Feminisme door goedkope ketens – wat heb je (daar) eigenlijk aan?

‘Wild Feminist’, ‘P*ssy Power’, ‘Girl Gang’ – wie door een willekeurige Vlaamse winkelstraat loopt leest de etalages als protestborden: activistische slogans op een veelal krakkemikkig canvas. Van Bershka tot Forever21: de winkels die voornamelijk tienermeisjes blij maken lijken zich plots heel bewust van hun verantwoordelijkheid en voegen een fikse dosis girl power toe aan hun 2017-assortiment. Een verrassing is het niet: de aanstormende najaarsmode is bijzonder politiek geladen. Prabal Gurung, Dolce e Gabbana, Missoni, Sophie Theallet: heel wat designers tekenden hun FW17-collectie met een gebalde vuist.

Mode is politiek

Er wordt wel eens monkelend gelachen dat mode zich niet moet bezighouden met politiek, maar -we schreven het eerder al- mode ìs politiek. De sector doet dienst als een maatschappelijke thermometer, een weerspiegeling van wat onder- en bovenhuids kolkt en inspireert. Een ontwerper is een creatieve geest die zich uiteraard laat leiden door emoties, stromingen en persoonlijke overtuigingen – hun kleding een canvas, hun shows en campagnes een statement. Daarnaast verwacht het publiek dat ook van de industrie. De consument vindt het belangrijk dat modelabels bezig zijn met diversiteit, met de gezondheid van de modellen die ze casten en de boodschap over body image die ze hiermee de wereld insturen. Er wordt verontwaardigd gereageerd wanneer beelden van sweatshops of dierenleed in de media komen, geapplaudisseerd wanneer shirts met slogans op de catwalk voorbij schrijden.

Termen als cis en trans krijgen betekenis en invulling terwijl kleding de gendernormen overstijgt. Klimaatverandering is een agendapunt dat zelfs de Oscars haalt terwijl steeds minder labels denken aan seizoensgebonden designs. We rennen onszelf voorbij en veroorzaken een burn-out epidemie terwijl ontwerpers hun jobs bij grote modehuizen opzeggen omdat het ritme moordend is, een ritme dat in stand gehouden wordt door onze onstilbare consumeerdrang. Er is geen maatschappelijke verandering die zijn afspiegeling niet ziet in het modelandschap, geen modetrends die geen eigen leven gaan leiden buiten de industrie.

Women’s rights are alright

Feminisme speelt al langer een grotere rol in het straat- en modebeeld en activistische shirts en slogans evolueerden weg van openlijk geëngageerde designers als Vivienne Westwood en Katherine Hamnett, recht in de armen van de hippe high fashion. Bijna drie jaar geleden organiseerde Chanel een manifestatie als optocht, waarin de modellen over de ‘catwalk’ liepen met protestborden waarop de slogans ‘Ladies First’ en ‘Women’s Rights are Alright’ prijkten. Het was hetzelfde jaar waarin verschillende sterren, mannelijk en vrouwelijk, trots op de foto gingen in het Fawcett Society T-shirt met opschrift ‘This Is What a Feminist Looks Like’.

Het jaar daarop pronkten Meryl Streep en Carey Mulligan voor de promotie voor de film Suffragette in shirts met de Emmeline Pankhurstquote ‘I’d Rather Be A Rebel Than A Slave’, terwijl Cara Delevingne en haar toenmalige liefje Annie Clark door Londen paradeerden met donkerblauwe ‘The Future Is Female’-sweatshirts. In 2016, in het licht van de Amerikaanse verkiezingen en de tentoongespreide misogynie van Donald Trump ontplofte de beweging. Tijdens de Women’s March kwam Madonna de straat op met de Marie Shears-quote ‘Feminism is the Radical Notion That Women Are People’ over haar bovenlijf. Op Instagram promootte Rihanna een roze hoodie met opschrift ‘This P*ssy Grabs Back’ van Leomie Anderson, terwijl Alexa Chung kiekjes plaatste in een ‘In Solidarity’-shirt van Deep End. Arianna Grande vervolledigde haar sexy look met knielaarzen een ‘Fight Like A Girl’-sweaterdress.

Het meest opvallende statement van de najaarsshows werd gemaakt door Maria Grazia Chiuri, de eerste vrouw aan het hoofd van het iconische Franse modehuis Dior. Haar modellen liepen de catwalk over in shirts met het opschrift ‘We Should All Be Feminists’, een verwijzing naar de beroemde TED-talk van de Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Ngozi Adichie die ook al door Beyoncé gerecycleerd werd. T-shirts die vervolgens héél snel de rekken uitvlogen. Als zelfs luxehuizen als Dior zich bezighouden met feministische, sloganeske T-shirts, dan is het niet verwonderlijk dat de goedkopere ketens – die sowieso nogal graag de catwalks copypasten- eveneens propaganda-apparel laten drukken. Goedkoper dan met lovertjes bedekte jurkjes in ieder geval. Alleen: hoe feministisch is zo’n kledingstuk dat je voor zeven euro snel even meegrist eigenlijk echt?

Wrange nasmaak

Enerzijds zou je kunnen argumenteren dat het een goede zaak is dat populaire ketens feministische slogans onder de aandacht brengen. Nog niet zo heel erg lang geleden bulkten de media nog van celebrities die afstand namen van de term ‘feminisme’ omdat ze eigenlijk niet echt goed wisten wat feminisme inhoudt. Of vooral: niet inhoudt.

De kans is groot dat zestienjarigen vandaag de dag veel beter weten wat feminisme is, en zichzelf ook beter in de hele maatschappelijke discussie weten plaatsen. En misschien hebben die shirts van hun favoriete winkels daar wel iets mee te maken. Dat kan alleen maar toegejuicht worden. ‘Who run the world’ is bovendien een meer positieve boodschap om via je middenrif de wereld in te sturen dan (we hebben dit echt al gezien) ‘Basic Bitch’.

Toch wringt daar het schoentje. Want toeteren dat meisjes de wereld moeten leiden middels een shirtje dat veelal symbool staat voor onderdrukking smaakt een beetje wrang.

Natuurlijk is fast fashion en het razende tempo waaraan wij consumeren niet louter een feministisch probleem, maar het zou wel een belangrijk topic in de discussie moeten zijn. Uit recente rapporten blijkt dat 85% van de onderbetaalde en uitgebuite werknemers in de sweatshops van Bangladesh vrouwen zijn. Dat is niet verwonderlijk, want vrouwen hebben wereldwijd nog steeds het minste toegang tot onderwijs en winstgevende jobs. Ook in Bangladesh. Vrouwen nemen er de jobs die niemand anders wil, waar ze niet ondersteund worden als ze zwanger of ziek worden en waar ze seksueel lastiggevallen worden door hun mannelijke collega’s en werkgevers (volgens Action Aid in Bangladesh heeft zo’n 20% van de vrouwelijke werkkrachten in Bangladesh daarmee te maken.)

Follow the money

Maar, zo zegt ook Fashion Revolution Day-oprichtster Carry Somers, gewoon de high street links laten liggen of kleding bannen die ‘Made in Bangladesh’ is lost het probleem niet op, te meer omdat sweatshops overal ter wereld voorkomen (zelfs in Groot-Brittannië) en omdat ook grote merken niet ethisch produceren. “Stoppen met handel drijven met Bangladesh of organisaties boycotten die profiteren van deze ongelijkheid zal er niet voor zorgen dat vrouwen uit hun benarde situatie kunnen breken en Sheryl Sandberg-gewijs topjobs kunnen claimen”, aldus Somers aan Dazed Digital. “Het zorgt er vooral voor dat ze geen jobs meer zullen hebben en (nog meer) in armoede terecht komen.”

Het is dus belangrijk dat modebedrijven zélf mee investeren in betere werkomstandigheden voor waar hun product gemaakt wordt, en verschillende ontwerpers en high street ketens zijn daar naar verluidt mee bezig. Wij als consument moeten daarnaast kritisch kijken naar de items die we gretig naar de kassa slepen. Zéker wanneer die items politiek en sociaal geladen zijn. En nee, dat doen we niet enkel in H&M, Pimkie en Zara, maar ook bij de grote modehuizen, de charmante Etsy-verkoper en de indie-designer.

De opbrengsten van het ‘Feminist’ shirt van Dior gaan naar de Clara Lionel Foundation, een non-profit die zich inzet voor armoede. Wie een activistisch Prabal Gurung shirtje aan zijn of haar garderobe wil toevoegen doneert dan weer een deel van het geld aan Planned Parenthood en de American Civil Liberties Union. De ‘Wild Feminist’ T-shirts van Wildfang waren het voorbije jaar al goed voor 25.000 dollar in de zakken van Planned Parenthood. Het door Forever21 gekopieerde ‘Wild Feminist’ T-shirt daarentegen? Dat is vooral goed voor de eigenaars van de keten.

Mode, de productie van mode en het dragen van mode zouden net tools kunnen zijn om vrouwen te empoweren, maar enkel als dat op de juiste manier gebeurt. Dit is geen discussie over frivoliteit of zelfs niet over de commercialisering van de term ‘Feminisme’. Wanneer Little Mix een Beyoncéetje doet en op het podium voor een bende tienermeisjes “girl power” krijst dan werkt dat ontzettend krachtig. Op zich is er weinig mis met ketens of ontwerpers die de “hype” in de lucht voelen hangen en feministische fashion in hun rekken duwen, enkel en alleen om “mee” te zijn. Soms heiligen de middelen zelfs het doel. Het is echter wel belangrijk dat wanneer feminisme een modetrend wordt, dat alle vrouwen, wereldwijd, daarvan zouden moeten kunnen profiteren. Because we should ALL be feminists.