In België stappen elke dag zeven mensen uit het leven. De leegte die ze achterlaten doet de achterblijvers naar adem happen.

Ons land staat hoog in de Europese zelfdodingsstatistieken. In België zijn er 28 geregistreerde suïcidepogingen per dag. Het werkelijke cijfer ligt hoger, want niet iedereen belandt op de spoedafdeling. Vrouwen doen meer pogingen, maar mannen sterven talrijker omdat zij voor agressievere methodes kiezen. Landbouwers, artsen en politieagenten vormen een risicogroep, net als jongeren, 65-plussers, holebi’s, transgenders en gevangenen. Uit onderzoek blijkt dat Limburg de minste zelfdodingen telt en West-Vlaanderen de meeste.

“Belgen willen hun problemen dikwijls zelf oplossen en houden donkere gedachten liever verborgen”, legt Lore Vonck van de nabestaandenorganisatie Werkgroep Verder uit. “Bij ons zit cultureel ingebakken dat je niet over je problemen praat, dus blijft professionele hulp vaak not done. Maar praten kan levens redden. Nederlanders grijpen minder naar zelfdoding, dankzij hun open cultuur.”

Het suïcidaal proces duurt ongeveer 2,5 jaar, vertelt Vonck. “Dat gaat met pieken en dalen, maar is op elk moment omkeerbaar. Het is niet omdat het even beter lijkt te gaan, dat je minder alert moet zijn. Zeker bij mensen die al een poging hebben ondernomen.”

De ene persoon geeft meer signalen dan de andere. Rode vlaggen zijn impulsief gedrag, zoals ontslag nemen of zonder kijken de straat oversteken, roekeloosheid en promiscuïteit. “Ook uitspraken als ‘Ik wil blijven slapen’, ‘Ik zie het niet meer zitten’, of ‘Ik wil dood’ neem je maar beter serieus. Het is een mythe dat wie er veel tamtam over maakt, het niet doet. Deelt iemand zijn of haar zelfmoordgedachten met jou, luister dan en stimuleer een bezoek aan de psycholoog.”

Zelfdodingen van celebrity’s, als Alexander McQueen en Robin Williams, lokken copycatgedrag uit. “Mensen redeneren: als hij het niet meer ziet zitten, waarom ik dan nog? Vaak kopiëren ze ook de wijze waarop. Door zelfdoding te romantiseren, normaliseren of dramatiseren, werk je het in de hand.” Maar er is nooit één oorzaak – ook niet bij pesten of een relatiebreuk. Zelfdoding is een complex proces van neurobiologische, sociale en psychologische factoren.

Elk jaar komen er in Vlaanderen zestienduizend nabestaanden bij. Want niet alleen partners, familie en vrienden blijven radeloos achter, ook collega’s, ex-lieven en kennissen zijn getroffen. Bij nabestaanden stijgt de kans op suïcidaal gedrag tot tien keer. “Het is een onderschatte groep, want zelfdoding zit in de taboesfeer en dat bemoeilijkt het rouwproces. Mensen geloven dat die persoon er bewust voor gekozen heeft, wat niet zo is. Vaak zien ze gewoon geen andere uitweg.” Achterblijvers wandelen lang met een donkere wolk boven hun hoofd, al weten Ilona, Carine en Kenny dat er door die stapelwolk gaandeweg weer zonnestralen komen schijnen.

Wie met vragen zit over zelfdoding kan terecht bij de zelfmoordlijn op het gratis nummer 1813.

Tekst Melissa Janssens & foto’s Debby Termonia