Nooit meer verveeld: waarin vind jij jouw flow?

Verveling heeft vele voordelen, zo word je er bijvoorbeeld creatief van. Maar laat ons eerlijk zijn, het is ook gewoon – excuseer de flauwe woordspeling – vervelend. Het tegengestelde van verveling is flow, en gelukkig is dat iets wat we kunnen oproepen.

Misschien heb je nog nooit gehoord van ‘flow’, maar je hebt het waarschijnlijk wel al meegemaakt. Het is dat gevoel van volledig opgaan in waar je mee bezig bent. Het gebeurt meestal als je iets doet wat je graag doet, en ook goed kunt. De tijd vliegt, je hele wezen is erbij betrokken, je gedachten dwalen niet af maar je bent geconcentreerd. Elke actie, elke beweging en elke gedachte volgt als vanzelf op de vorige en het is alsof je op een golf gedragen wordt, waarbij alles gesmeerd loopt. Sommige mensen krijgen dat gevoel al taarten bakkend, anderen wanneer ze bergen beklimmen, gezelschapspelen spelen, componeren, mediteren, tuinieren, motorrijden of puzzelen, nog anderen wanneer ze een artikel voor een lifestylewebsite schrijven.

Gelukzalig gevoel

Flow is een ontdekking – als je dat van een psychologisch fenomeen kunt zeggen – van de Amerikaanse psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi. Hij deed jarenlang onderzoek naar geluk en wat we leuk vinden. Daarvoor interviewde hij Koreaanse bejaarden, Italiaanse boeren en Japanse jongeren. ‘Wat ze deden, verschilde heel sterk,’ schrijft hij in de klassieker Flow, De Psychologie van de Optimale Ervaring. ‘De bejaarde Koreanen mediteerden, de jonge Japanners waren lid van een motorclub. Maar ze bleken allemaal een soort optimale ervaringen te hebben, en als ik hen vroeg zo’n moment te omschrijven, ontdekte ik gemeenschappelijke kenmerken. Ik noemde het gevoel flow, omdat de geïnterviewden dat woord vaak gebruikten. Concreet: je geniet er van volledig op te gaan in een activiteit (…) maar het goede gevoel dat je hebt, heeft niet per se te maken met het resultaat. Het fijne aan schilderen of koken is niet het schilderij of het diner, maar de activiteit zelf. Ik kan alleen maar concluderen dat flow heel dicht bij een gevoel van geluk komt.’

Streamingsdiensten draaien op volle toeren en we spenderen uren op sociale media, maar series bingen of Instagram checken is passief plezier en daar word je volgens Csikszentmihalyi niet écht blij van. ‘Passiviteit roept geen flow op. Daarom raak je niet in die gemoedstoestand door te luieren op een strand, maar wel van zwemmen. Flow-ervaringen doen je een beetje groeien. Je krijgt meer zelfvertrouwen, een gevoel van eigenwaarde. Je kunt jezelf motiveren om een stapje verder te zetten, om je grenzen te verleggen en nog beter te worden in wat je leuk vindt. Door te flowen, kom je in een opwaartse spiraal die er voor zorgt dat je het beste uit jezelf haalt. Vandaar dat veel culturen collectieve flow proberen op te roepen met sport, spel en andere rituelen. Bovendien wordt werk schromelijk onderschat. Uit mijn onderzoek blijkt dat we op het werk vier keer meer flow ervaringen hebben dan thuis voor de buis.’ En neen, flow is niet alleen funfunfun. Wie de tango onder de knie wil krijgen of vloeiend Chinees wil spreken, moet vele uren inspanning leveren, en zal stijve beenspieren of kaduke hersenen krijgen. Maar je zal je zeker niet verveeld hebben, en de kans is reëel dat je achteraf doodgewoon blij en tevreden bent. Iets wat we allemaal kunnen gebruiken vandaag.

Hoe doe je het?

Flow is iets wat je kunt oproepen, stelt Csikszentmihalyi. En wel zo:

• Zoek een haalbare taak, niet te makkelijk maar ook niet te ingewikkeld. Je moet een beetje uitgedaagd worden: als het vanzelf gaat ga je niet flowen. Maar als het te moeilijk wordt, word je chagrijnig en dat is niet goed.
• Kies iets waarvoor je je moet concentreren, zodat je gedachten niet te veel plaats krijgen om af te dwalen. Alleen zo geraak je intens betrokken bij waar je mee bezig bent.
• Kies een concreet en haalbaar doel. Ook al is het de activiteit die telt, een doel zorg voor feedback, zodat je weet of je goed bezig bent. Dat geeft je het gevoel dat je alles onder controle hebt, en met een beetje geluk verlies je jezelf en lijkt de tijd te vliegen.
• Kies iets wat je puur doet voor je plezier en wat je doodgewoon graag zelf wil doen.

Het belangrijkste is dat je uitvist wat bij jou flow oproept. Een concert of voetbalmatch zit er nu even niet in, maar flow kan ook perfect binnenshuis. Denk bijvoorbeeld aan die zalige momenten dat dat ingewikkelde Ottolenghi-recept of die smokey-eye lijkt te lukken, je een perfecte zin op papier hebt gezet of die haperende broodrooster weer aan de praat krijgt. Ons lichaam is een soort flow-machine: sport, maar ook dansen, knutselen, zingen, yoga, de gang schilderen, gitaar spelen, vrijen of koken zijn uitstekende opwekkers. Gelukkig kan je ook stilzittend flow oproepen, bijvoorbeeld al gamend, met een goed boek of met een leeg schildersdoek en verf. Zelfs een goede conversatie met fijne mensen, een uitdagend kruiswoordraadsel of dagdromen doen de tijd vliegen. Gedeelde flow-activiteiten vrolijken ons zo mogelijk nog meer op. Word Feud, de goede oude Vier-op-een-Rij, online boekenclubs of Zoom-sportsessies,… Het is niet omdat je in je kot moet blijven, dat je geen gezelschap kunt zoeken.

Dé vraag is dus: waar vind jij flow in?