Kan kunstmatige intelligentie je helpen wanneer je relatie in het slop zit? Steeds meer koppels denken van wel en storten hun hart uit tegen de chatbot, al hebben relatie-experts bedenkingen bij de adviezen van een robot. ‘AI is als een seksspeeltje: plezierig, maar niet meer dan dat.’
‘Tegen het scherm kan ik openlijk praten, zonder bang te moeten zijn voor iemands reactie en zonder te moeten wachten op een afspraak bij een therapeut. Het helpt me bovendien om mijn emoties beter onder woorden te brengen tegenover mijn man.’
Omdat Céleste (28) en haar echtgenoot regelmatig ruzie hadden over een moeilijke situatie met haar schoonouders, besloot ze op een blauwe maandag haar frustraties aan ChatGPT toe te vertrouwen. ‘Ik denk dat mijn man er op dat moment nog niet klaar voor was om te horen wat ik echt voelde’, zegt ze. ‘Ik ben iemand die altijd op zoek is naar feedback, maar paradoxaal genoeg ben ik ook voortdurend bang om anderen te kwetsen. Advies vragen aan een chatbot was dan ook een logische stap voor mij, ik gebruikte het sowieso al vrij veel voor andere dingen.’
Als we internationale krantenartikels mogen geloven, zouden meer en meer mensen hun relatieperikelen delen met AI. Ook de techsector heeft die groeiende groep opgemerkt. Steeds vaker worden chatbots in de markt gezet als ‘digitale compagnons’ die om je geven – het is zelfs letterlijk de slogan van het Amerikaanse bureau Replika, waar je je artificiële klankbord zelf kunt aankleden en de huidskleur en persoonlijkheid van je digitale vriend(in) kunt kiezen.
Ook andere bedrijven zoals Maia, Ringi en Relish trekken resoluut de kaart van digitale relatieadviseur. En ChatGPT, misschien wel de bekendste AI-toepassing, heeft met ‘Relationship Advice GPT’ eveneens een specifieke tool die naar eigen zeggen ‘ontworpen is om doordacht en empathisch advies te geven over relatiekwesties. Hij luistert, begrijpt en begeleidt je door de complexiteit van relaties, zowel romantische als platonische.’
Nachtelijke therapeut
Op papier klinkt dat allemaal veelbelovend. Om te beginnen is AI goedkoper dan een klassieke therapeut: vergeleken met de gemiddelde prijs van een relatietherapiesessie, die kan oplopen tot negentig euro, is het maandabonnement op ChatGPT (zo’n achttien euro) een koopje. Een tweede voordeel is dat je er op elk moment toegang toe hebt. Zelfs om twee uur ’s nachts kun je erbij terecht, zo ondervond ook de veertigjarige Anouk, die in de beginfase van haar nieuwe relatie haar partner niet altijd kon peilen.
‘Ik volg ook therapie in real life, maar als ik ’s nachts niet kan slapen omdat er een vraag door mijn hoofd spookt, gebruik ik AI’, zegt Anouk. ‘Ik vind het een uitstekende manier om inzichten te krijgen. Mijn partner is geen prater en hij heeft ook een vrij simpel gevoel voor humor. Toen we elkaar pas kenden, had ik de neiging om zijn gedrag als afstandelijk te interpreteren. Door onze communicatie te ontleden met behulp van AI, ben ik erachter gekomen dat hij gewoon zo is. Dat hij geen gebrek aan interesse heeft, maar dat hij iemand is die niet goed is in sms’en.
In het begin leek mijn chatbot niet zo enthousiast over hem, dus moest ik het anders aanpakken: door de instellingen van ChatGPT te veranderen kun je aangeven of je positief of negatief tegenover iemand staat en zo de richting van het advies dat hij je geeft beïnvloeden.’
Tot slot blijkt dit een van de voornaamste motivaties van AI: de drempel is simpelweg veel lager dan de stap zetten naar hulpverlening. Goedkoop, altijd beschikbaar en vertrouwelijk: zou AI dan de toekomst van relatietherapie kunnen zijn?
Relatietherapeut Natasha Gritten is stellig: ’AI is een snel en leuk mechanisme, maar biedt hoogstens eenmalige oplossingen voor relatieproblemen.’ Ze wijst op de tijd die nodig is om diepgewortelde problemen aan te pakken. ‘Relatietherapie is geen pretje. Tijdens de sessies word je geconfronteerd met je donkere kanten en je interne strubbelingen. Je moet de inzichten die je tijdens een sessie opdoet laten wortelen, en dat doe je niet op een dag tijd. AI leert mensen niet hoe ze verder moeten.’
Non-verbale reacties
Welke relatie je ook hebt opgebouwd met je favoriete chatbot, vergeet nooit dat die per definitie geen mens van vlees en bloed is, waarschuwt ook seksuoloog Margaux Terrou. De grootste valkuil volgens haar is dat AI-bots standaardantwoorden geven, meestal gebaseerd op algemene gegevens. ‘Als seksuoloog analyseer ik de personen die tegenover me zitten zowel door wat ze te zeggen hebben als door hun twijfels, hun geschiedenis, lichaamstaal en de tijd die ze nemen om te antwoorden’, legt ze uit. ‘Tot dit soort analyse zijn machines voorlopig niet in staat, maar ze vormen wel een integraal onderdeel van de behandeling.’
Meer dan een therapeut geeft ChatGPT concrete antwoorden. Ik heb me al verontschuldigd bij mijn man nadat AI me erop wees dat ik degene was die in gebreke bleef.
Tijdens een consult stelt collega-therapeut Natasha Gritten eveneens vast of de persoon die voor haar zit, bloost, zenuwachtig aan kleding pulkt of diep ademhaalt voordat hij antwoordt, zodat ze de betekenis van deze non-verbale reacties kan interpreteren en haar eigen gedrag hierop kan aanpassen. ‘Soms is een onderwerp nog te pijnlijk en kom ik er later pas op terug.’
In haar praktijk heeft ze een doos tissues staan die ze van haar kinderen heeft gekregen. Daarop staat de volgende zin geschreven: ‘Het is niet door mensen te vertellen wat ze willen horen, dat je ze vooruithelpt.’ Gritten wijst erop dat AI altijd de gevoelens zal bevestigen van de persoon die ermee praat, ‘terwijl het net de rol van de therapeut is om de patiënt te confronteren of te laten nadenken’.
Toch merkt de 28-jarige Céleste op dat ze dankzij een chatbot toch ook al belangrijke inzichten verwierf. ‘Ik stel het op prijs dat ChatGPT concrete antwoorden geeft op mijn vragen en me soms confronteert met de situatie. Ik heb me zelfs al verontschuldigd tegenover mijn man nadat AI me erop wees dat ik degene was die in een bepaalde situatie in gebreke bleef. We waren als koppel ook al in therapie en dan vond ik het bijzonder frustrerend dat psychologen een afstand bewaren die niet altijd nuttig is als je begeleiding nodig hebt. We hadden ook elke keer maar een uur om te praten, wat beperkend en stresserend aanvoelde.’
DOKTER AI
Drie vormen van kunstmatige intelligentie, ontworpen voor relatietherapie.
Maia, een platform dat gesprekken tussen partners stimuleert om zo de emotionele intimiteit te vergroten.
Terapizy, een hybride die AI gebruikt om de relatietherapeut te vinden die het beste bij jouw situatie past. De sessies zijn op afstand en voorlopig alleen in het Engels.
Talk2gether, een chatbot ontwikkeld om de dialoog tussen partners aan te moedigen.
Intimiteit is een illusie
Nog een voordeel van AI dat hier en daar weerklinkt: bepaalde situaties kunnen te intiem aanvoelen om met een familielid of een vriend te bespreken. Toch waarschuwen experts dat de anonimiteit en geheimhouding die gegarandeerd lijken te zijn bij artificiële hulpverleners slechts een illusie zijn. ‘Als iets gratis is, ben jij het product’, zegt klinisch seksuoloog Valérie L’Heureux.
‘De platforms die chatbots en andere therapiediensten via AI aanbieden, kunnen geld verdienen aan de soms zeer gevoelige informatie die je deelt, bijvoorbeeld door de gegevens van iemand die het slachtoffer is geworden van de ontrouw van zijn partner en op het punt staat te scheiden, te verkopen aan een bemiddelingssite.’
Ik maak een analyse van woorden, maar ook van de geschiedenis van een koppel en hun lichaamstaal. Een integraal onderdeel van de behandeling waar een machine niet toe in staat is.
‘Niet iedereen is zich bewust van de ethische risico’s die het gebruik van kunstmatige intelligentie als therapievorm met zich meebrengt’, treedt Natasha Gritten haar bij. ‘We mogen ook niet vergeten dat de bestaande chatbots louter functioneren als supersnelle zoekmachines. Welke vraag ook wordt gesteld, het antwoord is altijd gebaseerd op het verwerken van de gegevens die online over het onderwerp beschikbaar zijn. Het verschil met Google en andere zoekmachines is dat de uitleg je op een conversatietoon wordt gegeven in plaats van via een lijst met relevante sites. Deze aanpak doet de persoon die de antwoorden leest geloven dat hij te maken heeft met een competent iemand, terwijl AI dat niet is. Het is een illusie van absolute kennis, en dat is heel gevaarlijk.’
Op doktersadvies
Toch staat niet elke therapeut negatief tegenover AI als hulpmiddel. De psycholoog van Willem raadde het hem zelfs aan. ‘Om professionele redenen kon ik een aantal weken mijn gebruikelijke therapiesessies niet volgen’, vertelt de vijftiger.
‘Het was mijn therapeut zelf die me adviseerde om tijdens deze periode mijn toevlucht te zoeken tot ChatGPT. Volgens hem zijn de adviezen best goed, en de tool hielp me ook oefeningen te ontwikkelen die ik dagelijks in de praktijk kan brengen om zo te werken aan bepaalde kwesties die problemen veroorzaken. Mijn vriendin staat er zelf niet voor open om kunstmatige intelligentie in vertrouwen te nemen, maar wat ik op die manier opsteek van de chatbot, deel ik wel met haar. Ik heb gemerkt dat zowel de analyses als de praktische oefeningen die AI mij aanraadt, goed op elkaar zijn afgestemd. Ik zou mensen die nog geen vaste therapeut hebben zeker aanraden om de sprong te wagen, zolang je maar niet vergeet dat het geen persoon is die je adviseert, maar een computer.’
Ook Gritten zegt dat AI een aanvulling kan zijn in plaats van een complete vervanging. ‘Als je situatie voortkomt uit een digitaal communicatieprobleem, aarzel dan niet om het aan AI voor te leggen, want AI is zelf digitaal. Zolang het maar niet enkel bij schermtherapie blijft.’ Seksuoloog Margaux Terrou vergelijkt het gebruik van AI dan weer met seksspeeltjes. ‘Ze zorgen voor plezier, maar daarnaast blijven we intieme relaties belangrijk vinden.’
En wat zegt ChatGPT er eigenlijk zelf over? Acht het zichzelf gekwalificeerd genoeg om relatieadvies te geven? ‘Goede vraag – en helemaal terecht dat je die stelt’, antwoordt de bot. ‘Mijn advies is gebaseerd op een combinatie van psychologie, communicatieprincipes, emotionele intelligentie en inzichten uit relatiedynamiek. Dat betekent dat ik geen therapeut ben of een mens met persoonlijke levenservaring, maar wel een betrouwbare gids kan zijn die je helpt helderheid te krijgen en mogelijke stappen aan te reiken. Ik luister zonder oordeel en help je graag verder. Wat speelt er op dit moment bij jou?’
Liefde voor de planeet?
Praten met een chatbot, allemaal goed en wel, maar weet dat élke vraag die je stelt een nadelige invloed heeft op de planeet. Volgens experts genereert elke zoekopdracht bij ChatGPT gemiddeld de uitstoot van 4,32 gram CO2. Ter vergelijking: een zoekopdracht op Google levert slechts 0,2 gram op. Onlangs gaf Sam Altman, de CEO van Open AI, toe dat de neiging van de meeste gebruikers om AI te bedanken voor zijn antwoorden tientallen miljoenen dollars aan energiekosten met zich meebrengt. En dan hebben we het nog niet eens over de 519 milliliter water die wordt verbruikt door elk ChatGPT-antwoord van honderd woorden. Iets om over na te denken voor je aan een praatsessie begint.
Bronnen: Code Climate en The Washington Post
Lees ook: Koken met ChatGPT als souschef: kun je efficiënter koken met behulp van AI?
