Mondmaskers zijn extra hindernis voor slechthorenden: ‘Sociale isolatie dreigt’

Mondmaskers worden stilaan de norm. Dat is nuttig en nodig voor de volksgezondheid, maar moeilijk voor wie slechthorend is en voor communicatie grotendeels vertrouwt op liplezen. ‘Ik vrees voor het eerst dat ik geïsoleerd zal raken’, getuigt de 29-jarige Sofie Van Regenmortel, zelf al enkele jaren slechthorend.

‘Zie je dit teken op iemands mondmasker of op een badge, hesje, button? Even geduld. Deze persoon is slechthorend en mist door het mondmasker je lipbeeld en een groot deel van je expressie. Communicatie kan moeizamer verlopen. Je zal iets moeten herhalen, gebaren gebruiken of misschien iets moeten opschrijven. Elk gehoorverlies is anders en ook wat helpt verschilt. Een gouden regel: geduld en vriendelijkheid doen al heel wat.’

Met dit bericht op Facebook kaartte Sofie Van Regenmortel dit weekend een onderbelicht probleem aan. Intussen is de post 13.000 keer gedeeld. Mondmaskers zijn weliswaar zeer nuttig, voor wie minder goed hoort vormen ze een extra hindernis in de soms zo al moeizame communicatie. Volgens cijfers van Ahoza vzw, een organisatie die zich inzet voor een inclusievere maatschappij voor slechthorenden, kampt zo’n 10 procent van de Belgische bevolking met gehoorproblemen. Dat zijn meer dan 1 miljoen mensen. Sofie is een van hen.

‘Hoewel ik lang heb gerouwd om mijn gehoorverlies, heb ik nooit écht gevreesd dat ik geïsoleerd zou raken. Ik ben een actieve, geëngageerde jonge vrouw met een brede interesse en een boeiend sociaal leven. Ik moet toegeven dat ik weleens afhaak in een groepsgesprek, of het vervelend vind als ik iemand moet vragen om voor de vijfde keer iets te herhalen. Soms lach ik met moppen die ik niet versta of mijd ik mensen met wie de communicatie moeilijk loopt. Dat hoort erbij: het is een leerproces en een kwestie van loslaten. Daartegenover staan gelukkig vrienden die vragen of ik wel kan volgen, waar ik het liefst zit aan tafel en die goed articuleren tot kunst verheven hebben. Ik ben dus goed omringd en ik sta ver van sociale isolatie. Tot nu.’

Ik ben jong, niemand verwacht dat ik slechthorend ben

‘Laat ik een ding duidelijk stellen: ook voor mij primeert de algemene gezondheid. Ik vind het belangrijk om een mondmasker te dragen om anderen te beschermen. Tegelijk ben ik bezorgd. Ik voel me kwetsbaar en onzichtbaar. Als slechthorende met subtiel over-ear hoorapparaat zie je niet dat ik slechthorend ben. Ik ben jong, dus niemand verwacht dat ik slechthorend ben. Ik draai mee in de maatschappij, dus niemand veronderstelt dat ik slechthorend ben. Maar ik ben wel slechthorend, en dit heeft een invloed op mijn leven.’

‘Al van bij het begin van de lockdown en de opmars van de mondmaskers voel ik de impact ervan. Zo liet ik mijn dermatoloog weten dat ik niet zwanger was toen ze me vroeg naar mijn adres. Mijn huisdokter nam dan weer zijn mondmasker af toen ik aangaf dat ik hem echt niet kon verstaan. In winkels kan ik gelukkig vertrouwen op de verwachte vragen over klantenkaarten, het te betalen bedrag en hoe ik wil betalen – cash, met bankkaart of met maaltijdcheques. Op het werk probeer ik richtlijnen mee te geven aan de voorzitter van een meeting, geef ik tijdens zoommeetings aan dat micro’s gemute moeten worden en vraag ik vriendelijk of iedereen zijn headset kan opzetten. Helaas laat de netwerkverbinding van mij, mijn collega’s en externen liplezen via webcam vaak niet toe. Toen al roeide ik met de riemen die ik had. Al bij al voelde ik me nog niet te beperkt.’

Ik vrees dat ik sociale situaties zal mijden om luistermoeheid te beperken

‘Toen ik naar de Ardennen trok voor een uitje sloeg voor het eerst echte paniek toe. Mijn Frans is voldoende om me in normale omstandigheden te behelpen. Tijdens dat bewuste weekend was ik volledig afhankelijk van mijn lief om de gids, ijsjesverkoper, campinguitbaatster en obers te verstaan. Wat als ik er alleen op uit trek? ‘

‘Nu mondmaskers op veel plekken voor onbepaalde tijd de norm zijn, groeit ook mijn paniek. Ik voel me voor het eerst voor langer dan enkele minuten beperkt. Of ik ben alleszins bang dat ik me binnenkort zo zal voelen. Ik vrees dat ik sociale situaties zal vermijden om luisterinspanning en luistermoeheid te beperken. Ik vrees frustraties bij mezelf en mijn omgeving, die ik niet kan verstaan. Ik vrees dat dit zo vermoeiend wordt dat ik zal beslissen om binnen te blijven om mezelf en anderen te sparen. En zo zal niet enkel de slechthorendheid onzichtbaar worden, maar ook de slechthorende zelf.’

Geduld en vriendelijkheid maken een wereld van verschil

‘Er is geen simpele, allesomvattende oplossing om dit probleem van de baan te helpen. Ik heb wel enkele praktische tips. Ikzelf maak via een button, een badge of een sticker duidelijk dat ik slechthorend ben. Zo kan ik mijn omgeving ook informeren over mijn ‘beperking’ en kan ik me goed laten omringen. Het is vaak een kwestie van openheid en trial en error. Er is geen one size fits all. Zoek vooral waar jij je als slechthorende persoon goed bij voelt.’

‘Aan al de rest: wees geduldig als iemand aangeeft dat hij of zij slechthorend is. Door je mondmasker mist deze persoon een groot deel van je expressie en je lipbeeld. Daardoor kan de communicatie moeilijker verlopen. Toon begrip en denk mee na over oplossingen. Geduld en vriendelijkheid maken hier een wereld van verschil.’

‘Aan handelaars, winkelbedienden, obers en anderen: waarom hangen jullie in je zaak geen teken dat aangeeft dat je bereid bent om moeite te doen om de communicatie te vergemakkelijken? Een eenvoudig bordje verkleint te stap om open te spreken over ons probleem. Ook mondmaskers met een doorschijnend scherm kunnen helpen. Gemeentebesturen en werkgevers kunnen hun slechthorende inwoners en werknemers dan weer betrekken door actief te polsen naar de impact van het mondmasker op hun functioneren. Samen kan er dan gezocht worden naar een oplossing. Zo bevrijd je slechthorenden van eventuele gêne en voorkom je sociale isolatie.’