Om je ogen in uit te kijken: drie authentieke winkelinterieurs, gered van de sloophamer

Naast de eenheidsworst van grote winkelketeninterieurs zorgen oude winkelpanden voor de nodige kruiding in onze steden. Toch worden ze bedreigd. ‘Niet iedereen durft een stukje geschiedenis te bewaren.’

De voorbije maanden openden drie nieuwe zaken de deuren in Antwerpen. September, een duurzaam restaurant gerund door Ann Van der Auwera en Koen Ceuleneer, Patisserie Leo van Sander Goossens en Insct & Co, de wunderkammer van Ilse Vandeplas vol eigenzinnige kunstobjecten en taxidermie. Behalve een adres in de koekenstad hebben ze nog één ding gemeen. Elk van hen vestigde zich in een winkelpand met geschiedenis en bovenal: ze bewaarden het originele interieur.

Het is een visie die Katherine Ennekens alleen maar kan toejuichen. De binnenhuisarchitect en master in monumentenzorg zet zich al jaren onbezoldigd in om oude, waardevolle winkelinterieurs van de sloophamer te redden. In 2014 bracht ze het boek Goed bewaarde winkelinterieurs uit bij Luster, daarna inventariseerde ze winkelinterieurs met een erfgoedwaarde binnen de Singel, een opdracht van de stad Antwerpen. ‘Van de in totaal vijfduizend adressen haalden toen 28 winkelinterieurs de inventaris van Onroerend Erfgoed’, blikt Ennekens terug. ‘Slechts twee daarvan werden uiteindelijk beschermd als monument, Handschoenen Boon en Juwelenhuis Ruys. De andere 26 bleven dus onbeschermd en hangen compleet af van de visie van hun eigenaar, net als die duizend anderen.’

En daar wringt het schoentje. De kleinhandel heeft het moeilijk en kiest nog te vaak voor de zogenaamd makkelijkste oplossing: alles strippen en opnieuw beginnen. Wat vaak een misvatting is. ‘Gelukkig durfden deze ondernemers – net als Murielle Scherre, die een paar jaar geleden een La Fille d’O-boetiek opende in de voormalige bakkerij Van Dessel – het aan om een stukje geschiedenis te bewaren. Die plaatsen belichamen het collectief geheugen van een stad of wijk.’

Net daarom trekt Ennekens opnieuw luid aan de alarmbel. ‘In Antwerpen komen binnenkort vijf historische, onbeschermde winkelinterieurs op de immomarkt. Slagerij Pauwels, de oudste van de stad, met een uniek plafond vol landelijke achterglasschilderingen, een tabakswinkeltje met een interieur uit 1885 en een juwelierszaak waarvan de inrichting en de pui uit 1946 dateren. De uitbaters van twee apotheken, waaronder Maus, dat in 1870 werd gebouwd, gaan eveneens met pensioen en zoeken een nieuwe invulling voor hun geweldige interieurs. We staan met andere woorden voor een enorme uitdaging om geschikte overnemers te vinden.’

Kleinhandelaars en ondernemers met een hart voor authenticiteit en geschiedenis kunnen zich melden via katherine.ennekens@telenet.be of via facebook.com/arsene.erfgoed.en.architectuur voor meer informatie.

Veertig jaar lang bleef deze winkel verstopt achter een gesloten rolluik. De slagerszoon bleef het al die tijd onderhouden, maar raakte niet aan het interieur. Zelfs de rollen roze met wit gelijnd papier bleven onaangeroerd hangen. Nieuwe uitbater Sander Goossens koos ervoor om de oude betegelde toonbank te bewaren en uit te rusten met een nieuw koelingssysteem. De schappen aan de muren werden behouden en aangevuld met nieuwe exemplaren die nauwelijks van de originele te onderscheiden zijn. Vader Goossens, die kunstenaar is, creëerde een glasraam met het opschrift Leo Antwerpen. Het lijkt alsof het altijd al deel uitmaakte van de gevel.

Solvynstraat 77, Antwerpen, leoantwerp.com

Tot begin jaren zeventig volgden bakkers elkaar op in het pand, waarna het een elektriciteitszaak werd. Vanaf halverwege de jaren tachtig stond de winkel leeg, het meubilair van de patisserie bleef echter al die tijd behouden. Een makelaar kocht het pand en renoveerde het interieur in 2015.

Enkele authentieke elementen verdwenen in dat proces, waaronder de glaslampen, het plafond en de originele toonbank. Het best bewaarde deel van de bakkerij, gesierd met maatkasten met kroonlijsten en spiegels, doet vandaag dienst als eetzaal van het restaurant.

Minderbroedersrui 7, Antwerpen, septemberlokaal.be

De apotheek werd sinds haar opening van moeder op dochter overgedragen. De werkbank dateert nog uit de jaren vijftig, de rest bleef intact sinds 1972. De nieuwe eigenares, Ilse Vandeplas, spendeerde niks aan verbouwingskosten, buiten de verlichting die ze inruilde voor ledlampen.

‘We hebben niks veranderd. Sommige kasten zijn zelfs nog gevuld met apothekersspullen die achterbleven. Taxidermie heeft altijd een link gehad met wetenschap, laboratoria, antiquiteiten en curiosa. Kort samengevat: dit interieur was perfect in de staat waarin het zich bevond.’

Sint-Gummarusstraat 38-40, Antwerpen, insct.be