De jeugd onbezonnen? Niet in de liefde

Vergooi je je jeugd of maakt het je net rijker als persoon? Hoe tieners vandaag naar relaties kijken, verschilt nogal, maar één ding hebben ze gemeen: ze denken goed na over wat ze willen en wat niet. ‘Als er iemand op mijn pad zou komen, zal die straf zijn best mogen doen om me te overtuigen mijn vrijheid af te staan.’

‘Ik heb het gevoel, net als veel vriendinnen trouwens, dat je een deel van je jeugd opgeeft als je op dit moment een lief in het middelpunt moet plaatsen. Ik wil geen nee hoeven zeggen tegen vrienden en zo uiteindelijk een gekke avond missen.’ Voor de zeventienjarige Margaux uit het Oost-Vlaamse Sint-Gillis-Waas is het duidelijk: een relatie is op dit moment in haar leven niet aan de orde. Ze wil haar vrijheden waarborgen en genieten van het single zijn. ‘Zelfs in het begin van mijn studentenjaren wil ik nog steeds mijn ding kunnen doen. Ik zal rond mijn vijfentwintigste of dertigste wel nadenken of ik een gezin wil beginnen.’

Je bent jong en je wilt wat. Maar wat de jongeren van Generatie Z nu precies willen als het aankomt op liefde, relaties en seksualiteit, is lang niet meer zo duidelijk voor ouders die zelf vaak heel doelgericht (enkele eventuele stops buiten beschouwing gelaten) richting huisje-boompje-beestje evolueerden. Terwijl de dochter van een collega regelmatig zoent met haar vriendinnen zonder een relatie te hebben, begrijpt een andere collega dan weer niet hoe de zoon van een vriendin plots met een bloedserieuze relatie kwam opdraven terwijl hij nooit eerder interesse in meisjes had getoond.

Op de vraag hoe jongeren vandaag naar relaties kijken, is er – weinig verrassend – geen eenduidig antwoord, vertelt Sarah Van Laerhoven. Als educatief medewerker rond relaties en seksualiteit bij het kenniscentrum Pimento praat ze tijdens vormingen regelmatig met jongeren tussen de tien en de twintig jaar over wat hen na aan het hart ligt. ‘Mijn ervaring van de afgelopen jaren leert me dat een meerderheid nog steeds een relatie nastreeft, maar dat ongeveer een vierde van de tieners aangeeft dat ze net heel erg willen genieten van het ontdekken tijdens hun jeugd. Meestal geven zij aan op termijn ook wel een relatie te willen, maar voorlopig zijn ze niet bereid om veel aan vrijheid in te boeten.’

Het grootste verschil tussen vroeger en nu, meent Van Laerhoven, is dat deze andere belevingen gewoon meer bespreekbaar zijn geworden. ‘Er zijn weinig onderwerpen die op weerstand botsen in klassen. Heel vaak merk ik dat ze naar elkaar kijken volgens het ‘leven en laten leven’-principe: ook al zijn jouw waarden en normen anders dan de mijne, we doen gewoon elk ons eigen ding. Ik heb het gevoel dat dat meer het geval is dan vroeger.’

Bloedserieus

Om te ontdekken hoe jongeren juist kijken naar relationele kwesties, deed Pimento in 2017 een uitgebreid onderzoek naar het gedrag en de normen van zestien- tot achttienjarigen omtrent seks, kussen en relaties. Daaruit bleek dat relaties effectief een hot topic zijn binnen hun leefwereld. De grote meerderheid van de jongeren heeft sinds de lagere school al een lief gehad, van 65,4 procent bij zestienjarigen tot zelfs 88,1 procent wanneer ze achttien zijn.

Opvallend daarbij is dat de keuze om samen te zijn met iemand erg weldoordacht is bij de meeste jongeren. Een relatie zonder richting lijkt voor veel jongeren een afknapper: maar liefst 71,7 procent vindt het niet oké om samen iets te beginnen wanneer je bij de start al weet dat het niets serieus zal worden. ‘Dat komt ongelooflijk vaak naar voren in vormingen’, weet Sarah Van Laerhoven. ‘Als jongeren ervoor kiezen om een verbintenis met iemand aan te gaan, willen ze ook heel veel moeite in die relatie steken om het te doen werken en er iets moois van te maken.’

De Limburgse Elisabeth (17) en Pieter (17) knikken ernstig. ‘Als je in een relatie stapt, is dat voor de toekomst’, klinkt het. ‘Dat is iets wat je samen uitbouwt.’ De eerste vonkjes tussen het jonge koppel begonnen anderhalf jaar geleden, toen Elisabeth eigenlijk een goed woordje bij Pieter zou doen voor een vriendin. ‘Het bleek toen dat Pieter niet meteen een klik met haar had, maar wel met mij’, lacht ze. In tegenstelling tot Margaux geloven de twee niet dat je veel vrijheden moet opgeven wanneer je in een relatie zit. ‘Als je elkaar vertrouwt, kun je nog steeds heel veel vrijheden hebben’, legt Pieter uit. ‘Oké, je gaat niemand anders binnendoen, maar ik kan nog steeds even vaak uitgaan met vrienden of afspreken met familie. Dat vertrouwen moet alleen wel van twee kanten komen.’

Veel vriendinnen van haar willen wel bewust graag single blijven, aldus Elisabeth. ‘Zo kunnen ze – in hun woorden – doen wat ze willen. Dat wil niet zeggen dat ze niet blij zijn voor ons, maar zelf zouden ze nu niet in een relatie willen stappen.’

Voor de zestienjarige Lisa uit Antwerpen voelt het allemaal behoorlijk dubbel. Zelf is ze single sinds april, toen de relatie met haar vriendin na acht maanden eindigde. Hoewel ze soms naar een lief verlangt, twijfelt ze toch of dat nu de juiste keuze zou zijn. ‘Zeker tijdens de coronacrisis was het leuk om iemand te hebben die er altijd voor je is, die je liefde en affectie toont, maar aan de andere kant miste ik ook soms de nodige vrijheid. Daarom ben ik nu niet meteen op zoek. Ik merk dat steeds meer single vrienden net wel beginnen rondkijken om iemand te leren kennen. Na het laatste jaar zouden velen van hen graag een relatie hebben.’

Meer dan één ware

Betekent de ernst waarmee jongeren een verbintenis aangaan dan ook dat het idee van ‘de ware’ nog steeds overeind staat? Van Laerhoven nuanceert. ‘Er heerst een grote realiteitszin. Ze beseffen dat de kans bestaat dat ze voor eeuwig bij hun lief blijven, maar ook dat het altijd kan mislopen. Vooral kinderen van gescheiden ouders zijn vaak iets voorzichtiger met uitspraken over eeuwige liefde. Ik wil hen daarom niet realistischer noemen, maar ze staan meer stil bij de mindere kanten die een relatie kan hebben. Wel zullen ze steeds volop het engagement aangaan eens ze besluiten een relatie aan te gaan. Wanneer ik tijdens een vorming vraag of er zoiets bestaat als ‘de ware’, gelooft een groot deel hier nog steeds in, maar betwijfelen ze vaak of ze die ooit zullen tegenkomen. Ze zien het daarom niet per se als iets om na te streven en geloven dat het met meerdere mensen kan klikken.’

‘Ik dacht dat ik de ware had gevonden,’ glimlacht Lisa bevestigend, ‘maar spijtig genoeg bleek dat niet zo te zijn. Ook al hadden we echt een goede klik, er zijn volgens mij nog zoveel mensen met wie ik nog een betere klik kan hebben. Het belangrijkste is uiteindelijk om een open persoon te leren kennen, iemand met wie je gemakkelijk kunt praten. Iemand met humor, die het leven niet te serieus neemt, en die je kan loslaten en vertrouwen.’

Voor Margaux is haar vrijheid het allerbelangrijkste, ook binnen een relatie. ‘Zeker na de ervaringen met mijn vorige lief, die heel controlerend was. Ik wil kunnen doen wat ik wil. Verder moet hij mijn beste vriend zijn, moeten we samen kunnen lachen en op één lijn zitten. Maar zelfs als zo iemand nu op mijn pad komt, zal die straf zijn best mogen doen om me te overtuigen mijn vrijheid af te staan.’

Studie-boompje-beestje

De grootste factor om verder te gaan met iemand blijft natuurlijk verliefdheid, zo wijst het onderzoek van Pimento uit. Bijna negentig procent van de jongeren vindt het niet oké om een relatie te starten als er geen verliefde gevoelens zijn. Een op de vier geeft echter wel aan dit al eens gedaan te hebben.

Om te kussen hoef je dan weer niet per se verliefde gevoelens te hebben. Net iets meer dan de helft van de ondervraagde tieners gaf aan dat het oké is om te kussen met iemand hoewel er niets meer uit voortkomt. 44,5 procent zoende bovendien al een of meerdere keren met vrienden. ‘Op een feestje kan ik mijn vrienden weleens kussen, ja,’ zegt Lisa, ‘maar dat is iets anders voor mij. Een echte kus met iemand op wie je verliefd bent, is veel specialer.’ Ook Margaux en haar vrienden nemen kussen redelijk vrij, legt de zeventienjarige uit. ‘Op een feestje of festival gebeurt het wel dat je met iemand begint te praten, je danst wat en op een bepaald moment volgt een kus. Het kan zijn dat je begint te daten nadien, maar evengoed dat je die persoon nooit meer terugziet. Een kus wil eigenlijk niets meer zeggen. Ik denk dat daar vroeger meer betekenis aan werd gegeven.’

Hun eerste kus beleefden zowel Lisa, Margaux, Elisabeth als Pieter binnen het afgebakende kader van een relatie, net als de meeste van hun leeftijdsgenoten (62,2 procent). Dat blijft voor veel jongeren belangrijk, duidt Sarah Van Laerhoven. ‘Net als bij de eerste keer seks, blijkt ook de eerste kus van belang. Daarna vervaagt het belang van kussen wel voor een deel en hoeft dit voor veel jongeren niet per se met hun lief te zijn. Maar binnen een relatie is dat een ander verhaal. Kust je lief met iemand anders, dan is dat voor veel jongeren een reden om het uit te maken. Er zijn er weinig die zullen samenzitten voor een gesprek.’

Hoewel er in vergelijking met vroegere generaties misschien vrijer wordt gedacht over kussen, klopt het beeld niet dat jongeren veel losbandiger leven en steeds vroeger aan hun seksuele ontwikkeling beginnen, zegt de educatief medewerker van Pimento. ‘Wel beginnen jongeren vroeger na te denken over wat ze wel en niet willen binnen seks en relaties. Dat komt enerzijds door sociale media en internet, anderzijds door de seksuele voorlichting, waar serieus aan getimmerd is. Jongeren zijn bewust bezig met het thema, een positieve evolutie die we alleen maar kunnen aanmoedigen. Zo zullen ze veel minder dingen doen waar ze later spijt van hebben.’

Ook over het huisje-boompje-beestjecliché hebben ze al weleens nagedacht, vertellen de vier tieners. Pieter: ‘Natuurlijk hebben Elisabeth en ik hierover al gesproken met elkaar. We komen bijna aan de leeftijd om verder te studeren. Dan is het leuk om af en toe eens te praten over wat we daarna willen, zoals waar we hopen te wonen.’ Ook Lisa zegt tijdens haar vorige relatie al gedroomd te hebben over later. ‘Je ziet een toekomst samen.’

Alleen Margaux vraagt zich af in welke mate het een wens is, dan wel een verwachting vanuit de maatschappij. ‘Ik heb het gevoel dat we onbewust die richting worden uitgeduwd, terwijl ik mezelf zo totaal nog niet zie’, stelt ze. ‘Dat is voor mij nog een groot vraagteken. En ik merk dat veel andere leeftijdsgenoten dit ook steeds meer in twijfel beginnen te trekken.’