Is daten gedateerd in tijden van Tinder? ‘Apps gebruiken om ‘de ware’ te vinden, blijft een beetje taboe’

Vier jaar lang verdiepte doctoraatsonderzoekster Elisabeth Timmermans zich in de wereld van datingapp Tinder. Knack Weekend trok haar aan de mouw voor een gesprek over de liefde, vleeskeuringen en Black Mirror. ‘Als je niet betaalt, krijg je meer oninteressante profielen voorgeschoteld.’

To the left, to the left. Als je even kieskeurig bent als Beyoncé, zal je aantal Tindermatches hoogstwaarschijnlijk beperkt blijven tot een minimum. Hoeveel Vlamingen al swipend een lief willen vinden, is onduidelijk, vertelt onderzoekster Elisabeth Timmermans van de Universiteit van Rotterdam. Tinder geeft geen gegevens prijs en het is moeilijk om via enquêtes een correct beeld te schetsen.

Onlangs behaalde Timmermans haar doctoraat met een uitgebreide studie over datingapps, met Tinder als focuspunt. ‘Ik ben gestart in 2014 en toen had je helemaal nog niet veel alternatieven’, verklaart de Vlaamse onderzoekster. ‘Telkens kwam Tinder boven als meest gebruikte app.’ Al haar ondervindingen bundelde ze in haar doctoraatsonderzoek: ‘Is daten gedateerd in tijden van Tinder?’

We zijn heel benieuwd naar het antwoord.

Elisabeth Timmermans: Het is natuurlijk moeilijk om daar een rechtlijnig antwoord op te geven. Ik krijg heel vaak de vraag of we dan niet meer daten of dat we anders daten. Ik denk dat mensen nog steeds op een gelijkaardige manier op date gaan, maar hoe we tot die dates komen, is wel veranderd. We gaan namelijk veel vaker op date met mensen die we totaal niet kennen en op voorhand geen band mee hebben. In tijden voor het internet kenden mensen elkaar veeleer via via, of kregen ze van hun vrienden informatie mee. Nu komen de personen waarmee we daten uit veel bredere poelen.

Was dat niet al de verdienste van online datingsites?

Timmermans: Ja, maar de komst van mobiele datingapps zorgde er wel voor dat véél meer mensen online gingen daten, omdat het veel gemakkelijker is geworden. Je hebt je gsm altijd bij je. Bij online dating was je gebonden aan je computer.

Waarom zijn we massaal aan het Tinderen geslagen volgens jou?

Timmermans: Je hebt online al snel een paar stappen gezet die offline veel moeilijker zijn. Volg even dit scenario: je bent op café met je vrienden en je ziet verderop iemand die jouw interesse wekt. Moet jij naar die persoon toegaan of moet hij of zij naar jou komen? Vervolgens moet je weten of die persoon single is of niet, en dàn moet je nog zien of het klikt zodat je nadien op date kan. Bij apps is dat contact online al gelegd en ga je er ook van uit dat je elkaar aantrekkelijk vindt vanaf het moment dat er een match is. In theorie zou de persoon in kwestie single moeten zijn, dus hoef je alleen nog maar af te spreken.

Het heeft, met andere woorden, daten gemakkelijker gemaakt?

Timmermans: Ook hier ben ik je een dubbel antwoord verschuldigd. Een correctere stelling zou zijn: de app maakt het gemakkelijker om nieuwe contacten te leggen. Het daten op zich wordt niet per se makkelijker. Op basis van mijn huidig onderzoek zou ik zelfs durven zeggen dat het daten eigenlijk moeilijker maakt. Je hebt namelijk ontzettend veel keuze. Als je de app opendoet, lijkt het alsof het aanbod aan singles oneindig is. Wanneer je vervolgens met iemand op date gaat, hou je toch ergens in je achterhoofd dat er nog veel andere mensen zijn. We worden veel kieskeuriger.

Je hebt ook de motieven van Tindergebruikers onderzocht.

Timmermans: Het is en blijft een grijze zone. Mensen moeten niet aangeven waarom ze Tinder gebruiken. De ene doet het voor een relatie, de andere just for fun, en nog iemand anders louter voor de seks. Er zijn zoveel onderliggende redenen en dat zorgt voor frustratie en verwarring bij mensen. Het is niet altijd duidelijk waar de ander naar op zoek is.

Verslaafd aan swipen

Tijdens haar doctoraatsonderzoek werkte Elisabeth Timmermans aan een lijst met dertien redenen waarom mensen Tinder installeerden. Samen met assistent professor Elien de Caluwé van de universiteit van Tilburg ontwikkelde ze deze Tindermotievenschaal op basis van vier verschillende studies. Meer dan drieduizend mensen werkten mee aan de enquêtes.

Opmerkelijk: terwijl amusement en nieuwsgierigheid de hoofdredenen blijken voor het gebruiken van de datingapp, volgt liefde pas op de vierde plaats. Dat resultaat verraste Timmermans allerminst. ‘Ik had het eigenlijk erger verwacht’, lacht de onderzoekster. ‘Als ik met mensen over Tinder sprak, was haast iedereen overtuigd dat het een seksapp was. Maar het seksuele motief komt pas op de elfde plaats volgens mijn onderzoek. Er was slechts een klein groepje mensen dat ervoor uitkwam dat ze de app puur voor de seks gebruiken.’

‘Nu, wat betreft de liefde: ik hoor steeds terugkomen dat Tinder ‘niet de plaats is om een partner te vinden’, benadrukt Timmermans. ‘En toch hopen diezelfde mensen stiekem dat er een relatie uitkomt. Dat is heel dubbel.’

Zijn mensen dan nog steeds gegeneerd om toe te geven dat ze datingapps gebruiken?

Timmermans: Mensen vinden het oké om toe te geven dat ze op een datingapp zitten, want iedereen doet het. Als je single bent, gaan vrienden je vaak zelfs pushen. Maar om toe te geven dat mensen het gebruiken om ‘hun ware’ te vinden, blijft een beetje taboe. Ik merk dat er twee groepen zijn: mensen die aangeven in hun profiel dat ze op zoek zijn naar een relatie, en een andere groep die zegt dat het dan lijkt alsof die persoon hopeloos op zoek is. Dat het dan meer lijkt te gaan over het hebben van een lief, dan een relatie te willen aangaan ‘met mij als persoon’, snap je? Door die grijze zone ontstaan er soms misverstanden. Ik denk dat de schuld daarvan bij de app zelf ligt.

Hoezo?

Timmermans: Samen met professor Cédric Courtois van de KU Leuven heb ik het algoritme van Tinder onderzocht. Je gaat ervan uit dat de app je aan de juiste mensen probeert te matchen, maar dat is niet noodzakelijk zo. Als gebruikers te snel hun ideale match vinden, hebben ze de app niet meer nodig. En dat is natuurlijk niet de bedoeling, want Tinder blijft nog altijd een commercieel bedrijf. Ze willen dat mensen zo lang mogelijk actief blijven op hun platform. De makers van de app hebben daar heel slim op ingespeeld. Door enkel met foto’s te werken, reduceer je mensen tot hun uiterlijk. Je wordt niet gevraagd om je persoonlijkheid te schetsen – en krijgen slechts ruimte voor een beperkte uitleg over zichzelf. Mensen moeten daardoor vooral op elkaars voorkomen swipen en dan durft het in realiteit al eens te botsen.

En dat is dus niet het juiste model.

Timmermans: Het is psychologisch bewezen dat meer keuze je ook minder goed doet kiezen. Mensen raken verslaafd aan swipen. Daarnaast zorgt die focus op het uiterlijk ervoor dat – (wikt haar woorden) – mensen die er een beetje anders uitzien en minder aantrekkelijk zijn niet snel aan een partner geraken via deze apps.

Sommige mensen schakelen na een bepaalde tijd ook gewoon over op automatische piloot. Swipe naar rechts, swipe naar rechts, swipe naar rechts.

Timmermans: Goed dat je dat aanhaalt. Dat is iets dat Tinder ook zelf gemerkt heeft. Wanneer iemand de hele dag naar rechts swipet, raakt het aantal mogelijkheden op. De makers hebben daarop ingespeeld door je maximum honderd keer iemand te laten liken binnen de twaalf uur. Wil je meer, moet je betalen. En op die manier gaan mensen toch geld uitgeven. Een match geeft ook een egoboost, zelfs als je niet de intentie hebt om met die man of vrouw af te spreken. Veel mensen gebruiken Tinder om te zien hoe goed ze in de markt liggen. In de lijst met motieven stond dat op de vijfde plaats.

Hoeveel mensen kiezen daardoor voor de betalende premiumversie?

Timmermans: Daar wilt Tinder weinig over prijsgeven. Als wij het meenemen in onze vragenlijsten, zou slechts twee procent zo’n account hebben. Dat is dus heel weinig. Ik kan me inbeelden dat er in Amerika meer mensen voor betalen. Opmerkelijk was wel dat een premiumlid me vertelde dat zij nu betere matches aangeboden kreeg. Als je niet betaalt, krijg je met andere woorden meer oninteressante profielen voorgeschoteld. Die moet je dan zelf wegfilteren, wat vermoeiend kan zijn. Anders heeft het algoritme dat al voor jou gedaan. Ook op die manier proberen ze mensen te laten betalen.

Black Mirror

Wanneer Tinder over de tongen gaat, duurt het gemiddeld gezien niet lang vooraleer de term ‘vleeskeuring’ valt, merken we uit eigen ondervinding. Akkoord, het uiterlijk is de bepalende factor tijdens het swipen, maar als je in het eerder veronderstelde caféscenario op iemand afstapt, is dat meestal toch ook door iemands uiterlijk?

‘Niet helemaal’, nuanceert Timmermans. ‘Op café zie je iemand bezig. Soms kan iemand minder fotogeniek zijn, maar wel een soort aantrekkingskracht teweeg brengen. Als je alleen een foto ziet, beoordeel je mensen op basis van tweedimensionale info. Er gaat veel info verloren en dat kan ervoor zorgen dat mensen teleurgesteld geraken bij een ontmoeting. Ik heb het gevoel dat mensen daardoor een haat-liefdeverhouding hebben met datingapps. Dan verwijderen ze Tinder om het enkele dagen of weken later toch terug te installeren.’

Voor zij die zich storen aan deze ‘vleeskeuring’, zijn er ondertussen wel een hoop varianten op de markt.

Timmermans: Tinder heeft de industrie helemaal hot en populair gemaakt, maar er zijn daardoor inderdaad ook steeds meer concurrenten. Bij Tinder gaat het om kwantiteit, de datingapp Once heeft bijvoorbeeld gekozen om terug die kwaliteit naar voren te brengen. Zij selecteren één iemand per dag. Sommige mensen voelen zich daar beter bij. Zo zijn er tal van variaties: voor mensen die gelovig zijn, of andere specifieke eisen.

Ik praatte onlangs met een meisje uit India. Ze vertelde me dat ook daar datingapps gebruikt worden, maar dat het de ouders zijn die de app installeren om zo een geschikte kandidaat voor hun kind te zoeken. Zo gaat elke cultuur zich op een of andere manier aanpassen aan die moderne technologieën.

Waaraan mogen we ons nog verwachten?

Timmermans: Gisteren zag ik dat er een nieuwe app is die mensen matcht op basis van hun DNA. Na een staal kunnen ze dan de beste selectie maken. Maar ja, dan geef je gewoon gratis je DNA weg aan een app! (verbaasd) Zij kunnen op hun beurt deze data verkopen. Mensen beseffen niet dat er achter die apps veel meer zit dan ze denken. Het is een billiondollar-industrie, hé. Ik vind het mijn verantwoordelijkheid als onderzoeker om hen daar meer over te vertellen, want daten is natuurlijk voor iedereen belangrijk.

We houden ons hart vast.

Timmermans: Ken je die aflevering van Black Mirror waarin je mensen moet raten? Dat gaat ook bij datingapps gebeuren, dacht ik. Een soort ‘Tripadvisor voor daten’. Een tijdje terug werd ik gecontacteerd door Once dat ze effectief een rating feature in hun applicatie ingebouwd hebben. Black Mirror is dichterbij dan we denken. (lacht)