Stille ruimte: 7 hedendaagse voorbeelden van sacrale architectuur

Hedendaagse ‘sacrale’ architectuur gaat aan de clichés voorbij. Geen klassieke minaretten of rijkelijk versierde kerktorens. Ontwerpers gaan vooral op zoek naar verstilling, ruimtes die ruis wegfilteren. Zeven voorbeelden van architectuur die je omarmt.

Wat & waar? Een christelijke kerk in Saint-Jacques-de-la-Lande, een gemeente onder de Noord-Franse stad Rennes.

Architect? Álvaro Siza Vieira, de bekendste hedendaagse Portugese architect. Hij won onder meer de Pritzker Prize en Mies van der Rohe Award. Zijn bekendste ontwerp is het Museum Serralves in Porto.

Stijl? Robuust modernisme. De kerk is twaalf meter hoog en volledig gebouwd in wit beton. Rechthoekige volumes beschermen een centrale cilinder in het midden. Siza liet zich inspireren door appartementsgebouwen in de wijk en bouwde zijn eigen interpretatie van witte betonarchitectuur. Hij koos bewust voor een bescheiden hoogte: l’Eglise de l’Anastasis is even hoog als de buurgebouwen. De kerk valt op zonder pompeus te zijn en binnen hangen geen schilderijen of panelen. Siza laat de architectuur voor zichzelf spreken.

Origineel spiritueel? De wanden zijn bekleed met akoestische marmerzandpleister, een materiaal dat geluiden verzacht.

Te bezoeken? De kerk is toegankelijk voor iedereen.

saintjacques-anastasis.fr

Wat & waar? Meditatieruimte in Krün, in de bossen van Garmisch-Partenkirchen in het zuiden van Duitsland.

Architect? Kengo Kuma, vooral bekend van het Nationaal Stadium in Tokio, waar deze zomer de Olympische Spelen gepland stonden.

Stijl? Experimenteel houtwerk. Het paviljoen van 141 vierkante meter is gebouwd met hout van lokale dennenbomen. De panelen zijn schuin op elkaar geschrankt, zoals je met takjes zou doen als je een kamp in het bos bouwt.

Origineel spiritueel? Door de houten wanden en het plafond vallen lichtstralen binnen. Kuma bouwde het effect van komorebi na, het Japanse woord voor zonlicht dat door bomen schijnt.

Te bezoeken? Ja, als je een nachtje boekt in Das Kranzbach, een wellnesshotel aan de voet van de Zugspitze, met zijn 2962 meter de hoogste berg van Duitsland. Het hotel koos bewust voor een Japanse architect om het Meditation House vorm te geven.

daskranzbach.de

Wat & waar? Een hotelkapel te midden van een wijngaard in Maldonado, in het zuiden van Uruguay.

Architect? Het Zuid-Amerikaanse bureau MAPA. Het staat vooral bekend om z’n zogenaamde minimods, houten prefabcabines in afgelegen landschappen.

Stijl? A-frame architectuur. Hoe kan een ‘heilige’ plek eruitzien in de 21ste eeuw? De Sacromonte Landscape Chapel is half open, half gesloten. De architecten wilden via het open dak ruimte bieden aan de natuur, door wind en storm toe te laten. Eyecatchers zijn twee houten panelen van negen op zes meter die elkaar niet aanraken. De constructie werd geprefabriceerd in Portugal en in amper één dag opgebouwd in Uruguay. In het midden breekt een metalen box de symmetrie. Hij biedt bescherming aan een Mariabeeld van Virgen de la Carrodilla, patroonheilige van wijngaarden.

Origineel spiritueel? Het ontwerp is een openluchtkapel: hij beschermt en laat tegelijk ook natuurkrachten binnen.

Te bezoeken? De kapel maakt deel uit van het Sacromonte Landscape Hotel, ook ontworpen door MAPA. Op het domein staan meerdere landscape amplifiers, zoals de architecten het zo mooi omschrijven.

sacromonte.com

Wat & waar? Meditatie- en gebedstempel aan de voet van het Andesgebergte in Chili. De omringende tuinen kijken uit op de hoofdstad Santiago. De naam Bahá’í verwijst naar een geloof dat dateert uit de 19de eeuw en zoekt naar een eenheid onder alle wereldgodsdiensten.

Architect? Het Canadese bureau Hariri Pontarini Architects, opgericht door Siamak Hariri and David Pontarini. Ze bouwden onder meer het Shangri-La Hotel in Toronto.

Stijl? Glazig & golvend. De architecturale uitdaging was groot: welke stijl geef je aan een tempel die iedereen wil verwelkomen? Je schrapt alle typische eigenschappen van een moskee, tempel, synagoge of kerk en begint van nul, op een leeg, niet-religieus blad. Het ontwerp wil religies van vroeger, vandaag en straks verbinden. De ellipsvormige koepel heeft negen glazen vleugels die langs het gebouw heen golven. Evenveel ingangen staan ‘open’ voor bezoekers uit alle hoeken van de wereld. De panelen zijn gemaakt van meer dan 30.000 vierkante meter borosilicaatglas, en worden ondersteund door stalen frames die als aderen onder het glas lopen. Bijna symbolisch: gebroken glas dat weer gelijmd wordt.

Origineel spiritueel? Bij zonsondergang licht het interieur op, waardoor de tempel als een baken de weg toont. Siamak Hariri, een van de architecten, omschreef het effect in de pers als een ‘lichtgordijn gedrapeerd over de omgeving’.

Te bezoeken? De tempel is toegankelijk voor iedereen.

templo.bahai.cl

Wat & waar? Een ‘verbindingskamer’ op Domein Menas in de bossen van Sint-Maria-Aalter, op de grens tussen Oost- en West-Vlaanderen. Menas was jarenlang een klooster waar novicen van de Broeders van Liefde hun opleiding kregen. Vandaag staan het volledige domein, het landschapspark en verschillende stilteruimtes open voor iedereen.

Architect? Tom Callebaut van tc plus, een ontwerpbureau dat gespecialiseerd is in sacrale ruimtes, stiltekamers en herbestemming van kerken.

Stijl? Alle kleuren van de regenboog. Tom Callebaut kreeg van het domein de vraag om een hedendaagse spirituele ruimte te ontwerpen. Het ontwerp was een architecturaal proces waarbij zowel broeders als buurtbewoners inspraak kregen. De ruimte staat letterlijk en figuurlijk open voor diverse religies. Callebaut tekende met houten latten een binnen- en buitencirkel en gaf de pijlers regenboogkleuren, als symbolische welkomstvlaggen voor iedereen.

Origineel spiritueel? Aan de muren mogen bezoekers een foto of symbool hangen van de religie of spirituele krachten waarin ze geloven.

Te bezoeken? In de ruimte vinden gebedsmomenten plaats, maar ook workshops en meditatiemomenten. Ze is vrij te bezoeken.

domeinmenas.be

Wat & waar? Een onherkenbare moskee, in de Iraanse hoofdstad Teheran.

Architect? Het Iraanse duo Catherine Spiridonoff en Reza Daneshmir van Fluid Motion Architects.

Stijl? Horizontale laagjes. De Vali-e-Asr Mosque heeft – zeer atypisch – geen minaretten. Ze ‘overtreft’ de omgeving niet. Integendeel, de architecten tekenden een ontwerp dat nauw aansluit bij de typologie van de buurt. De bescheidenheid en eenvoud in architectuur is gedurfd en controversieel in het conservatieve Iran. Het bouwwerk werd een ‘postmoderne dwaling’ genoemd. Architecte Catherine Spiridonoff weerlegde de kritiek door te verwijzen naar de oudste moskeeën in de geschiedenis, ook zonder minaretten.

Origineel spiritueel? Het vloeiende dak creëert een natuurlijke vorm van ventilatie, waardoor bezoekers binnen altijd een connectie met buiten voelen.

Wat & waar? Stiltekamer of hedendaagse sanctuary of silence in het Noorderpershuis in Antwerpen, een 19de-eeuwse voormalige waterkrachtcentrale.

Architect? Cédric Etienne van Studio Corkinho. De Antwerpse ontwerper reisde in 2019 in het spoor van de stilte. Hij bezocht werken van onder meer Le Corbusier, Carlo Scarpa en Peter Zumthor en onderzocht hoe ruimte stilte kan creëren. Niet letterlijk de afwezigheid van geluid, maar figuurlijk de afwezigheid van ruis. Voor Etienne staat stilte gelijk aan innerlijke rust. In 2020 bouwde hij zijn eigen Still Room in het Noorderpershuis, naast zijn kantoor en atelier. De kamer werd intussen opgepikt door het gerenommeerde magazine Wallpaper en staat vermeld in het laatste trendrapport van Li Edelkoort.

Stijl? Aards. Met steen, stof en kurk creëerde Etienne een ‘patina van stilte’ in een voormalige turbinekamer. Hij vertaalde de oude energetische kracht van de ruimte in een hedendaags ontwerp dat doet stilstaan. De meubelinrichting is sober, met onder meer een bureautafel in verbrande kurk van Studio Corkinho.

Origineel spiritueel? Verstilling. Wie de ruimte binnentreedt, overvalt een weg-van-de-wereldgevoel. Alsof Etienne met zijn mix van ingetogen lijnen, materialen en kleuren een onzichtbare pauzeknop tekende.

Te bezoeken? Je kan er Hakudo-meditatieyoga volgen, of de ruimte op aanvraag privé bezoeken.

studiocorkinho.com