Architectuurfotograaf Iwan Baan: ‘Zelfs in de vreselijkste omstandigheden zijn mensen geweldig vindingrijk’

Iwan Baan (48) groeide op nabij Amsterdam en werkt als architectuurfotograaf voor grote namen als Herzog & de Meuron en Toyo Ito, naast media als The New York Times en Architectural Digest. Zijn eerste retrospectieve loopt momenteel in het Vitra Design Museum in Weil am Rhein.

Context

‘Architectuur is een venster op de wereld. Voor mij is een gebouw nooit ‘zomaar’ een gebouw. Een enorm doordachte en gedetailleerde constructie, of een eenvoudige hut van baksteen en mortel: elk bouwwerk zegt iets over de impact van politiek, het klimaat en de levensstandaard op een bepaalde plek. Dat zijn de thema’s die me boeien wanneer ik aan een project begin. Hoewel ik graag nieuwe creaties van architecten vastleg, observeer ik het liefst hoe mensen er in alle omstandigheden het beste van maken.’

Toeval

‘De keerpunten in het leven verrassen ons vaak. Zo deed mijn oma me voor mijn twaalfde verjaardag totaal onverwacht een fotocamera cadeau, wat uiteindelijk mijn leven veranderde. Zij zorgde ervoor dat de fotografie een hobby werd, dat ik mijn eigen donkere kamer creëerde en uiteindelijk naar de kunstacademie ging in Den Haag. Na mijn studie wist ik niet meteen waar ik naartoe wilde met mijn werk en wat ik wilde uitdrukken, tot ik in 2004 per toeval in contact kwam met architect Rem Koolhaas en met hem ging samenwerken. Toen besefte ik: hier ligt mijn roeping.’

Je stem vinden

‘Naast ambitie moet je ook een beetje geduld hebben. Ik wist redelijk vroeg dat ik fotograaf wilde worden, maar het duurde nog jaren voordat ik echt mijn stem vond. Als ik iets heb geleerd, is het dus wel dat je alleen maar ergens komt door zoveel mogelijk verschillende dingen te proberen. Tel je uren niet en weet dat grootse dingen zijn weg­gelegd voor zij die kunnen wachten.’

Bijdragen

‘Kinderen krijgen geeft je een andere kijk op alles. Omdat ze je dwingen om de wereld door hún ogen te bekijken, met alle nieuwgierigheid en verwondering die daarbij hoort. Mijn kinderen deden me ook op een andere manier over de toekomst nadenken. Het volstond niet meer om me enkel zorgen te maken over de staat van onze planeet, de vraag werd: wat kan ik zelf doen om de wereld beter te maken voor de toekomstige generaties?’

Fotografie

‘Fotograferen is een oefening in loslaten. Aanvaarden dat je niet alles in de hand hebt en wachten tot de juiste elementen zich vanzelf aandienen. Tegelijk ben ik blij dat ik geen architect ben. Als ik zie hoe zij zich gedurende jaren, soms zelfs decennia op een project storten ­– dat zou ik zelf nooit kunnen.’

Religie

‘Geloven stelt mensen soms tot de grootste dingen in staat. Als zoon van een dominee hield ik me lange tijd zo ver mogelijk van religie. Hoe liefde­vol mijn jeugd ook was, ik rebelleerde wel tegen de strikte regels thuis en was ongeduldig om de wereld buiten ons gezin te ontdekken. Toch heb ik vandaag nog altijd een spirituele kant. Zo kijk ik met grote ogen naar de universele ideeën die in alle religies terugkomen, en wat ze betekenen voor mensen. Hun geloof geeft niet alleen zin en betekenis aan hun leven, maar inspireert hen ook om ongelofelijke monumenten te creëren.’

Optimisme

‘Alles in het leven is een kwestie van perspectief. Zelf ben ik eerder een optimist: ondanks alle beangstigende toekomstvoorspellingen, is voor mij het glas meestal halfvol. Door mijn werk zie ik regelmatig dat mensen zelfs in de vreselijkste omstandigheden en zonder enige steun van de overheid geweldig vindingrijk zijn, en er waren nooit meer technologie en intelligentie voorhanden om de grote problemen aan te pakken. Bovendien ben ik omringd door architecten, die per definitie optimisten zijn. Iets van niets maken, dat is hun werk.’

Nuchterheid

‘Reizen verruimt je blik. Of ik nu in Japan ben, in India of in Afrika: overal waar ik kom, word ik me niet alleen meer bewust van de manier waarop anderen leven, maar ook van mijn eigen levenswijze. Daarnaast houden mijn reizen me met mijn voeten op de grond, want ik besef goed welk geluk ik heb dat ik hier geboren ben.’

Vrijheid

‘Erkenning werkt bevrijdend. Zo kan ik vandaag veeleisender zijn bij het selecteren van projecten en me beperken tot plekken waar mijn aanwezigheid echt een verschil maakt. Bovendien kan ik me ook in mijn vrije werk meer ontplooien. Toch was ik in het begin van mijn carrière niet minder vrij dan nu, want ook toen behield ik de controle over het resultaat. Daarom is het ook fijn om alles nu samen te brengen bij Vitra: het is voor mij de ideale gelegenheid om te delen hoe ik de wereld ervaar.’

Iwan Baan: Moments in Architecture is tot 3 maart te zien in het Vitra Design Museum. iwan.com, design-museum.de