‘Het is geweldig dat iedereen vandaag op zoek gaat naar de ‘verloren’ vrouwen uit het verleden, maar ze door een 2023-bril willen zien is beperkend’

Nathalie Le Blanc staat stil bij de frappante feiten die ze al lezend opmerkte.

Dat haar hoofdpersonage wat te braaf en flauw en religieus is, leest Kathleen Vereecken tussen de regels in sommige kritische reacties op haar boek Margriete. De Margriete in kwestie is de zus van Jan en Hubrecht van Eyck, u welbekend van het Lam Gods. Haar verhaal speelt zich af in de 15de eeuw, en daar wringt het schoentje, schrijft Vereecken op Facebook. “Dat je bij het lezen hoopt dat het hoofdpersonage in elkaar zit als de 21ste-eeuwse mens die het boek leest. Dat het waarden- en normensysteem, de cultuur en de tijdgeest waarvan we allemaal onvermijdelijk doordrenkt zijn, uitgespeeld kunnen worden als ware het een luchtige zomerjurk.(…) Het zou makkelijker geweest zijn om van Margriete een manifest opstandige en rebelse vrouw te maken, maar (…) ik heb me voorgenomen een personage te creëren dat past in de tijdgeest. Het goede nieuws: er zat wel degelijk rek op het strakke keurslijf voor vrouwen. Wie slim en getalenteerd was, maakte daar gebruik van.”

Girlboss-ification, zo noemde journaliste Dana Schwartz dat fenomeen onlangs in de New York Times. In haar geschiedenispodcast, Noble Blood, ergert ze zich aan het feit dat boeken, films en tv-series historische vrouwen opleuken tot ze passen in ons hedendaagse beeld van een succesvolle vrouw: mooi, uiteraard, vaak ook jong, ietwat rebels, assertief en doordrongen van moderne ideeën. Sisi was zelfs in de Romy Schneider-versie al rebels, maar in de twee recentste tv-series is ze ronduit feministisch. Catharina lijkt in The Great in niets op de keizerin die ze echt was en ook al was Judith van Vlaanderen sowieso indrukwekkend, in Het verhaal van Vlaanderen is ze een stuk ouder – en dus acceptabeler – dan de tiener die ze nog altijd was bij haar derde huwelijk.

Het is geweldig dat iedereen vandaag op zoek gaat naar de ietwat ‘verloren’ vrouwen uit het verleden, vindt Schwartz, maar ze per se door een 2023-bril willen zien is beperkend. Want misschien waren sommige interessante vrouwen wel lastig, of oud, of chagrijnig, of conservatief of – stel u voor – lelijk. Toen wij met Weekend een podcast maakten, kozen we voor Baanbreeksters en ik mocht Jeanne Cardijn portretteren, die decennialang de Boerinnenbond leidde en Ons Kookboek uitgaf. Ze was doortastend en intelligent, maar ook aartsconservatief en adembenemend streng, zo bleek tijdens de interviews. Geen makkelijke bazin dus, en absoluut een vrouw van haar behoudsgezinde tijd.

Over een andere Baanbreekster, Alexandra David-Néel, verschijnt binnenkort een vierde graphic novel. De laatste tien van haar honderdjarige leven had ze een huishoudster, Marie-Madeleine Peyronet, en de turbulente relatie tussen de twee vrouwen wordt geschetst door Fred Campoy en Mathieu Blanchot. David-Néel behoeft geen girlbossification, want ze was doodgewoon een Baas. Ze fietste aan het begin van de vorige eeuw als tiener alleen Europa door, werd operazangeres, boeddhist en reisde naar de toen verboden stad Lhasa. Haar relatie met haar huishoudster was woelig, want Alexandra was dan wel razend intelligent, maar ook grof en moeilijk. Marie-Madeleine wist soms geen blijf met haar frustratie over haar bazin en hun verhaal wordt helemaal niet gepolijst. Maar zelfs zonder vernis zul je genieten van hun leven samen, ook dankzij de mooie tekeningen. En lees zeker ook Margriete. Ze is geweldig, en Vereeckens boek is mooi. Zo eentje vol mensen waarvan je blij bent dat je een paar uur in hun gezelschap mag doorbrengen.