Flower power: waarom bloemen therapeutisch werken

Bloemen in huis? Niet alleen esthetisch een meerwaarde, zo blijkt uit het nieuwe boek Doctor Flower. Sara Adriaensen boog zich vanuit haar achtergrond in de klinische psychologie over de therapeutische effecten van bloemen. ‘Vanuit evolutionair oogpunt zal het zien van bloemen ons automatisch ontspannen.’

Wat als een bosje bloemen iets zou betekenen voor je gezondheid? Wat als bloemen een soort van instant groene gelukspillen of groene vitamines waren? Anders gezegd, wat als bloemen zouden beschikken over een helende kracht?

Het is met deze vragen dat Sara Adriaensen Doctor Flower aanvangt, een nieuw boek waarin ze op zoek ging naar de gunstige effecten van bloemen op ons fysiek en mentaal welzijn. Vanuit haar achtergrond in de klinische psychologie dook Adriaensen de vakliteratuur in op zoek naar bewijzen. Wat maakt dat we zo van lavendel houden? Kan een roos meer betekenen dan een romantisch gebaar? ‘We weten uit talrijke onderzoeken dat de natuur in het algemeen een positief effect op ons heeft’, zegt Adriaensen. ‘Ik wilde bekijken welk effect bloemen specifiek op ons hebben.’

Het zou onder meer al tegen stress helpen.

‘Het ziet ernaar uit dat de aanwezigheid van bloemen ons parasympathische zenuwstelsel activeert, dat is een onderdeel van ons autonome zenuwstelsel dat ons lichaam in een toestand van rust brengt. Zie het alsof je even op de rem gaat staan. Het doet onze bloeddruk en cortisolgehalte (het stresshormoon, red.) dalen, je hartslag vertraagt, … wat maakt dat ons lichaam even kan herstellen.’

Je staaft je stellingen met bekendere theorieën van onder meer Ulrich en Kaplan & Kaplan.

‘Hoewel de Attention Restoration Theory van het echtpaar Kaplan meer focust op het gunstige effect voor onze concentratie, tonen ze eigenlijk allebei aan dat we ook op het vlak van stress welvaren bij natuurcontact. De Stress Reduction Theory van Ulrich zegt bijvoorbeeld dat we een evolutionaire voorkeur hebben voor bepaalde aspecten van de natuur, zijnde water, dieren en bloemen. We ervaren bij het zien ervan een gunstig affect in ons lichaam, oftewel een diepe emotionele staat van geluk. Dat affect gaat dieper dan een gewone positieve emotie, het is echt een biologisch bepaalde, primitieve reactie die negatieve affecten zoals stress zal blokkeren. Vanuit evolutionair oogpunt zal het zien van bloemen ons automatisch ontspannen.’

En waarom ervaren we dat dan vooral bij bloemen?

‘Net als bij water en dieren komen bloemen onze overleving ten goede. Ze hinten naar de komst van voedsel, denk maar aan bloesem. We reageren positief omdat het onze overlevingskansen verhoogt. Dit is wel een heel biologische benadering die geen rekening houdt met de cognitieve reactie die je kan hebben, die volgt namelijk iets later. Wanneer je bijvoorbeeld heel negatieve associaties hebt bij een bepaalde bloem, zal die ontspanning niet plaatsvinden. Ik geef in mijn boek het voorbeeld van chrysanten, die veel mensen linken aan begrafenissen en overlijdens.’

Ook de geuren van bloemen werken stressverlagend volgens de wetenschap.

‘Onderzoekers ontdekten dat het gebruik van bepaalde bloemen- of plantengeuren het rustgevende effect kan versterken. Elke bloemengeur heeft namelijk een andere chemische samenstelling die bepaalt of we er rustig van kunnen worden. Vooral de stof linalool zou volgens een Japans onderzoek stress verminderen. Dat is een natuurlijke component met een lichte, zoete, florale – en volgens sommigen naar rozen ruikende – geur. Je vindt het terug in verschillende soorten bloemen, waaronder lavendel.’

Zorgen bepaalde kleuren ook meer voor rust?

‘Vooral de kleur groen is heel rustgevend. Uit onderzoek weten we dat tuinen die vooral uit groentinten bestaan meer helend werken. Wellicht is de verklaring daarvoor dat we evolutionair gezien in groene omgevingen zijn opgegroeid, wat maakt dat we die kleur het best kunnen waarnemen met ons oog. Ons oog is bijvoorbeeld overdag het gevoeligst voor geelgroen en ’s nachts voor blauwgroen.’

In je boek lazen we dat je kapotte of verwelkte bloemenbest verwijdert. Kwestie van niet geconfronteerd te worden met verval?

‘Uit voorzorg neem je ze inderdaad beter weg. Als mens hebben we juist een voorkeur voor alles wat leeft, oftewel biofilie, dat vertaalt zich ook in hoe ons lichaam erop reageert.’

Niet alleen op vlak van stress blijken bloemen interessant, ook als je beter wil slapen.

‘En dat terwijl het net een lange tijd omstreden is geweest om bloemen in je slaapkamer te plaatsen. Er werd zelfs gezegd dat het iets slechts was, omdat men vreesde dat de bloemen te veel zuurstof uit de kamer zouden halen. Dat blijkt in realiteit zo minimaal dat het niet opweegt tegen de vele voordelen die bloemen opleveren. We komen als mens te weinig in contact met natuur, terwijl ons lichaam evolutionair gezien nog niet de tijd heeft gehad om zich aan te passen aan onze verstedelijkte maatschappij. Onze natuurlijke habitat is nog steeds de natuur. De slaapproblemen waar sommige mensen mee sukkelen kunnen soms gedeeltelijk worden opgelost door die habitat meer in huis te halen, door bijvoorbeeld bloemen op het nachtkastje te zetten.’

Speelt geur ook hier weer een rol? 

‘Zeker. De chemische stoffen van bepaalde bloemen zullen slaap verbeteren. Jasmijn is bijvoorbeeld een hele goede hiervoor, is volgens een welbepaald onderzoek haast een vorm van medicatie. Planten gebruiken hun geuren zelf om zich te beschermen tegen ziekten. Het is dan niet onlogisch dat het ook een positief effect op onze gezondheid heeft.’

Je haalde het eerder al kort aan, maar welke rol spelen bloemen voor onze concentratie?

‘Wanneer je mentaal vermoeid bent, kunnen ze inderdaad helpen om je aandachtspanne te herstellen. Een belangrijke reden hiervoor zijn de fractale of wiskundige vormen die bloemen hebben. Omdat fractalen zo aanwezig zijn in die natuur waarin we opgroeiden, is ons visuele systeem volledig aangepast aan het waarnemen van dergelijke vormen. Dat maakt dat we dankzij deze natuur onbewust onze indirecte aandacht inschakelen, waardoor ons systeem van directe aandacht – dat we bijvoorbeeld nodig hebben om te studeren, mails te checken of op internet te surfen – even kan rusten. Door bloemen op je bureau te zetten ga je dus minder aandachtsmoe worden.’

Het boek toont ook hoe je zelf boeketten kan samenstellen die pakweg stress reduceren of je aandacht versterken. 

‘Een praktisch luik vond ik een meerwaarde, zodat mensen zelf boeketten in huis kunnen halen. Hiervoor werd samengewerkt floriste Lise Duchateau van de Mechelse bloemenzaak Sunkissed Flowers. Haar persoonlijke verhaal vond ik een meerwaarde voor het boek, omdat ook zij therapie vond in bezig zijn met bloemen. Ze creëerde tien boeketten die je zelf kan uitproberen.’

Je geeft ook wel duidelijk een disclaimer mee: verwacht geen mirakels.

‘Dat vond ik heel belangrijk. Zelf ben ik ook heel rationeel ingesteld, ik wil graag bewijzen hebben. Hoewel er heel wat psychologische onderzoeken de positieve effecten benadrukken, wil ik ook eerlijk meegeven dat het geen wondermiddel is dat alles meteen oplost. Het is geen therapie op zich, dat zou gevaarlijk zijn om te beweren. Zie het eerder als een hulpmiddel dat vooral preventief werkt.’