Kinderrechtencommissaris Caroline Vrijens: ‘Ook na een trauma kunnen jongeren nog een gelukkige jeugd hebben’

Caroline Vrijens (49) woont in het Pajottenland en werkte na haar studies rechten onder meer bij de Vlaamse overheid en SOS Kinderdorpen. Ze is sinds 2019 Kinderrechtencommissaris en publiceerde onlangs Een nieuwe wereld voor het kind, over de rechten van kinderen in een veranderende samenleving.

Leren van anderen

‘Oplossingen vinden is voor mij ook over het muurtje kijken: hoe pakken andere landen problemen in pakweg het onderwijs of de jeugdhulp aan? Dat heb ik voor een stuk van thuis meegekregen. Mijn vader zat als arts in opleiding een tijdje in Congo en de broer van mijn mama reisde veel en werkte bij de VN-blauwhelmen in Indië en Pakistan. Zelf volgde ik de eerste twee jaar van mijn studie rechten in Namen en ging ik later een jaar op Erasmus in Rome, twee plekken met een heel andere mentaliteit dan in Vlaanderen. Ik besefte hoe goed we het hier hebben, maar ook hoe belangrijk het is om vanonder de kerktoren te komen en je oogkleppen af te zetten.’

Verantwoordelijkheidsgevoel

‘Ik heb een atypische jeugd gehad. Ik verloor mijn mama toen ik dertien was, waardoor ik in een klap volwassen werd. Als oudste kind zag ik het een beetje als mijn taak om voor mijn jongere broer en zus te zorgen. Ik heb nooit enorm gepuberd of gerebelleerd. Al heb ik dat wel wat goedgemaakt door op kot te gaan in Namen. (lacht) Daar moest ik enkel voor mezelf zorgen en zat ik niet voortdurend met dat verantwoordelijkheidsgevoel. Ik voelde me vrij.’

Ondersteuning

‘Ook na een groot verlies of andere trauma’s kunnen jongeren nog een gelukkige jeugd hebben. Zo hadden wij het geluk dat mijn papa later hertrouwde met een lieve en zorgzame vrouw die weer hoop en warmte in ons gezin bracht. Daardoor weet ik dat niet alleen ouders en familie ondersteuning en veiligheid bieden, maar dat ook anderen dat kunnen. Zelfs wanneer jongeren meerdere moeilijkheden tegelijk hebben, is de situatie niet uitzichtloos, en maakt één leerkracht of hulpverlener soms het verschil.’

Rouwen

‘Verdriet komt en gaat. Op zich heb ik de dood van mijn mama een plaats gegeven, want ik kon mijn pijn delen met mijn familie en dat hielp om alles te verwerken. Toch zijn er nog altijd momenten dat het verlies weer loeihard binnenkomt, vooral als ik het even moeilijk heb of bij belangrijke gebeurtenissen zoals een verjaardag. Dat geldt voor iedereen die rouwt, denk ik: het verdriet slijt, maar je draagt het voor altijd met je mee.’

Ouderschap

‘Kinderen opvoeden is loslaten. Als mama van drie tieners herken ik de drang om het goed te doen, maar ik probeer mijn kinderen niet voor álles te behoeden. Als je altijd vertrekt vanuit angst, wantrouwen en controle, ze voortdurend waarschuwt voor gevaar of trackingtechnologie gebruikt, geef je ze impliciet de boodschap dat ze niet zonder je kunnen en ondermijn je hun zelfvertrouwen. En als je nooit een tegenslag kent, kun je ook geen veerkracht ontwikkelen.’

Principes

‘Wees zelf de verandering die je in de wereld wilt zien, zei Gandhi. Dat probeer ik mijn kinderen mee te geven. Wees kritisch voor wantoestanden in de samenleving, maar ook voor jezelf. Wat zou je zelf beter kunnen doen voor het klimaat bijvoorbeeld, en hoever wil je gaan voor je ideeën? Vertelt een vriend iets dat haaks op je waarden staat of iemand anders kwetst, zwijg je dan om een conflict te vermijden of zeg je er wat van? Niemand is perfect, maar als je in principes gelooft, moet je ze zelf proberen te belichamen.’

Me-time

‘Het is goed om af en toe voor jezelf te kiezen. Ik leer met vallen en opstaan, want ik sta graag klaar voor familie en vrienden, wat boven op de zorg voor mijn gezin en een pittige job weinig vrije tijd laat. Met ouder te worden, en omdat het er anders toch niet van komt, heb ik nu wel vaste momenten waarop ik iets puur voor mezelf doe. Op zondagochtend ga ik lopen, en op woensdagavond zing ik in een popkoor. Luxeactiviteiten, maar ik heb ze nodig om me goed te voelen.’

Dialoog

‘We moeten terug naar verbinding en empathie. Uiteraard moeten we kinderen en jongeren informeren over hun rechten, soms kampen ze met situaties waarvan ze zelf niet beseffen hoe schadelijk die zijn of dat er hulp bestaat. Maar als ik naar de polarisering in de wereld kijk, en ook naar de cijfers over pesten, moeten we van jongs af aan ook investeren in hun sociale en emotionele vaardigheden: het vermogen om echt een dialoog aan te gaan met elkaar en het eigen gelijk los te laten. Het is aan de volwassenen om hier het voorbeeld in te geven. Als je je werkelijk in een ander verplaatst, kun je er moeilijk een hekel aan hebben.’

Een nieuwe wereld voor het kind is verschenen bij Borgerhoff & Lamberigts.

Lees ook: Pieter Deknudt organiseert troostconcerten: ‘Rouwen is een teamsport’