Je kinderen antiracistisch opvoeden? Deze 52 boeken, podcasts en docu’s helpen je op weg

Aan de slag met boeken, films en podcasts van makers van kleur.

Antiracistisch opvoeden is meer dan huidskleurpotloden in huis halen. Hoe ga je als ouder actief met je kind in gesprek over discriminatie of racisme? ‘Het is belangrijk dat ouders eerst stilstaan bij hun eigen vooroordelen en zich verdiepen in wat racisme is’, klinkt het in het panelgesprek ‘Denk niet wit’ dat Knack Weekend organiseerde. ‘Antiracist zijn begint bij het luisteren naar de ervaringen van anderen. Lees boeken, bekijk documentaires en beluister podcasts van mensen van kleur. Volg hen op sociale media en vertel hun verhalen aan je kind, bijvoorbeeld aan de hand van kinderboeken of films.’

Als aanvulling op bovengenoemd panelgesprek volgt hieronder een lijst van boeken, podcasts of docu’s die diversiteit vieren. Uiteraard, in een ideale wereld moeten verhalen van makers van kleur niet opgedeeld worden in een aparte categorie en is het vanzelfsprekend dat ze in elke boekenkast, filmoverzicht of podcastlijst staan, als afspiegeling van onze samenleving.

Tien kleuterboeken

1. Sulwe, van Lupita Nyong’o: Sulwe heeft de kleur van middernacht. Ze is donkerder dan iedereen thuis en op school. Haar grootste wens is om net zo te stralen als haar moeder en zus. Een warm verhaal dat kinderen inspireert om hun unieke schoonheid te omarmen.

2. Ogen die schitteren in de hoekjes, van Joanna Ho: Het valt een meisje op dat haar ogen er anders uitzien dan die van haar vrienden. Zij hebben grote ronde ogen en lange wimpers, terwijl die van haar glanzen als goud en schijnen als halve maantjes wanneer ze lacht.

3. Iedereen telt mee, van Hollis Kurman: Reis mee met een gezin dat moet vluchten uit een gevaarlijke situatie naar een veilige plek en zie hoe ze onderweg worden geholpen door vriendelijke en behulpzame mensen.

4. Gebakken rijst met alles en nog wat, van Reza en Chee-Han Kartosen-Wong: Er is een kookwedstrijd op school en na dagenlang twijfelen, weet Yuna eindelijk wat ze gaat klaarmaken: Gebakken Rijst Met Van Alles En Nog Wat. Van de makers van ‘Waar is mijn noedelsoep?’

5. Idje wilt niet naar de kapper, van Michael Middelkoop: Idje wil niet naar de kapper. Hij vindt zijn krullen mooi. En handig. Hij kan er mooie figuren mee maken en er van alles in bewaren, van zijn speelgoed tot vieze groenten.

6. Ada Dapper, wetenschapper, van Andrea Beaty: Een boek dat kinderen inspireert tot het najagen van hun passies met nieuwsgierigheid en doorzettingsvermogen. Een verhaal over het oplossen van problemen en nooit opgeven.

7. Liever niet, van Zarissa Windzak: Manoe gaat mee naar de verjaardag van oma en daar wil iedereen een kus en knuffel van haar, maar daar heeft Manoe niet altijd zin in. Een boek dat kinderen leert om zelf hun grenzen aan te geven.

8. Julian is een zeemeermin, van Jessica Love: Julian ziet op een dag drie zeemeerminnen. Vanaf dat moment is niets meer wat het was. Hij heeft maar één grote wens: een zeemeermin worden. Wat vindt zijn oma daarvan?

9. Het mooiste blauw, van Ibtihaj Muhammad: Faizah weet dat haar eerste schooldag bijzonder gaat worden. Het is de eerste dag is dat haar oudere zus Asiya een hijab draagt, die prachtig blauw is. Maar niet iedereen ziet een hijab als iets moois en Faizah moet nieuwe manieren vinden om sterk te zijn als ze kwetsende woorden te horen krijgt.

10. Brown girl magic, van Dalilla Hermans: Een boek voor, door én over bruine meisjes. Over kroeshaar en gouden huid, over pesten en liefhebben, over alle maten, vormen en soorten bruine meisjes. Een boek dat die meisjes (nog) sterker hoopt te maken.

Zeven jeugdboeken

1. Op de rug van Bigi Kayman, van Henna Goudzand Nahar: Kofi en Afi moeten de hele dag werken. Ze zijn net als hun ouders tot slaaf gemaakt. Als ze op een dag horen dat hun vader misschien verkocht zal worden, besluiten ze te vluchten. Een uniek verhaal over de slavernij.

2. Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes – 100 verhalen over black girl magic, van Lilly Workneh: Een eerbetoon aan 100 grensverleggende Zwarte vrouwen en meisjes die hun dromen waarmaakten door hun onverwoestbare Black Girl Magic. 100 waargebeurde sprookjes.

3. Lennox en de gouden sikkel, van Zindzi Zevenbergen: Lennox is een jongen van elf. Hij weet dat zijn vader geregeld naar het Onzichtbare Ziekenhuis moet, maar waarom? Met dit boek streven de makers naar meer bekendheid van sikkelcelziekte, een ziekte die vooral mensen met een donkere huidskleur treft.

4. Ik ben autastisch, van Bianca Toeps en Esther Walraven: Bianca draagt graag wijde kleding die lekker zit, is dol op Japan en verzamelt alles wat met Disney te maken heeft. En ze heeft autisme. In dit boek legt Bianca uit hoe autistische hersenen werken en waarom sommige dingen voor autistische kinderen vaak net even anders gaan.

5. Trobi, van Brian Elstak: Dit boek is de opvolger van Tori, het verrassende kinderboek dat menig kinderhart en een Zilveren Penseel veroverde. In Trobi komen de dappere mensenkinderen Cel, Bones en Zi in de problemen: de tijgerklauw met de kracht van honderd tijgers is van hen gestolen. En dan blijken ook nog eens alle boeven van het eiland op hen te zijn afgestuurd.

6. Sala en Monk, van Neske Beks: Sala en Monk zijn een tweeling. Ze wonen met hun witte moeder op het eiland Testerep. Van hun zwarte vader herinneren ze zich niets en mama Kat praat nooit over hem. Rond hun twaalfde verjaardag ontdekken ze tijdens een speurtocht een foto, adres en naam van hem, en worden ze op zijn spoor gezet.

7. Stoere sprookjes over avontuurlijke meisjes, van Julia Bruce: Traditiegetrouw zijn de mannen of jongens degenen die de schurk te slim af zijn. Maar passen eigenschappen als verstand, moed en kracht niet ook bij vrouwen? Mogen zij niet ook eens de held van het verhaal zijn?

Zeven boeken voor volwassenen

1. Het antiracismehandboek, van Chanel Lodik: Sinds de oprichting van de Black Lives Matter-beweging houden we ons massaal bezig met racisme. Wat is racisme? Is een onschuldig grapje wel oké? En zijn alleen witte mensen racistisch of kunnen personen van kleur dit ook zijn? In dit boek laat de Nederlandse Chanel zien waarom het belangrijk is om je met antiracisme bezig te houden en hoe je actief kunt bijdragen aan een inclusieve samenleving.

2. How to be antiracist, van Ibram X. Kendi: Niet racistisch zijn is niet genoeg. We moeten antiracistisch zijn. In zijn boek laat de Amerikaanse Ibram X. Kendi, oprichter van het Antiracism Research and Policy Center, zien dat neutraliteit geen optie is als het op racisme aankomt: totdat we deel worden van de oplossing, kunnen we alleen maar deel zijn van het probleem.

3. Brief aan Cooper en de wereld, van Dalilla Hermans: Vertelt het levensverhaal van Dalilla Hermans, die in 1986 in Rwanda werd geboren en twee jaar later werd geadopteerd door een Vlaams koppel. Ze groeide op in een klein dorpje in de Kempen, waar ze een van de eersten met een andere huidskleur was. Het boek is doorspekt met lessen die ze haar opgroeiende zoon Cooper wil meegeven.

4. Yaya na leki, van Moussa Don Pandzou en Lieven Miguel Kandolo: Hoe voelt het om als zwarte Belg, met roots in de kolonies, op te groeien in België anno nu? Hoe voer je de gezamenlijke en toch eenzame strijd voor gelijkwaardigheid? Twee zachte activisten brengen, via brieven aan elkaar, nieuwe inzichten.

5. Racisme, over wonden en veerkracht, van Naima Charkaoui: Een vurig pleidooi voor ondersteuning van de slachtoffers van racisme, met een focus op veerkracht, weerbaarheid en hoop.

6. Opgroeien in kleur, van Judi Mesman: De meeste mensen willen hun kinderen opvoeden zonder vooroordelen over anderen, maar dat lukt lang niet altijd. Dit boek laat op toegankelijke wijze zien waar de oorsprong ligt van vooroordelen.

7. Witte suprematie en ik, van Layla Saad: Over hoe je privilege (h)erkent, racisme bestrijdt en de wereld verandert. Dit boek geeft (witte) lezers handvatten om een goede bondgenoot te worden in de strijd tegen racisme.

Vijf kijktips voor volwassenen

1. Het leven in kleur: Vijfdelige docu-reeks over racisme in Vlaanderen. Te bekijken op Vrt Nu.

2. We are lady parts: Zesdelige muzikale comedy over een Britse punkband die volledig bestaat uit moslima’s. Te bekijken op Vrt Nu.

3. FC United: Driedelige documentairereeks die het racisme én het gebrek aan diversiteit in ons Belgische voetbal wil tackelen. Te bekijken op Vrt Nu.

4. Kevin Harts’ guide to black history: Comedyspecial waarin Kevin Hart de fascinerende bijdragen van onbekende zwarte helden uit de geschiedenis bespreekt. Te bekijken op Netflix.

5. Self Made: Vierdelig kostuumdrama over madam C.J. Walker, de eerste Afro-Amerikaanse én vrouwelijke self made miljonair in Amerika. Een waargebeurd verhaal over discriminatie, schoonheidsidealen en vrouwenemancipatie. Te bekijken op Netflix.

Tien kijktips voor kinderen en jongeren

1. Boris en Binti: Animatiereeks over twee kleuters die op ontdekkingstocht gaan in de wereld waarin ze leven. Te bekijken op Vrt Nu.

2. Ada Dapper, wetenschapper: De piepkleine wetenschapper Ada Dapper en haar twee beste vrienden zoeken antwoorden op grootse vragen en werken samen om te ontdekken hoe de wereld in elkaar zit. Barack en Michelle Obama zijn co-producenten. Te bekijken op Netflix.

3. Encanto: Mirabel, het enige gewone lid van haar buitengewone familie, ontdekt dat de magie rondom hun huis in gevaar is en dat zij misschien de laatste hoop is om haar familie te redden. Te bekijken op Disney+.

4. Soul: wat maakt jou helemaal jou? Deze Pixarfilm voert muziekleraar Joe Gardner vanuit de straten van New York naar kosmische oorden om daar de antwoorden op belangrijke levensvragen te vinden. Te bekijken op Disney+.

5. Coco: Miguel droomt ervan om een succesvolle muzikant te worden en het is zijn grootste droom om net zo beroemd te worden als zijn idool, Ernesto de la Cruz. Wanhopig om zijn talent te bewijzen, belandt Miguel op mysterieuze wijze in het kleurrijke Dodenrijk. Te bekijken op Disney+.

6. Spiderman: into the spiderverse: Miles Morales is een tienerjongen uit Brooklyn die op een dag door een mysterieuze spin gebeten wordt, superkrachten ontwikkelt en niet één maar meerdere Spidermans ontmoet. Te bekijken op Netflix.

7. Colin in black and white: Atleet en activist Colin Kaepernick vertelt in deze dramaserie over zijn jeugd waarin hij, met zijn hoge ambities, zijn weg zocht tussen ras-, klasse- en cultuurverschillen. Te bekijken op Netflix.

8. Karma’s world: Het verhaal van Karma Grant, een jonge artieste die de wereld kennis wil laten maken met haar zelfgeschreven liedjes, die gaan over belangrijke onderwerpen zoals body positivity en discriminatie. Gemaakt door de Amerikaanse rapper en acteur Ludacris. Te bekijken op Netflix.

9. The hate u give: Tienerdrama, gebaseerd op een bestsellerboek, over politiegeweld tegen Afro-Amerikanen. Een tiener ziet hoe haar jeugdvriend wordt neergeschoten en zoekt manieren om het recht te laten zegevieren. Te bekijken op Disney+.

10. Panna: Over vier jonge voetbalsters die dromen van een beter leven in de omgeving Antwerpen. Belgische dramaserie van de zender Streamz.

Vijf podcasts

1. Keihard: Schrijvers en columnisten Jozefien Daelemans en Dalilla Hermans, allebei ook moeder, partner en grieten uit de Kempen die graag leren en lezen, gaan met elkaar in gesprek en proberen de wereld rond hen te begrijpen. Hun stopwoordje: ‘keihard’. keihard.be

2. De plantage van onze voorouders: Bekroonde achtdelige serie waarin de Nederlandse Maartje Duin de sporen van het slavernijverleden in haar familiegeschiedenis onderzoekt. Via Spotify.

3. Menji talks: Bitshilualua Kabeya is een Belgische student sociaal-cultureel werk en host van de podcast Menji Talks, waarmee ze zowel haar kijk als uw kijk op de wil te openen door diverse, interessante verhalen aan bod te brengen. Via Spotify.

4. Be antiracist with Ibram X. Kendi: Hoe ziet een antiracistische samenleving eruit? Dr. Ibram X. Kendi is de Amerikaanse auteur van bestseller How to Be an Antiracist en vertelt in deze podcast hoe luisteraars de racistische systemen in onze samenleving kunnen identificeren en verwerpen. Via Spotify.

5. About Race: Podcast van de Britse auteur van de bestseller Why I’m No Longer Talking to White People About Race. Met belangrijke stemmen uit de laatste decennia van antiracistisch activisme, kijkt Reni Eddo-Lodge naar de recente geschiedenis die heeft geleid tot de politiek van vandaag. aboutracepodcast.com

Zes Nederlandstalige Instagramaccounts

1. Marketingvrouw: Van de Nederlandse Chanel Matil Lodik, die onderneemt en schrijft over antiracisme, diversiteit en inclusie. Auteur van het Antiracismehandboek.

2. De instant pedagoog: De Nederlandse Julian Emanuels, ondernemer en opvoedkundige, deelt tips en inzichten voor ouders en biedt, naast persoonlijke begeleiding, ook workshops aan over thema’s als antiracistisch opvoeden.

3. Handinhand_Pagina: Pagina van de Belgische vzw Hand in Hand tegen racisme, een sociaal-culturele beweging die strijdt tegen structureel racisme dat ingebed is in onze maatschappij.

4. Kifkif.be: Account van Kif Kif, een Belgische interculturele beweging die strijdt voor gelijkheid en tegen racisme.

5. De klas van Eva: Als pedagoog en ex-kleuterjuf deelt de Belgische Eva Dierickx hier haar beste tips om sociaal-rechtvaardige kinderen groot te brengen, gebaseerd op inzichten uit wetenschappelijk onderzoek.

6. De inclusieve kinderboekenclub: Er zijn uiteraard veel meer inclusieve kinderboeken dan het lijstje dat we hierboven maakten. Aisha Plein selecteert en recenseert de leukste nieuwe Nederlandstalige boeken voor kinderen van 0 tot 18 jaar.

Belgische inclusieve webshops

1. Cargoconfetti.be: de place to be voor speelgoed en boeken die een weerspiegeling zijn van de diverse samenleving waarin we wonen.

2. Bahiashop.be: staat voor solidariteit, sociale rechtvaardigheid en samenhorigheid. Het aanbod varieert van kraamcadeautjes tot informatieve boeken voor volwassen.