Succesvol actievoeren: hoe effectief is een vrouwenstaking?

Op Internationale Vrouwendag wordt opgeroepen tot een Vrouwenstaking, een manier van actievoeren die nu en dan wrijving veroorzaakt. Is het de beste manier om meer aandacht te vragen voor vrouwenrechten, of kan er beter gescoord worden met een ludiekere aanpak?

Op 8 en 9 maart organiseert de vrouwenbeweging Collecti.e.f 8 Maars opnieuw tal van manifestaties, debatten en vormingen rond vrouwenrechten. Voor het tweede jaar op rij maakt ook een staking deel uit van het programma. De organisatie roept op om 48 uur lang al het werk, betaald en onbetaald, neer te leggen. Dat is dubbel zo lang als vorig jaar, omdat Vrouwendag in 2020 op een zondag valt en echte signalen gegeven worden op een weekdag, aldus het collectief.

Reacties op artikels over de geplande gebeurtenissen op sociale media tonen aan dat het initiatief zeker wel zijn medestanders heeft, maar ook dat het veel aversie oproept. Een staking is een behoorlijk agressieve manier van actievoeren. Is dat wel nodig? Of zou een luchtigere, ludieke aanpak die online vooral duimpjes, smileys en hartjes scoort vruchtbaarder zijn? Hoe blijft de boodschap het beste hangen? We vroegen het aan enkele doorgewinterde vechters voor hun zaak.

De problemen echt voelbaar maken, kan de andere partij overtuigen van de dringendheid van de kwestie

Emma Moormann, Collecti.e.f 8 Maars

Laat ons vooral beginnen bij Collecti.e.f 8 Maars zelf. De redenen waarom de leden tot actie overgaan, zijn bekend: de ongelijke behandeling van mannen en vrouwen blijft problemen opleveren, ook in een welvarend land als België. Waarom de leden, net als in heel wat andere landen, een staking het beste middel vinden om de vrouwenzaak op de agenda te zetten, is minder geweten. Toch ligt het antwoord op die vraag voor de hand, zegt lid van de Leuvense afdeling Emma Moormann. ‘Als vrouwen stoppen, stopt de wereld. Met een staking kunnen we heel concreet zichtbaar maken wat voor rol vrouwen spelen op het werk, in de zorg of in het huishouden. Er zijn zeker ook andere manieren van actievoeren – en daarop zetten we ook in op en rond Vrouwendag -, maar dan hang je altijd af van de luisterbereidheid van de andere partij. De problemen echt voelbaar maken, kan hen overtuigen van de dringendheid van de kwestie.’

Ivo Verburg glundert alvast over zoveel engagement. Als actiecoördinator bij Milieudefensie, de Nederlandse organisatie die onder andere achter de klimaatzaak tegen grote vervuiler Shell zit, vindt hij het prachtig dat mensen zich vandaag inzetten voor iets waarin ze geloven en meer doen dan enkel een petitie tekenen. ‘Meer bewustwording en een wankelend vertrouwen in de politiek zorgen ervoor dat vandaag steeds meer mensen daartoe bereid zijn. Dat vind ik heel gaaf.’ En dat dat gebeurt door middel van een ‘hard’ actiemiddel als een staking? ‘Als je een punt bereikt hebt waarop je vindt dat de maat vol is, dat er na al die jaren nog steeds zaken hetzelfde gebleven zijn en dat je mening belangrijk genoeg is om aan veel mensen te laten horen, vind ik het gerechtvaardigd.’

Opgebouwde escalatie

Nochtans raadt de Nederlandse organisatie iedereen die acties wil voeren aan om eerst alle soorten minder confronterende actiemiddelen te proberen. ‘Meestal beginnen we met het probleem zichtbaar te maken,’ vervolgt Ivo, ‘dan schrijven we bijvoorbeeld een brief aan iemand die er iets aan zou kunnen veranderen, daarna starten we een petitie. Pas als dat weinig resultaat oplevert, zetten we alle middelen in: demonstraties, bezettingen, confronterende acties,… Wij vinden niet dat iets zomaar uit de lucht moet vallen. Je actiemiddel moet gerechtvaardigd zijn voor waar je zit in het proces.’

Die mening is ook Anne Baudouin toegedaan. Zij is lid van StRaten Generaal, de Antwerpse beweging die zich bijvoorbeeld liet opmerken door haar rol in het debat rond de Oosterweelverbinding. ‘Ik vind een staking vrij drastisch,’ klinkt het daar, ‘maar het zou wel gerechtvaardigd kunnen zijn als er een concrete doelstelling is. Dat vind ik wat moeilijk aan de acties van Collecti.e.f 8 Maars: de eisenlijst is heel erg uitgebreid. Er zijn inderdaad heel veel punten voor verbetering vatbaar en de hoeveelheid zaken die nog altijd scheef lopen als het gaat over vrouwenrechten, rechtvaardigt dat er nog altijd een Vrouwendag georganiseerd wordt. Maar tijdens een actie zou ik voor de duidelijkheid eerder focussen op één thema.’

Anne doelt op het eisenboekje van zes pagina’s dat verschillende domeinen beslaat zoals seksualiteit en werk, maar ook onderwijs en ecologie. Voor het collectief is dat echter geen punt: ‘We stellen inderdaad veel eisen, omdat er nu eenmaal veel dingen met elkaar verbonden zijn. Je kan het ene niet veranderen zonder naar een ander aspect te kijken. Sommige eisen zullen te radicaal zijn voor sommige mensen, dat is zo. Maar dat is geen reden om die eisen niet te stellen. Zo steunen we ook migranten, iets wat op het eerste zicht misschien een andere zaak is, maar we kunnen perfect uitleggen waarom ook dat samenhangt met de vrouwenbeweging.’

Communicatie is key

Daar haalt Emma het al aan: wat het ook is waar je actie voor onderneemt, je moet het kunnen uitleggen. ‘Als je kan vertellen waarom je zo ver gaat en waarom een staking het beste middel is om uiting te geven aan je problematiek, zullen meer mensen het begrijpen’, aldus ook Ivo. Daarnaast is mensen grondig informeren op zich al een manier van actievoeren. Zo zegt Anne het: ‘Hoe meer je je boodschap verspreidt, hoe meer zaken je als vanzelf aan het veranderen bent. Enkel en alleen door uit te leggen wat we doen en waarom we zo te werk gaan, zien we dat mensen die vooraf heel anders dachten, plots medestanders worden. De eerste stap moet altijd mensen informeren zijn. Veel vrouwen zijn zich er vandaag nog steeds niet van bewust dat er iets bestaat als een roze heffing, bijvoorbeeld. ‘

Zolang er zaken besloten worden over de hoofden van mensen heen, zonder eerst bij hen na te vragen of ze daar akkoord mee zijn, zullen er groepen op straat komen

Anne Baudouin, Straten-Generaal

Halen we er die sociale media weer eens bij, dan voel je aan dat informatie niet altijd genoeg is om tegenstanderds over de streep te trekken. ‘Het probleem dat actievoerders op de kaart zetten, is het probleem dat ze het allerbelangrijkst vinden. Sommige mensen lijken maar niet te begrijpen waarom dat zo is en dat kan erg demotiverend zijn. Maar dat mag je niet tegenhouden. Het kan inderdaad dat wat je doet maar een druppel is op een hete plaat, maar met al die druppels samen bereik je wel iets.’

(Niet) om te lachen

De positieve toon valt op tijdens de drie gesprekken. Zowel Anne als Ivo en Emma hebben tijdens hun acties veel aandacht voor constructieve voorstellen en het bedenken van haalbare oplossingen. Het is dan ook een verwijt dat actievoerders regelmatig krijgen: dat ze beter met oplossingen zouden komen, in plaats van enkel aan te stippen wat slecht gaat. Is dat inderdaad hun taak? En zijn mensen gemakkelijker mee te trekken in een verhaal wanneer dat positief gepresenteerd wordt?

‘Met een oplossing in de hand is het alleszins gemakkelijker om het gesprek aan te gaan over iets wat je niet wil’, zegt Anne. ‘Idealiter zou alles op een participatieve manier aangepakt worden, maar dat is natuurlijk niet de realiteit. Zolang er zaken besloten worden over de hoofden van mensen heen, zonder eerst bij hen na te vragen of ze daar akkoord mee zijn, zullen er groepen op straat komen.’

Wie de manifestaties op 8 maart al eens van nabij heeft gezien, weet dat het niet allemaal kommer en kwel is. Toch kan je er niet omheen: een staking als actiemiddel is een behoorlijk radicale stap, die heel wat mensen tegen de haren strijkt. Daar kan Emma zich echter maar weinig van aantrekken. ‘Mensen die actievoeren zijn vaak boos, en terecht’, klinkt het. ‘Het gaat dan over mensen die persoonlijk te maken hebben gehad met de problemen die ze aankaarten. In de context van Internationale Vrouwendag hebben we het dan over zaken als discriminatie of vrouwenmoord. Ik snap dat een ludieke insteek soms goed werkt, maar sommige van de eisen waarvoor we strijden zijn te urgent om ze op luchtige wijze te brengen. En dus staken wij.’