Last van perfectionisme? 5 tips om minder perfect maar toch tevreden aan 2024 te beginnen

In haar recente boek Niet perfect, toch tevreden toont Liesbet Boone hoe je perfectionisme kan ombuigen tot optimalisme, een term die de psychologe gebruikt om bewustere keuzes te maken en met meer voldoening te presteren. Hier deelt ze vijf van haar sleutelinzichten. ‘Durf te kiezen voor jezelf.’

Heb je soms het gevoel dat je (te) veel ballen in de lucht houdt? Dat je altijd de controle wil hebben, of je jezelf ondanks eerdere successen nog steeds moet bewijzen? Word je soms overmand door angst en twijfel? Maken goedbedoelde adviezen als ‘laat het los’ en ‘doe eens wat minder’ je kwaad, of moedeloos? Dan ben je volgens psycholoog en leiderschapscoach Liesbet Boone niet alleen. “Meer zelfs, bijna iedereen herkent zichzelf in meerdere of mindere mate in perfectionisme” schrijft ze in haar boek Niet perfect, toch tevreden. “Het antwoord op de vraag ‘Ben ik een perfectionist?’ is dan ook zinloos. Niemand heeft perfectionisme voor honderd of voor nul procent in zich. Het is iets dat zich bijna bij elke mens manifesteert op een andere, unieke manier.”

Perfectionistisch gedrag is op zich niet slecht. Het helpt ons vaak om door te zetten en onszelf te verbeteren. Maar tegelijkertijd kan het ons ook in de weg zitten. “Perfectionisme kan belemmerend zijn als de focus te sterk ligt op presteren in plaats van genieten”, zegt Boone. “Of als we teveel rekening houden met wat anderen van ons verwachten, in plaats van wat we zelf nodig hebben. Of als we maar doorzetten omdat we bepaalde angsten en teleurstelling willen vermijden, in plaats van die in de ogen te durven kijken.”
Beter omgaan met perfectionisme betekent niet dat je de lat lager hoeft te leggen. Wel dat je bewustere keuzes leert maken, jezelf meer laat zien, en met meer voldoening presteert. Hoe je dat doet? Hier zijn vijf tips:

1. Vertrek vanuit realistische verwachtingen: het is zoals het is, in plaats van hoe het zou moeten zijn

Boone: “Een belangrijke reden waarom we minder tevredenheid ervaren is simpelweg omdat we teveel verwachten. Er is een eenvoudige uitspraak waar veel waarheid in zit: ‘Hoe hoger je lat, hoe groter de kans dat je je eronderdoor loopt.’ Dat vat het goed samen. Soms zetten we onszelf op om te falen. Als je perfectie verwacht, maar dat onmogelijk kan bereiken in de tijd die je hebt, of met de middelen of capaciteiten die je hebt, dan zul je ontgoocheld zijn, of kwaad op jezelf.

Vaak verwachten we niet alleen veel van onszelf in één bepaalde rol – als goede ouder wil je bijvoorbeeld zorgen voor een gezonde maaltijd voor je kinderen én hen helpen met huiswerk én beschikbaar zijn als ze het moeilijk hebben – maar stellen we ook hoge verwachtingen aan onszelf over verschillende rollen heen (we willen het goed doen als partner, collega, vriend(in), kind,…).

Ga dus voor realistischere verwachtingen die haalbaar(der) zijn om te vervullen.”

2. Duw je emoties niet weg, ze tonen net aan wat je belangrijk vindt
“Als je zoals in het voorbeeld hierboven gekweld wordt door schuldgevoel (je wil een goede reputatie op het werk én zorgen voor je kinderen), probeer dan niet aan dat gevoel voorbij te gaan. Op automatische piloot doen we vaak gewoon verder en staan we onvoldoende stil bij dat onaangename gevoel.

Maar wat als dat gevoel eigenlijk ontzettend waardevol is? Wat als dat gevoel net veel informatie bevat, over wat jij belangrijk vindt? Vaak zit hier een spanningsveld tussen zaken moeten en willen.
Ga eens na voor jezelf: is je reputatie hoog houden op het werk iets dat je vindt dat je moet doen, of iets dat jij graag wil? Of heb je het gevoel dat je gezin tijd van je opeist, terwijl je liever meer tijd zou spenderen aan je werk?

Neem tijd om naar je gevoel te luisteren, ga daarover in gesprek met anderen en neem kleine stappen richting datgene wat jij écht belangrijk vindt. Wat heb je nodig? Hoe kan jij je ontwikkelen? Waar haal je plezier uit? Met focus op het willen in plaats van wat zou moeten.”

3. Vertrek vanuit jezelf, niet vanuit wat anderen van je verwachten

“Vaak hebben we het gevoel dat we aan de verwachtingen van anderen tegemoet moeten komen, maar daarbij vergeten we heel vaak de belangrijkste persoon: onszelf. Ook al weten we dat je altijd eerst je eigen zuurstofmasker op moet zetten, en dan pas dat van anderen, is het soms sterker dan onszelf.

Als iemand jou een vraag stelt, jou om hulp vraagt of beroep doet op je, probeer dan tijd te winnen. Zeg niet meteen ‘ja, dat is goed’, maar neem je tijd om de vraag goed in overweging te nemen en in te schatten wat er precies gevraagd wordt, of jij wel de juiste persoon bent, en of jij dit graag wil doen (of voelt het toch weer aan als een ‘moeten’?). Weeg de vraag bewust af aan je eigen behoeften, doelen en beschikbare tijd.

Een goede ‘neen’ is gebaseerd op een weloverwogen keuze. Het is een ‘neen’ in balans: een ‘neen’ die rekening houdt met de wensen en noden van de ander én jezelf. Het is de focus op dat laatste wat vaak ontbreekt als we geen neen durven te zeggen: we durven niet te kiezen voor onszelf en maken onszelf gedachten wijs: ‘Als ik het niet doe, wie zal het dan wel doen?’

Als je beslist om neen te zeggen, zeg je ook neen. Je zegt duidelijk dat jij de vraag niet kan uitvoeren, zonder je te willen verdedigen, en je kan voorstellen om samen over alternatieven na te denken. Misschien kan je iemand anders aanbevelen die wel kan helpen? Of misschien kan je de ander op weg helpen met wat informatie of aangeven wanneer je wel beschikbaar bent?

Neen leren zeggen is dus leren focussen op jezelf en jezelf toestaan dat dat oké is. Neen zeggen is ook ja zeggen: tegen jezelf.”

4. Probeer mild te zijn voor jezelf

“Ga eens na voor jezelf: hoe reageer jij doorgaans als iets niet loopt zoals gepland? Welke interne dialoog speelt zich dan af in je hoofd?

Probeer je vaker bewust te zijn van welke gedachten er allemaal in je hoofd passeren, wat die je zeggen en wat de toon is. Heel vaak is er een kritisch stemmetje in ons hoofd dat commentaar levert op hoe we de dingen doen. Het wijst je af, zegt wat je niet goed deed, corrigeert je of zaait twijfel of jij iets wel zal kunnen.

Dé antidote tegen zelfkritiek is zelfcompassie, of mildheid. Daarbij merken we ons kritisch stemmetje wel op, en bedanken we het tegelijkertijd. Probeer ruimte te maken voor die milde en begripvolle stem, die ook in je aanwezig is, maar misschien nog heel stilletjes is. Probeer die volumeknop van je milde stem wat hoger te draaien: wat zegt die jou om je te ondersteunen?

Vind je het moeilijk om die milde stem te vinden in je hoofd? Vraag je dan af: wat zou een goede vriend of vriendin nu tegen mij zeggen? Hoe zou die reageren op deze situatie?”

5. Focus op wat je al bereikt hebt

“Psycholoog Rick Hanson van de Universiteit van Berkeley vat het mooi samen: ‘Voor negatieve ervaringen is het brein als klittenband, maar voor positieve als een antiaanbaklaag.’ We hebben als het ware een filter, een soort vergrootglas dat naarstig op zoek gaat naar fouten, problemen of dingen die we nog niet gedaan hebben. Die negativiteitsbias zorgt ervoor dat we negatieve gebeurtenissen en informatie gemakkelijker opmerken dan positieve, dat we er sterker door beïnvloed worden en dat we ze gemakkelijker herinneren.

Gelukkig kunnen we dat zelf ook doorbreken, door bewust onze focus te verleggen naar onze progressie (datgene wat we wel al bereikt hebben), naar wat wel goed gelopen is, wat we goed hebben gedaan.”

Niet perfect, toch tevreden, van Liesbet Boone, 24,5 euro, uitgeverij Pelckmans.