Na de hetze rond de Modeacademie: leggen kunstopleidingen te veel druk op de schouders van studenten?

Sinds de zelfdoding van een student ligt de Antwerpse Modeacademie hevig onder vuur. De studenten zouden er door favoritisme, bikkelharde kritiek en lage slaagkansen aan psychische problemen lijden. Maar is dit enkel eigen aan de modeacademie? Wij spraken met studenten uit verschillende kunstacademies.

‘Op je bek gaan en weer opstaan’

‘Ik weet nog heel goed dat mijn idee zomaar door een leerkracht in het bijzijn van mijn medestudenten van de tafel werd gegooid’, vertelt Robin Joris, oud-student fotografie bij Narafi in Brussel. ‘Zomaar, tabula rasa. Het was een heel persoonlijk idee, dus ik vatte het heel persoonlijk op. Wat wel logisch is, want in de creatieve sector is je persoonlijkheid een groot deel van je creativiteit.’

‘Ik werd erg onzeker en ziek, ik moest constant presteren en tegelijkertijd moest ik uitzoeken wie ik was, wat ik wilde doen. Er was geen tijd, geen aandacht, ik moest altijd verder. Zo voelde het alleszins voor mij. Door die problematiek raakte ik geïnspireerd voor mijn bachelorproef.’

Het vertaalde zich niet voor iedereen in positieve motivatie. ‘Veel medestudenten van mij gingen vaak op zoek naar afleiding, zoals drugs of ze spijbelden. Wij kunststudenten zijn ook kwetsbaarder omdat we constant eigen creatieve ideeën verwezenlijken, en daarop worden beoordeeld. Maar wij kunststudenten leren zo veel meer over onszelf, denk ik. Het is niet per se negatief om soms keiharde kritiek te krijgen, het is eigen aan kunstopleidingen.’

Ook Emma, gebeten door theater, studeerde na haar secundair nog een jaar podiumkunsten in Gent. ‘Ik was dag in, dag uit bezig met acteren, creëren, dans, muziek en veel meer. De opleiding was me op het lijf geschreven.’ Met feedback had Emma geen probleem, totdat ze zich door de verkeerde docent geviseerd voelde. ‘De manier waarop hij me feedback gaf, was allesbehalve constructief. Emma, je vergeet je cue, door jou moeten we opnieuw beginnen! Emma, je staat alweer niet juist op het podium. Emma, je hebt een te Limburgs accent. Zeven. Keer. Zeven keer moesten we die scène opnieuw spelen, en dat kwam door mij. Ik voelde me heel klein. Hij deed me voelen alsof ik niets waard was. Ik liep wenend naar huis, keer op keer. Al die snedige opmerkingen, het vertaalde zich zelfs naar zijn gewone omgang met mij.’

Emma relativeert nu en begrijpt dat ze het beter niet persoonlijk had opgevat: ‘Het is eenmaal zo met theater en andere kunsten dat de feedback die je krijgt vaak gebaseerd is op persoonlijke meningen, dat maakt het ook zo moeilijk. Het kon dat de ene mentor je prestatie bar slecht vond en de andere je de hemel in prees.’

‘Ik denk zeker dat dit me psychisch parten heeft gespeeld. Ik ben van nature onzeker en dat is een eigenschap die je beter niet kunt hebben wanneer je aan zo een kunstopleiding begint. Je moet je echt wapenen tegen kritiek en jezelf blijven vertellen dat het niet persoonlijk is. Makkelijker gezegd dan gedaan, natuurlijk.’

‘Ik was de toneelwereld na een tijd beu, ik wilde me niet meer constant opnieuw bewijzen. De vrienden die ik daar maakte beamen dat ze die vibe rond dat wereldje beu zijn. Anderen zitten dan weer op toneelopleidingen en beleven daar de tijd van hun leven. En het is oké, ik heb veel geleerd en ben mezelf meermaals tegengekomen. Vallen en opstaan, om dan erna nog eens drie keer zo hard op je bek te gaan en erna toch gewoon weer op te staan’, aldus Emma.

Survival of the fittest

Waarom komt de feedback in kunstopleidingen bij studenten zo hard aan? ‘Het is belangrijk dat feedback gaat over de evolutie van het werk en niet van de persoon zelf. Als we spreken over kunst is het echter niet ondenkbaar dat er een link bestaat tussen de persoon en het werk’, vertelt pedagoog Pedro De Bruyckere. ‘Ik ben van mening dat feedback altijd constructief moet zijn, en zeker niet strikt over de persoon zelf mag gaan.’

Een studie van Boston toont aan dat psychische aandoeningen bij volwassen artiesten vaker voorkomen dan gemiddeld. ‘Dat is niet eigen aan modeacademies’, benadrukt expert De Bruyckere wel. ‘Er lijkt een algemene stijging van psychologische problemen in het hoger onderwijs te zijn, maar daar kunnen verschillende verklaringen voor zijn.’

De onderwijsexpert benadrukt dat de nadruk in kunstacademies vaak ligt op meesterschap: ‘Het doel van een kunstacademie kan vaak excellentie zijn, je moet bepaalde kunsten of instrumenten zeer goed kunnen beheersen’, verteltde pedagoog. ‘Velen van die academies organiseren daarom ook ingangsproeven om te bepalen of iemand de opleiding wel aankan.’

Alain Quateau, directeur Onderwijs- en Onderzoeksondersteunende diensten van de LUCA School of Arts (campus C-mine Genk, Narafi Brussel, Sint-Lukas Brussel, Lemmens Leuven en Sint-Lucas Gent) wil het onderwijstraject absoluut niet vergelijken met die van de Antwerpse kunstacademie. ‘Ik wil vermijden te zeggen dat wij het beter doen, want ik weet niet hoe het daar in z’n werk gaat, en bovendien is het onderwijstraject van LUCA compleet anders. Wij leiden mensen niet op in een concurrentieel model waarin je gewapend moet zijn tegen de bikkelharde concurrentie. We hebben ook muzikanten, schilders, filmmakers en fotografen, die niet ambiëren om topartiest te worden, maar bijvoorbeeld in het onderwijs willen terechtkomen. Er heerst geen survival of the fittest‘, verzekert Quateau.

Maar studenten die wel met psychische problemen kampen, zijn er ook. Quateau benadrukt echter dat de cijfers van studenten met psychische problemen afgelopen niet stegen. ‘Amper 4,5 procent van al onze studenten zoeken en krijgen psychologische begeleiding, een zeer groot deel komt ook voor zaken die niets te maken hebben met opleidingsgerelateerde stress’, vertelt hij. ‘Voor die studenten die met psychologische problemen kampen, hebben we de afgelopen jaren onze ondersteuningsdiensten stevig bijgeschaafd. Zo wordt tegenwoordig elk geval apart bekeken. Ook organiseren we talloze sessies, zoals “Hoe moet je omgaan met feedback”.’

Bovendien zou het moeilijk traceerbaar zijn om te weten welke studenten precies ondersteuning zoeken. ‘Je kunt moeilijk raden in hoeverre een student met psychologische problemen kampt. Als we merken dat een student het moeilijk heeft, bieden we psychologische ondersteuning aan. Maar dat kun je onmogelijk van alle studenten weten’, aldus Alain Quateau.