Mijn Istanbul

Ik vind het moeilijk om ‘mijn Istanbul’ onder woorden te brengen, aan het papier toe te vertrouwen alsof het om een formule gaat, een geheim dat ik zou moeten delen. ‘Mijn Istanbul’ verandert immers voortdurend. Het is een stad in permanente beweging : de verkeersstroom, de mensenmassa’s, de boten op het water, achtervolgd door zwermen meeuwen. Het houdt nooit op. Probeer in Istanbul maar eens een rustig plekje te vinden. Die plekjes zijn per definitie voor insiders, goed bewaarde geheimen.

‘Mijn Istanbul’ is anders volgens de seizoenen. De Bosporus ziet er op een grijze winterdag dreigend uit, met schuim op de golven en veerboten die met moeite vooruitkomen. De reizigers kruipen dan bij elkaar in de buik van het schip, bestellen thee om zich te warmen. Bewasemde ramen maken de stad onzichtbaar. Maar op een zonnige zomerdag haasten de reizigers zich naar de buitendekken, nemen plaats bij de reling om zich te laven aan de zon en het uitzicht op de stad. De Bosporus is dan turkoois, en met wat geluk begeleidt een duikelende dolfijn de ferry. Een ober brengt je een versgeperst fruitsapje, een luxe in Europa, hier voor luttele centen te krijgen. Zo krijgt de routineuze oversteek van een pendelaar de allure van een vijfsterrencruise. Kinderen plonzen in het water, plezierjachten cruisen langs de oevers en de duizenden terrasjes. Op zo’n zomerdag laat ik me graag oppikken door een vriend die een motorboot heeft, om te gaan zwemmen op de plaats waar de Bosporus overgaat in de Zwarte Zee. Ook dat is Istanbul.

‘Mijn Istanbul’ verandert ook door de economische boom die de stad nu beleeft. Ik weet pertinent zeker dat ik met de ogen zou knipperen als ik terug werd gekatapulteerd naar de stad waar ik eind 2002 arriveerde. Zo ingrijpend is de horizon veranderd. Als ik naar foto’s kijk die ik nam toen ik er net was, merk ik dat de stadsplanners gelijk hebben : Istanbul groeit tegenwoordig in de hoogte, niet langer in de breedte.

Maar ik wil daar nog een dimensie aan toevoegen : die van het geld. Onvoorstelbaar hoeveel handel in Istanbul gedreven wordt. Dat is al eeuwenlang zo, met een Bazaar die een poort op de Oriënt was. Maar het geld stijgt de mensen nu naar het hoofd. Vergeleken met de situatie in 2011 sliep de stad nog in 2002. Had ik destijds een appartement gekocht, dan had ik dat nu voor het tienvoudige kunnen verkopen. De stad is ten prooi gevallen aan speculatie op grote schaal. Inwoners die het geluk hebben een lapje grond te bezitten, hoe klein ook, rekenen zich rijk, in de hoop dat een zoveelste prestigieus bouwproject gerealiseerd wordt. Projectontwikkelaars maken de Istanbullers wijs dat ze zich moeten onderscheiden door zich in dure appartementen af te sluiten van de rest van de stad, in sites die op alles lijken behalve op datgene wat Istanbul tot Istanbul maakt. Namaak is de nieuwe norm.

Geld moet rollen in Istanbul. Wie het goed heeft, heeft er geen probleem mee dat te laten zien. Meer zelfs, het is een plicht, net zoals gul zijn voor vrienden en tips geven aan parkeerwachters en schoenpoetsers. Opvallend hoe hier geconsumeerd wordt. Bezoekers wijzen me erop dat er zoveel dure wagen rondrijden. Ik wijs hen dan op het contrast met de karren van de çöpçüler: duizenden, vooral jonge, mannen trekken en sleuren zich een weg van vuilnisbak naar afvalcontainer om plastic, blik, papier op te vissen. Zij zijn diegenen aan wie de economische boom voorbijgaat. Of zouden ook zij een graantje meepikken ? Zouden ze sinds de welvaart gestegen is ook meer waardevolle dingen opvissen uit de afvalberg die de inwoners elke dag produceren ?

Istanbul is vermoeiend. Als ik het tempo even niet meer kan volgen, kan ik nog altijd doen wat Orhan Pamuk aanraadt in zijn boek Istanbul : gaan wandelen aan de Bosporus. Die geeft de stad eeuwigheidswaarde.

Correspondent voor Belgische, Nederlandse en Turkse media, woont in Istanbul sinds 2002.

dirkvermeiren@gmail.com

Dirk Vermeiren

Istanbul verandert voortdurend, het is een stad in permanente beweging.