Ze kennen elkaar nog niet lang, rector Anne De Paepe van de UGent en kunstenares Berlinde De Bruyckere. Maar de wederzijdse bewondering tussen arts en artieste is groot. Het begon allemaal in het Smak met een persoonlijke rondleiding die hen allebei raakte. De wetenschapper : “Ik was overweldigd.” De kunstenaar : “Ik heb het gevoeld.”
ANNE DE PAEPE
“Bijzonder aangenaam en zeer bescheiden. Die indruk maakte Berlinde de eerste keer dat ik haar zag. Het was in het Smak begin dit jaar, waar haar tentoonstelling Sculptures & Drawings 2000 – 2014 liep. Het was een collega van mij en een persoonlijke vriend van haar, professor Piet Hoebeke, uroloog aan het UZ Gent, die regelde dat Berlinde mij persoonlijk zou rondleiden. Ik kende haar werk en wou de tentoonstelling graag zien. Het klikte meteen.”
“Twee uur lang hebben we samen door het museum gelopen. We waren nog lang niet uitgepraat toen de tijd erop zat. Het was een bijzonder aangrijpende ervaring, die me altijd zal bijblijven. Door de authentieke manier waarop Berlinde me toen rondleidde, heeft ze mijn interesse voor haar als kunstenaar en als mens enorm geprikkeld. Die dag zijn de fundamenten gelegd voor een verrijkende vriendschap, dat weet ik gewoon.”
“Het maakt een ongelooflijk verschil als je een kunstwerk samen met de maker ervan kan bekijken. Berlinde vertelde enorm open over de verhalen en gevoelens achter haar beelden, wat ik zeer straf vind voor iemand met zo’n internationale bekendheid als zij. Haar werk heeft een soort fijnzinnigheid die mij erg raakt, vooral inhoudelijk. Als arts in de menselijke genetica herken ik de thema’s waar zij op werkt bijzonder goed : verdriet en eenzaamheid, littekens, de kwetsbare mens. Wat zij doet, vind ik met niets te vergelijken.”
“Haar wassen beelden doen me terugdenken aan de jaren dat ik als arts en geneticus geregeld aan patiënten een slechte diagnose moest meedelen, en mensen begeleidde in het aanvaarden van hun handicap. Dat zijn diepmenselijke aanvaardingsprocessen waar veel verdriet bij komt kijken. Berlindes werk rond het menselijk en dierlijk lichaam is heel confronterend, vaak controversieel, maar het biedt ook troost en geborgenheid. Dat contrast vind ik zo mooi.”
“Ook vormelijk raken haar beelden me diep. Hoe zij een gigantische omgevallen boom met ontwortelde takken eerst helemaal mouleert, om de mallen daarna liefdevol te omzwachtelen en met grijs-rozige was in te schilderen, alsof er een gekwetste mens van vlees en bloed in de ruimte ligt met takachtige ledematen : wauw. Dat werk, Kreupelhout, heeft ze in 2013 gemaakt voor de Biënnale van Venetië. Ik heb het toen niet gezien, maar ik vond het enorm confronterend om het in het Smak uitgestald te zien. Berlinde vertelde dat ze die ontwortelde olm ontdekte op een van haar reizen door Zuid-Bourgondië. Het ontwortelde van de boom was iets dat haar enorm raakte. Er zit iets onomkeerbaar in het ontworteld zijn. Dat riep bij haar beelden op van vluchtelingen die uit bittere noodzaak hun land en hun hele bestaan achter zich laten om zich elders te vestigen. Ze moest er iets mee doen. Berlinde is een sterke vrouw die werkt vanuit een soort noodzaak die ik enorm bewonder en ook erg aanmoedig in anderen.”
“Ik ben blij dat we haar vorige maand vanuit de UGent een institutioneel eredoctoraat konden uitreiken. Berlinde is iemand die de universiteit en bij uitbreiding de wetenschappelijke wereld enorm inspireert. Op een heel ingrijpende manier verbindt ze kunst en wetenschap met elkaar. Ze heeft al jaren een nauw samenwerkingsverband met de vakgroep Morfologie van onze faculteit Dierengeneeskunde, waar ze haar materiaal haalt. Als zij het grootse en kwetsbare van de dood wil vatten in een beeld, dan kan ze daar terecht om te experimenteren met het vormgeven en afgieten van dode paardenlichamen, die ze daarna dan weer overtrekt met paardenhuiden.”
“Die samenwerking met de UGent loopt langs twee kanten. Omgekeerd maakt de faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen ook vaak gebruik van haar werk in vakken als psychoanalyse, om bepaalde thema’s op een bijzondere manier uit te leggen. Ik denk dat professoren haar dankbaar zijn voor de extra dimensie die zij aan hun cursusmateriaal geeft.”
“In mijn functie ontmoet ik geregeld boeiende figuren uit andere vakgebieden. Het moment dat je voelt dat het klikt en je elkaar voedt, dat is fantastisch. Maar ontmoetingen zoals die met Berlinde zijn zeldzaam en gebeuren niet toevallig. Ze is mijn wereld binnengebroken en heeft mij als mens en wetenschapper de ogen geopend. Niemand kan onbewogen blijven bij haar werk. Ik ben na onze kennismaking met een gevoel van overweldiging naar huis gekeerd. In dat opzicht is het voorstel van professor Hoebeke om Berlinde persoonlijk te ontmoeten, een enorm cadeau gebleken.”
BERLINDE DE BRUYCKERE
“Ik vond het een zeer fijn voorstel van Anne om samen naar mijn beelden te kijken. Ik voelde meteen dat zij heel nieuwsgierig is en een grote nood had om mijn werk beter te begrijpen. Ik was blij om nog eens onder woorden te brengen waar alles om draait. Mijn assistenten in het atelier kennen mij intussen vijftien jaar. Zij kennen mijn taal, mijn oeuvre en werk. Ik moet hen elke beslissing of gelaagdheid niet meer in detail uitleggen. Of ik nu een beeld maak van een menselijk lichaam, een paard, of een boom, mijn taal en werkwijze zijn altijd dezelfde. Maar om mijn werk uit te leggen aan iemand uit een heel ander vakgebied, daarvoor heb ik diep in mezelf moeten graven en heb ik dingen opgerakeld die ik al heel lang niet meer verteld had. Anne voelde dat.”
“Ze was heel geïnteresseerd en bleef maar bijvragen stellen. Ik herken dat : als ik ergens door geraakt ben, probeer ik er ook zoveel mogelijk over te lezen en te weten te komen.”
“Wat mijn werk typeert, is de grote aandacht voor het litteken. Iets waar elke mens, letterlijk of figuurlijk, mee rondloopt. Als arts voelde Anne een enorme affiniteit met die thematiek. Op een bepaald moment stonden we voor de Doornenkroon, een werk dat ik gemaakt heb na een persoonlijke en verdrietige ervaring. Aanleiding was de dood van mijn tante, die heel bewust gekozen heeft voor euthanasie. Ik heb toen een beeld gemaakt van fijne twijgjes in was, verstrengeld met een elektriciteitskabel, en onder een glazen stolp gestopt. Dat verhaal had ik al lang niet meer verteld, maar Anne begreep waarom ik dat beeld móést maken. Ik begin nooit zomaar ergens aan. Alles vertrekt uit een grote noodzaak om de diepste zielenroerselen van de mens uit te drukken.”
“We kennen elkaar nog niet lang, maar onze band zal zeker nog groeien. Ik zou het fantastisch vinden om bij de voorbereiding van een volgende tentoonstelling of een nieuw werk met Anne van gedachten te kunnen wisselen. Met mensen uit de kunstwereld kan ik vaak niet praten over de betekenis of gelaagdheid van mijn werk. Zij beoordelen het kunstwerk op zich, kijken met professionele ogen naar het resultaat. Wat niet slecht is, maar ik hecht ook veel waarde aan de gevoelens en emoties die kunst oproept. Hoe kunnen mijn beelden mensen helpen overleven in deze moeilijke maatschappij ? Anne zal daarbij in de toekomst voor mij een mooi klankbord zijn.”
“Toen ik vernam dat de UGent mij een eredoctoraat wou toekennen, was ik vereerd. Ik sta niet graag in de belangstelling, prijzen en wedstrijden zijn niet aan mij besteed. Maar ik vond het een enorm mooi gebaar van Anne en de universiteit om mijn taak als kunstenaar te erkennen vanuit de academische wereld.”
“Ik ben zelf nooit naar de universiteit geweest, maar sinds 1999 heb ik een sterke samenwerking met de UGent. Veel van mijn sculpturen zijn ontstaan uit inspirerende gesprekken met professor Paul Simoens en zijn assistente Marjan Doom van de faculteit Dierengeneeskunde. Ik ga altijd met een concrete vraag naar hen : ‘Ik zou graag iets maken met een ongeboren veulen. Kunnen jullie helpen ?’, vraag ik dan. En dan gaan zij voor mij op zoek.”
“Soms komen de noodzaak en inspiratie om een beeld te maken voort uit het werk van andere kunstenaars, soms uit de actualiteit, soms door rond te lopen in het mortuarium van de faculteit dierengeneeskunde, waar verschillende fragmenten van dode paarden in grote bakken klaarliggen om opgehaald te worden. Zo’n mooi groot paardenlichaam verloren laten gaan, daar kan ik niet tegen. Dat verlies, dat gruwelijke, dat moet ik dan absoluut omzetten in een soort portret dat net de schoonheid belicht van dat lijden.”
“Ik herken bij Anne een gedrevenheid die ik zelf ook heb. Ik vind het mooi hoe zij en andere onderzoekers altijd de lat hoger leggen, om de wetenschap vooruit te helpen en patiënten te helpen met nieuwe medicatie of baanbrekende behandelingen. Zelf ga ik ook graag nieuwe uitdagingen aan. Daarom heb ik de voorbije maanden het decor gemaakt voor de nieuwe opera van Pascal Dusapin die momenteel in De Munt loopt. Het is zwaar geweest, want het was een totaal nieuwe ervaring. Maar ik heb een sterke nood om mezelf te blijven verrassen. Die gezonde ambitie deel ik met Anne.”
Op 16 en 17 april opent De Bruyckere in Oostenrijk de tentoonstelling ‘The Embalmer’, een tweeluik met een ruime selectie werken in het Kunsthaus te Bregenz en een installatie in het Kunstraum Dornbirn. In Bregenz zal het werk ‘Kreupelhout/Cripplewood, 2012-2013’ getoond worden.
DOOR ELKE LAHOUSSE & PORTRET KAREL DUERINCKX
‘BERLINDE HEEFT MIJN OGEN GEOPEND’
‘ANNE IS MIJN KLANKBORD GEWORDEN’
“Als arts in de menselijke genetica herken ik de littekens, de kwetsbare mens” ANNE DE PAEPE
“Ik heb dingen opgerakeld die ik al heel lang niet meer verteld had. Anne voelde dat” BERLINDE DE BRUYCKERE
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
