‘Design dat enkel winst najaagt, mist de kracht om echte verandering te brengen’

‘In een wereld die worstelt met crisis en onzekerheid, is hoop niet slechts een bijzaak, maar een drijvende kracht’, stelt Ben Hagenaars, coördinator van de Productdesign-opleiding aan Luca School of Arts, campus C-mine in Genk. ‘Het stelt ontwerpers in staat om verder te kijken dan de problemen van vandaag en nieuwe, duurzame oplossingen te creëren voor de uitdagingen van morgen.’

‘Aan het begin van het nieuwe academiejaar wil ik als coördinator van de Productdesign-opleiding aan de Luca School of Arts, campus C-mine in Genk, een competentie onder de aandacht brengen die, hoewel niet expliciet in ons curriculum opgenomen, van cruciaal belang is voor de volgende generatie ontwerpers: het vermogen om te hopen. Dit klinkt misschien idealistisch, maar het is een onmisbare eigenschap voor elke ontwerper met de ambitie om een duurzame impact te creëren.

In een wereld vol ongekende uitdagingen – van klimaatverandering en sociale ongelijkheid tot geopolitieke spanningen – is hoop niet alleen wenselijk, maar noodzakelijk. Het vermogen om ondanks de complexiteit van maatschappelijke problemen duurzame toekomstbeelden te schetsen en ze tastbaar te maken, is essentieel. Zeker gezien de stroom van crisisbeelden waarmee we dagelijks worden geconfronteerd.

Hoop is daarom meer dan naïviteit; het is een overlevingsstrategie. De ontwerpers van morgen moeten zich niet alleen aanpassen aan een veranderende wereld, maar ook de verantwoordelijkheid nemen om deze actief vorm te geven. Dat vereist dat ze verder kijken dan de problemen van vandaag en de wereld inspireren tot duurzamer gedrag.

Kato Herbots, een recente alumna van de opleiding Productdesign, bracht dit idee in de praktijk met haar project “Residents of Solar Space”. Ze onderzocht onze relatie met de zon en ontwikkelde een reeks producten, waaronder een strandlaken met geïntegreerde zonnewijzer en een trui die inspeelt op een vitamine D-tekort. De zonnewijzer geeft inzicht in de aanmaak van vitamine D en waarschuwt wanneer je beter uit de zon kunt blijven. De trui, gemaakt van UV-transparant PLA, houdt de drager warm en stelt hen tegelijkertijd bloot aan zonlicht. Deze objecten bieden wenselijke en realistische opties binnen een nieuw bewustzijn van onze relatie met de zon, met bijzondere aandacht voor materiaalgebruik en hun functionele en communicatieve eigenschappen.

Hoop zorgt ervoor dat ontwerpers doorzetten, ook wanneer de weg moeilijk wordt. Duurzame verandering is zelden een lineair proces; het is een pad vol obstakels en onzekerheden. De ontwerper van de toekomst zal niet alleen technische uitdagingen tegenkomen, maar ook ethische dilemma’s en maatschappelijke weerstand. Het is hoop die hen aanspoort om door te blijven gaan, te blijven leren, en te blijven geloven in de waarde van hun werk.

Hannah Melis, eveneens een alumna van de opleiding Productdesign, ontwikkelde met haar project “Een aardige dood” een duurzaam toekomstscenario voor de uitvaartsector. Door het concept van hummusatie tastbaar te maken in een concreet product, verbonden aan een nieuw afscheidsritueel, creëerde ze een waardig en milieuvriendelijk alternatief voor de huidige methoden van begraven en cremeren. Hoewel de voordelen van dit proces duidelijk zijn, laat de wetgeving het nog niet toe, en de uitvaartsector staat bekend om zijn terughoudendheid. Juist daarom is het cruciaal om duurzame toekomstscenario’s tastbaar te maken, zodat ze in dialoog kunnen treden met de betrokken partijen en uiteindelijk kunnen evolueren naar realiteit.

Hoop heeft daarnaast het unieke vermogen om mensen te verbinden. In een tijd waarin de wereld steeds verder polariseert, hebben we ontwerpers nodig die bruggen bouwen tussen disciplines, culturen en ideeën. Het is de hoop op een gezamenlijke toekomst die hen motiveert om samen te werken, elkaars perspectieven te waarderen en oplossingen te vinden die voor iedereen werken. De complexiteit van de uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd, vraagt om samenwerking – een samenwerking die alleen kan slagen als er een gedeelde hoop is op wat mogelijk is.

Hoop voedt bovendien de ethische dimensie van design. In een sector waar commerciële belangen vaak de boventoon voeren, herinnert hoop ontwerpers eraan dat hun werk ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid heeft. De hoop op een duurzamere, rechtvaardigere wereld motiveert hen om keuzes te maken die verder reiken dan winstmaximalisatie. Een duurzaam toekomstscenario draait immers niet alleen om economische schaalbaarheid of technologische haalbaarheid, maar vooral om wenselijkheid. Niet alles wat haalbaar en schaalbaar is, is ook wenselijk voor mens en milieu.

De nieuwe generatie ontwerpers staat voor de taak om de grote problemen van onze tijd aan te pakken en een betere toekomst vorm te geven. Dat vereist niet alleen innovatie, maar vooral het koesteren en cultiveren van hoop. Want zonder hoop verliest design zijn grootste kracht: de mogelijkheid om een betere wereld te creëren.’