Leven is toekijken

:: Jean-Paul Dubois, Een Frans leven, De Arbeiderspers

:: Reacties : tessa.vermeiren@knack.be

:: www.weekend.be

Op de site van Weekend Knack ontdekt u wat u op tafel kunt zetten, waar u uw vakantie kunt doorbrengen, wat u in uw kleerkast moet hebben, hoe u uw huis renoveert… En u kunt er ook uw mening kwijt.

P aul Blick, een overjaarse soixante-huitard uit Toulouse, staat zijn hele leven aan de kant en kijkt toe. Op zijn ouders die het verlies van hun oudste zoon nooit te boven komen, op de vrouwen die hij bemint en op die ene met wie hij trouwt. Op zijn kinderen die een leven lang vreemden voor hem blijven. Op de mensen rondom hem die zich verliezen in jobs, carrière, zakendoen, politiek. Op de twintigste-eeuwse geschiedenis van Frankrijk. Op politici, van de Gaulle tot Chirac. Blick kan zich er niet toe bewegen om een van hen of scènes uit dat kleine of grote leven vast te leggen in foto’s. Ook al is hij, veeleer toevallig, professioneel fotograaf geworden. Fotograaf van bomen en insecten, die hij traag en grondig observeert. Net zoals hij het leven gadeslaat. Bomen en insecten verlangen van hem echter niet dat hij zich betrokken voelt bij hun bestaan. Hij is bij hen de legitiem zwijgende toeschouwer die zijn tijd neemt, alle tijd. Zij zijn de enige die nog meer tijd hebben dan hij. Hij registreert bomen en insecten op een esthetische manier. En daarmee boekt hij dan weer wereldsucces, wat hem relatief onberoerd laat. Het fortuin dat hij daarmee vergaart, zal ook opgaan in rook, buiten zijn schuld om.

Op die manier registreert auteur Jean-Paul Dubois het leven van Paul Blick en schetst hij het op een bijna esthetiserende manier tegen de recente geschiedenis van Frankrijk. Een Fransleven van Jean-Paul Dubois is een merkwaardig boek. Het kreeg vorig jaar in Frankrijk de Prix Fémina en de Prix Fnac, die laatste wordt toegekend door Fnac-klanten en door de boekverkopers van de keten. Ook de Prix Fémina valt meestal toe aan een boek dat graag en gretig gelezen wordt.

Misschien zullen niet zoveel Vlamingen de vertaling, die voor de zomer uitkwam, ter hand nemen. Frankrijk is immers zo langzamerhand een eiland aan het worden, ook voor wie er geregeld met vakantie gaat, zoals toch velen onder ons doen. Maar een aanrader is het boek wel. Omdat op zo’n schijnbaar luchthartige en tegelijk prangende manier de vervreemding wordt beschreven. De verstilling van een verbaasd mens tegenover het leven dat aan hem voorbijraast. Ook in eigen huis. Het ongeloof in de meest nabije relaties, of liever het onvermogen om ze te onderhouden en tot wederzijdse vrucht te laten bloeien. De leegheid van de ratrace op vele niveaus – het bedrijfsleven, de journalistiek, de universiteit, de politiek – wordt benauwend getekend.

Slechts twee gebeurtenissen treffen Paul Blick in zijn volwassen leven diep : de geboorte van zijn kleinzoon Louis-Toshiro, half Japans, en de langzame dood van zijn dappere moeder, het toonbeeld van de keurige petite française die altijd haar plicht heeft gedaan. Net als de dood van zijn oudere broer hem als kind compleet uit zijn lood heeft geslagen, zetten die twee gebeurtenissen hem weer een beetje op het spoor van leven.

Met zijn volwassen dochter die geestesziek wordt, en zich daardoor nog meer dan haar vader opsluit in zichzelf, probeert hij de weg terug te gaan. Letterlijk naar het pad dat zijn overleden grootvader, de herder uit de Pyreneeën, bewandelde. De man die nooit echt bij het leven van de kleinburgerlijke familie Blick in Toulouse heeft gehoord.

Fragmenten uit een burgerlijk bestaan. Het boek laat je na de laatste bladzijden achter, zoals die ouderwets zoemende, melkwitte televisieschermen dat deden toen het laatste programma van de avond was uitgedoofd : er bleef alleen wat vage warmte over.

Het leven in de tweede helft van de twintigste eeuw in West-Europa, bekeken vanuit vogelperspectief. Een insect, ontleed onder een microscoop, door een koele bioloog die pas de schoonheid van het geheel beseft op het moment dat hij elk pootje, de vleugels en de voelsprieten met een pincet heeft gerangschikt op een helderwit vel papier.

TESSA VERMEIREN