Relatietherapeut Esther Perel: ‘Liefde is de nieuwe religie’

Nooit eerder waren er zoveel manieren om van straat te geraken, nooit eerder waren er zoveel singles. Wat is er aan de hand in liefdesland? We vroegen het aan de gerenommeerde relatietherapeut Esther Perel. ‘Sommige mensen scheiden niet omdat ze ongelukkig zijn, wel omdat ze denken dat ze gelukkiger kunnen worden.’

We spreken de Amerikaans-Belgische relatietherapeut in Antwerpen, waar ze diezelfde dag een lezing geeft in een tjokvolle schouwburg. De tickets zijn in een mum van tijd de deur uit gevlogen en dat mag niet verbazen: wie wil weten hoe liefde anno 2022 in elkaar zit, komt geheid uit bij het werk van Esther Perel. In haar populaire podcasts Where should we begin? En How’s work? kan je haar therapiesessies meevolgen. In de bestsellers Erotische Intelligentie (uit 2007, haar doorbraakwerk) en Liefde in verhouding (2018) onderzoekt ze hoe overspel en torenhoge verwachtingen onze relaties maken dan wel kraken. Een gesprek over liefde in tijden van Tinder en post-pandemie.

Bijna de helft van de Belgische huishoudens bestaat uit singles of alleenstaande ouders. Is het tijd om romantische ideaalbeelden overboord te gooien?

Esther Perel: ‘Ik denk dat romantische liefde een van de enige westerse filosofieën is die nog niet dood en begraven is. Liefde is in onze cultuur het hoogste goed: nooit eerder noemden wij onze partner een soulmate. Die rol was lange tijd weggelegd voor God, dat was de almachtige kracht die ons als onvolmaakte mensen weer ‘heel’ maakte. Nu zoeken we die zingeving in bij onze partner. Je ziet dat ook in de manier waarop we onze relaties vormgeven. We trouwen niet meer op de leeftijd van achttien à twintig jaar, maar experimenteren nog ongeveer tien jaar met seriële monogamie. Als je na zo’n periode van verschillende ‘relatietests’ toch besluit om alle datingapps te deleten en te kiezen voor één persoon, dan moet hij of zij wel écht de moeite waard zijn. Die persoon moet jouw relationele FOMO (fear of missing out, red.) in de kiem smoren, het moet iemand zijn die niet alleen interessant is, maar ook geweldig in bed én je beste vriend. De verwachtingen die wij op dit moment bij onze romantische partner parkeren zijn torenhoog.’

Zijn die onrealistische verwachtingen ook de reden waarom ontrouw zo vaak voorkomt? En zo ontzettend veel pijn doet?

‘Bedrog is altijd al pijnlijk geweest, maar ik denk dat veel mensen het nu als ronduit traumatisch ervaren. Onze hele identiteit valt vaak samen met die relatie. Ontrouw is in de V.S. een van de belangrijkste redenen om te scheiden. Je ziet vaak hetzelfde verhaal terugkeren. De bedrogene is de schuldige, degene die bedrogen werd het slachtoffer. Hij of zij voelt zich aan de kant gezet en daar stopt het. Terwijl ontrouw niet per se het einde hoeft te betekenen. Het kan ook het begin zijn van meer openheid, over jullie relatie en wie je bent in die relatie. Mensen gaan doorgaans niet naar iemand anders omdat ze per se bij iemand anders willen zijn, maar omdat ze zelf iemand anders willen worden. Ze willen ontsnappen uit de rol die ze binnen die relatie spelen, maar ze weten niet goed hoe.’

Tijdens de coronacrisis hebben veel koppels hun relatie herbekeken. Hoe heb jij dat gemerkt in je praktijk?

Esther Perel: ‘Een ramp of een pandemie herinnert ons aan de fragiliteit van het leven. Het doet ons beseffen dat het elk moment gedaan kan zijn en dat het geen zin heeft om beslissingen voor je uit te schuiven. Het zet een relatie onder stroom. Het effect daarvan is tweeledig. Enerzijds zijn er koppels die in een relatie rushen, bij elkaar intrekken en in snel tempo kinderen maken. Anderzijds zijn er mensen die eindelijk de moed vinden om uit een relatie te stappen die misschien niet meer helemaal goed zat.’

Zijn de redenen waarom mensen er een punt achter zetten veranderd door de coronacrisis?

‘Ik merk in mijn praktijk dat koppels die uit elkaar gaan de relatie niet per se beëindigen omdat ze diep ongelukkig zijn, wel omdat ze denken dat ze elders gelukkig kunnen worden. Dat is iets heel nieuw. Als mensen mij vragen wat een goed koppel definieert, dan verwijs ik vaak naar het belang van goede vrienden naast een relatie. Hoe meer steun je hebt uit je omgeving, hoe minder druk er op je partner ligt en hoe beter de relatie. Wie goede vrienden heeft, hoeft niet per se alles te bespreken aan de keukentafel. Dat komt de duurzaamheid van een relatie ten goede.’

Daar raak je een heikel punt aan: het belang van vriendschap. In onze maatschappij wordt een relatie nog altijd gezien als het hoogste goed, terwijl een vriendschap vaak veel langer meegaat.

‘Liefde, intimiteit en toewijding zijn inderdaad nog altijd de belangrijkste waarden in onze maatschappij, met dank aan het patriarchaat. In mijn praktijk komen er ook enkel romantische koppels over de vloer. Heel weinig mensen denken er bij een vriendschapsbreuk aan om langs te gaan bij een relatietherapeut. Terwijl dat net ontzettend waardevol kan zijn, een harde breuk met een vriend of vriendin kan minstens evenveel pijn doen als het einde van een liefdesrelatie. In het laatste seizoen van How’s Work heb ik er bewust voor gekozen om ook twee vrienden aan het woord te laten, net om dat taboe een beetje te doorbreken.’

Ik heb de indruk dat de singles in mijn omgeving datingapps stilaan de rug toekeren, mede door de coronacrisis en de lockdowns. Is dat iets wat jij ook merkt?

‘Ik heb een tijdje geleden een van de oprichters van Tinder ontmoet. Het eerste wat ik hem zei was: jij hebt het daten kapot gemaakt. Tinder is geen datingapp, het is een app waarmee je afwijzing handig vermijdt. Vooral voor heteromannen komt dat goed uit. Ze hoeven minder inspanningen te doen.

Eigenlijk injecteert Tinder het kapitalisme in de romantiek. Ik heb werkelijk nog nooit iemand ontmoet die zei dat ie een geweldige tijd had op een datingapp. Het probleem is ook een beetje dat het zo doelgericht is. De app presenteert zichzelf als een antwoord op een vraag: wie lang genoeg scrolt, moet de liefde wel tegenkomen. Maar zo werkt het niet. In de praktijk beginnen mensen vastberaden te scrollen, hebben ze een aantal dates waarvan er enkele tegenvallen en belanden ze in een soort burn-out. Dan nemen ze een pauze, om vervolgens opnieuw dezelfde fouten te maken. Door al dat ‘bandwerk’ gaan dates ook een beetje op een sollicitatiegesprek lijken: we spreken af op café en verwachten dat die ander ons omver blaast. Het is niet zo raar dat dat zelden gebeurt.

Ik zou er dus voor pleiten om dates anders te organiseren. Waarom vraag je niet aan vrienden om je te introduceren aan hun single vrienden, op een sociaal event? Of onderneem samen iets, ga samen sporten en zorg dat die ene vraag – Is dit de man of vrouw van mijn leven – naar de achtergrond verdwijnt.’