak innovatief en verbazen je, soms over iets waarbij je vroeger nooit had stilgestaan. Dat maakt ze nieuwswaardig en leuk om te delen met anderen.” Ook wie een lifehack maakt, ondervindt daar voordelen van, vertelt ze. “We hebben allemaal de behoefte om dingen uit te dokteren en ervaren plezier als we een ‘ontdekking’ hebben gedaan. Het is uiteraard nog leuker als je die hack kunt delen met anderen en daar vervolgens ook likes voor krijgt.”
Maar waarom zijn lifehacks zo verslavend? Hans Stuyck, onderzoeker verbonden aan het Brain and Cognition-labo van de faculteit Psychologie van de KU Leuven, denkt dat het te maken heeft met de aha-ervaring die ze veroorzaken. “Mensen denken daarbij vaak aan een soort Einsteinachtige beleving, maar men kan een aha-ervaring ook hebben wanneer er oplossingen worden getoond voor problemen waarmee we worstelen. Het prettige verrassingselement – het moment waarop je denkt: dat had ik zelf nooit bedacht – vormt een beloning. Vergelijk het met het moment dat iemand je een mop, die je eerst niet begrepen had, uitlegt, waardoor je toch in de lach schiet. Daarbij worden bepaalde delen van de hersenen geactiveerd, waardoor dopamine vrijkomt. Dat zorgt ervoor dat je je een beetje extatisch zult voelen. Belangrijk detail: niet iedereen is daar even gevoelig voor. Wie minder reward sensitivity heeft, zal dan ook minder snel verslaafd raken aan lifehacks.”
EN DAN… DE PARODIE
Het genre is intussen zo populair dat er zowaar al parodieën opduiken. De Senegalees Khabane Lame werd wereldberoemd – of toch ongeveer – met zijn TikTok-posts waarin hij laat zien dat er veel simpelere manieren zijn om een pizza te eten of je tanden te poetsen dan veel van die hacks beweren. Bij ons laat de Vlaamse blogster Jenna Steeno – als Jennaminnie goed voor meer dan achthonderdduizend volgers op Instagram en net geen honderdduizend op TikTok – van zich horen met absurde posts die de draak steken met al die goedbedoelde filmpjes. “Anderhalf jaar geleden ben ik ermee begonnen, met als doel de lifehack te parodiëren. Mijn eerste post – ik legde uit dat je hand nat wordt wanneer je die onder de kraan steekt, maar droog blijft onder je bed – haalde meteen een miljoen views. Op TikTok is comedy een echte hype en als je dat combineert met een lifehack, is dat duidelijk een recept voor succes”, vertelt ze daarover.
Tot slot: zijn lifehacks een blijver? Het aantal contentcreators dat nu meesurft op de hype zal allicht weer afnemen, maar verdwijnen zullen lifehacks ongetwijfeld nooit meer. Omdat ze veel te handig zijn. En te leuk om naar te kijken. Zelfs in een knellende jeans.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
