Feest zonder stress: zo vind je het juiste cadeau en vermijd je discussies aan tafel

Hoe ga je om met ongemakkelijke situaties op familiefeesten? Hoe ontsnap je aan de organisatie van het kerstfeest, en hoe kom je van je baas af op de nieuwjaarsborrel? Acht experten geven tips voor pijnloze feestdagen.

Je bent het beu om elk jaar het kerstfeest te organiseren: hoe breng je dit ter sprake?

Na de wijnvlek die je dronken schoonbroer vorig jaar op het tapijt achterliet, ben je stellig: dit jaar wil jij niet langer de stress ervaren die het jaarlijkse familiefeest op 25 december met zich meebrengt. Je wilt zelf een keer in de watten gelegd worden. “Zo’n mededeling gooi je best niet gewoon in de whatsappgroep”, meent psychologe en familiaal bemiddelaar Kim Peters. “Breng eerst voor jezelf de noden in kaart. Wat maakt dat jij het altijd op jou moet nemen? Kun jij het beste koken, heb jij de meeste ruimte thuis of hebben anderen te weinig tijd? Probeer alternatieven aan te bieden. Zo kun jij misschien wel koken, maar heb je geen tijd om je huis klaar te zetten, of kun je aanbieden om voor de wijn te zorgen als iemand anders host. Gebruik positieve communicatie: ‘Ik wil graag samen kerst vieren en zou willen kijken wie dat dit jaar gaat organiseren. We kunnen de taken verdelen.’”

In plaats van het meteen in de groep te gooien, kun je het ook eerst met één persoon bespreken, raadt de psychologe aan. “‘Jij hebt ook voldoende ruimte, zie jij het misschien zitten?’ Of: ‘Bij wie zou het volgens jou kunnen?’ Zo hoef je niet iedereen op hetzelfde moment te trotseren.”

Hoe koop een secret santa geschenk voor iemand die je niet (goed) kent?

Het zal je maar overkomen. Na enkele maanden daten wordt al van je verwacht dat je meedoet met het jaarlijkse kerstfeest met de uitgebreide familie van je partner. Wat zijn de hobby’s van nonkel Marc? Wie is tante Virginie ook alweer? Zelfs je lief lijkt er het raden naar te hebben. Er zijn sowieso enkele cadeaus waar je beter van wegblijft, zegt Björn Verlinden van Ingepakt Antwerpen. “Geurkaarsen of parfums zijn gevaarlijk. Niet iedereen houdt van patchoeli en heeft persoonlijke voorkeuren qua geuren. Hetzelfde geldt voor interieurartikelen: je kent iemands smaak nooit helemaal.”

Beter probeer je toch eerst voorzichtig te polsen bij anderen waar je iemand een plezier mee kunt doen. “In deze overconsumptiemaatschappij is een doelgericht en bruikbaar cadeau belangrijk”, vindt Verlinden. “Als je geen advies krijgt, zijn er enkele stereotiepe cadeaus die toch altijd scoren. Een fles alcohol, kookboeken, of sokken zijn nog steeds de best verkochte cadeaus tijdens de eindejaarsfeesten. Wij proberen toch ook enkele originele alternatieven aan te bieden, zoals legpuzzels met verwijzingen naar het afgelopen jaar, of praktische notitieboekjes in gerecycleerd papier.”

Wat doe je wanneer een familielid aan de kerstdis een racistische, seksistische of ongepast opmerking maakt?

“Families zijn doorgaans diverser dan onze vrienden en online-contacten, dus hoor je op een familiefeest ook vaak dingen die indruisen tegen je eigen standpunten”, zegt Ruben Mersch, filosoof en auteur van Waarom iedereen altijd gelijk heeft en Van mening verschillen: een handleiding. “Omdat we ons geraakt voelen in diepgekoesterde overtuigingen, gaan we dan soms in de tegenaanval. We zwaaien met argumenten waarom de ander het fout ziet, noemen hem een racist of seksist of verwijten hem onwetendheid. Dat leidt nergens toe: net als jij zal dat familielid feiten aanhalen die zijn of haar buikgevoel staven, terwijl verwijten en beledigingen het gesprek helemaal onmogelijk maken. Je hoeft ook niet iedereen altijd en overal terecht te wijzen, maar als je een bepaalde opmerking echt niet kunt loslaten, stel de tegenpartij dan vragen: waar baseer je je op, hoe zitten de zaken volgens jou in elkaar? Vaak beseffen mensen dan uit zichzelf dat ze het ook allemaal niet zo goed weten en stellen ze zich gematigder op. Probeer zelf ook je toon te milderen. Je eigen mening als de absolute waarheid of moreel superieur voorstellen, zal mensen nooit op andere ideeën brengen.”

Hoe raak je aan de praat op een feestje waar je niemand kent?

Het is 31 december en je beste vriend overtuigde je om mee te gaan naar een oudejaarsfeest bij een van zijn vrienden. Wanneer je arriveert, is hij nog nergens te bespeuren. “Sorry, halfuurtje vertraging”, lees je op je oplichtende smartphone. Rondom je herken je niemand. “Alles begint bij een goede voorbereiding”, stelt Liz Luyben, auteur van het boek Smalltalk Survival. “Zoek naar wat algemene en neutrale onderwerpen waar je het over kunt hebben: las je iets grappigs in het nieuws, of is er een serie waar iedereen het over heeft? Of vraag naar iemands hoogtepunten van het voorbije jaar. Vaak scoor je als je met een smeuïg onderwerp aankomt.”

Maar hoe zet je die eerste stap? “Je moet kijken naar mensen hun voeten”, zegt Luyben. “Als die naar elkaar wijzen, zijn ze vaak diep in gesprek, maar wanneer voeten naar buiten staan, geeft dat aan dat ze openstaan voor nieuwkomers. Je kunt ook gewoon eerlijk zijn en zeggen dat je niemand kent, of aan de gastheer vragen met wie je zou kunnen praten. Een slimme truc is om aan te bieden om met een drankje of hapjes rond te gaan, zo heb je meteen een introductie.” Toch nog stress? “Ga oefenen, bij de bushalte, in de lift, of bij het afrekenen in de supermarkt. Dan is dat feestje geen obstakel meer.”

Voor een van je familieleden of vrienden is het de eerste eindejaarsperiode zonder een dierbare. Hoe geef je dat verdriet een plaats te midden van de feestvreugde?

“Mensen zwijgen vaak met de beste bedoelingen in alle talen over de overledene”, weet rouwexpert Manu Keirse. “We zijn hier om te feesten, denken ze, laten we de ander nu maar niet aan zijn verlies herinneren. Voor wie een partner of kind verloren is en dat gemis op feestdagen dubbel zo scherp aanvoelt, creëert dat een enorm gevoel van eenzaamheid.”

Veel wordt er niet van je verwacht, benadrukt Keirse: “Een luisterend oor bieden, mensen even hun verhaal laten doen: dat betekent al veel. Weet je niet waar te beginnen, vraag hun dan gewoon hoe ze de laatste dagen zijn doorgekomen, zodat ze zelf kunnen kiezen waarover ze het hebben. Nabestaanden putten er ook veel kracht uit wanneer familie en vrienden mee herinneringen ophalen aan de overledene, maar ook kleine symbolische dingen helpen. Een kaarsje ter nagedachtenis van de afwezige op het kerstfeest of een eindejaarskaartje met een steunbetuiging: elk klein gebaar telt.”

Hoe vertel je dat het afgesproken bedrag voor de cadeaus niet haalbaar is voor jou?

Dat de feestdagen een kostelijke periode zijn, is een understatement. Wat doe je als je zwarte sneeuw dreigt te zien door de vele aan te kopen cadeaus? “Dat het ongemakkelijk voelt, is omdat er nog steeds een taboe rust op praten over geld”, zegt Anne Abbenes, lector in de financiële psychologie aan onder meer de UCLL (Associatie KU Leuven). “Daarnaast hebben we ook een instinctieve en diepgewortelde angst om uit de groep gezet te worden.”

Beginnen doe je volgens Abbenes door een denkoefening te maken: voor welke reactie ben je bang? “Als je logisch nadenkt, weet je dat je vrienden en familie je niet zomaar zullen laten vallen. Probeer voor jezelf uit te maken wat je wel kunt doen als het bedrag niet haalbaar is. Zo kun je makkelijker het gesprek aangaan. Wees eerlijk en probeer het bij jezelf te houden: ‘ik ervaar, ik vind…’ en niet ‘jullie willen altijd te dure cadeaus.’”

Nog belangrijker: het gaat niet om wat je geeft, maar om het feit dat je bij je vrienden en familie bent. “Het kostbaarste wat je kunt geven is tijd en aandacht. Geef een bon voor een dinertje bij je thuis, of wees creatief. Kun je zelf iets maken, van juwelen tot een vogelhuisje? Dat mensen zien hoeveel moeite je doet, is meer waard dan een duur cadeau zonder inhoud.”

Hoe ontsnap je aan een niet al te interessant gesprek met je baas op de nieuwjaarsreceptie van het werk?

“Bedrijfsfeesten zijn zowel voor werknemers als bazen netwerkmomenten”, zegt Anne-Marie van Leggelo, directeur van het Nederlandse Etiquette Bureau. “Daar kun je handig gebruik van maken. Zo zal je baas het niet vreemd vinden wanneer je op zoek gaat naar een bepaalde collega, bij een ander groepje aansluit of jullie gesprek openbreekt door een derde bij je baas te introduceren. Door subtiel iets verderaf te gaan staan, open je trouwens ook de deur voor anderen om in jullie gesprek in te breken. Lukt dat niet, dan kun je nog altijd een drankje halen voor jezelf of je baas. Tegen de tijd dat je terug bent, staat die wellicht alweer met iemand anders te praten.”

Ook je houding tijdens het gesprek zelf is belangrijk, benadrukt van Leggelo. “Druk met je verbale en non-verbale communicatie geen desinteresse of verveling uit. Kijk dus niet voortdurend op je horloge en draai niet met je ogen, maar schenk aandacht door te knikken, al eens een vraag te stellen of even terug te komen op wat je baas net vertelde. Mensen die zich even gehoord voelen, hebben vaak ook een betere indruk van je, waardoor het voor jou makkelijker wordt om het gesprek af te sluiten.”

Hoe vermijd je wrijving op een feestje wanneer je net een conflict had met een van de aanwezigen?

“Een feest met veel mensen en drukte is zelden een ideale setting om een geschil uit te praten”, zegt Selma Franssen, auteur van Vriendschap in tijden van eenzaamheid. “Bovendien heb je allebei misschien wat gedronken, wat de kans vergroot dat jullie dingen zeggen die je achteraf betreurt. Houd jezelf dus tegen om toch op jullie conflict in te gaan en stel voor om het te parkeren tot een later moment, wanneer jullie elkaar onder vier ogen kunnen spreken. Als je vermoedt dat je elkaar tegen het lijf zou kunnen lopen, kun je dat ook vóór dat feest proberen te doen. Bel gewoon even, vraag de ander wat zijn plannen zijn en peil waar jullie staan. Komen jullie er niet uit, dan weet je de avond zelf tenminste wat je kunt verwachten en hoe de ander ertegen aankijkt, wat al veel van de spanning wegneemt.” En als je zelf nog heel erg boos of gekwetst bent? “Feesten zijn er om je te amuseren – roepen en tieren gaat daar echt niet bij helpen. Mijn advies is dan ook om aan jezelf te denken. Richt je op mensen die je leuk vindt en bij wie je je veilig voelt, en deel je kopzorgen over jullie ruzie eventueel met iemand anders, zodat die een oogje in het zeil kan houden en je desnoods uit een vervelende confrontatie kan halen.”