Cord’O, een cohousingproject voor kwetsbare jongeren: ‘Leuker om dingen samen uit te zoeken’

Wat ontstaat er als sociaal geëngageerde jongeren samenwonen met maatschappelijk kwetsbare leeftijdsgenoten? Een huis vol warmte, gezelligheid en ruimte om jezelf te vinden. We belden aan bij Cord’O, een vernieuwend cohousingproject in Antwerpen.

‘Toen ik drie jaar geleden een psychose kreeg, was ik een tijdje erg ziek. Ik woonde alleen op een appartement maar moest opgenomen worden om hulp te krijgen. Mijn papa, die uiteraard bezorgd was, zei toen dat het fijn zou zijn als ik samen met anderen kon wonen, zodat ik niet meer zo eenzaam zou zijn. Tante Helga kwam toen met het voorstel om een cohousingproject op te richten’, zegt Lieselotte (22). De creatieve jongedame werkt aan een boek en tv-serie en is een van de acht bewoners die in november introkken in Cord’O, een neoclassicistische villa in Antwerpen waar sociaal geëngageerde personen samenwonen met psychisch kwetsbare mensen en personen met een verhoogd risico op vereenzaming. In het gerenoveerde huis hebben alle bewoners een studio of appartement met eigen badkamer en keuken, maar op de benedenverdieping delen ze een tuin met terras, een grote ontmoetingsruimte en een tv- en sportkamer.

Door de grote ramen van de gemeenschappelijke keuken valt het eerste lentelicht naar binnen. Het is een donderdag in maart, rond vijven, en Lieselotte staat Mexicaanse wraps klaar te maken. ‘Iemand een glaasje cava?’ vraagt ze aan haar medebewoners, die een voor een arriveren. In het huisreglement dat alle bewoners ondertekenden, staat één regel centraal: elke donderdagavond wordt er samen gegeten. Eén bewoner kookt dan voor de groep, maar iedereen is vrij om daarbij een hulplijn in te schakelen. Zo nodigt Haron (22), een jongeman die moeite heeft met snelle verandering en in de zoo van Antwerpen zijn droomjob vond, graag zijn vader uit om samen met hem te koken.

‘In Cord’O willen we tonen welke kracht er ontstaat als een gedifferentieerde groep mensen samenleeft’, zegt projectleider Helga Monden (53), die ook tante is van bewoner Lieselotte. ‘Ik formuleer het breed, want hier stoppen we niemand in een hokje. Integendeel, hier willen we net muren afbreken. In dit huis zorgt iedereen voor elkaar. Elke persoon zit weleens in de put en wil dan op anderen kunnen terugvallen.’ Helga werkt als maatschappelijk werker en droomde er al jaren van om een sociaal project op te richten. Pas toen haar nichtje Lieselotte door een erg moeilijke periode ging, werd die ambitie heel concreet. ‘Lieselotte is de dochter van mijn zus Anneliese. Zij en haar man wilden hun dochter helpen om opnieuw aansluiting te vinden in de maatschappij. Omdat ik geloof dat mensen met verschillende achtergronden elkaar positief kunnen beïnvloeden, heb ik het idee van een cohousingproject op tafel gelegd. In mijn eigen carrière en gezinsleven had ik een punt bereikt waarop er ruimte vrijkwam om mijn schouders te zetten onder iets nieuws.’

Veilige haven

Marjolein (24) valt de keuken binnen, met een grote lach op haar gezicht en twee flessen in de hand. ‘Wie drinkt er mee? Ik heb een nieuwe job en trakteer!’ Marjolein groeide op in een groot gezin, maar zag ertegenop om na haar studie, in volle lockdowntijd, alleen te gaan wonen. ‘Ik leerde Cord’O kennen via mijn ouders, die Helga en haar man kennen. Bij de eerste kennismaking met de andere bewoners klikte het meteen. Ik vind het fijn om mijn eigen studio te hebben, maar ook andere mensen om me heen. En zoveel ruimte, midden in de stad, zou ik mij alleen nooit kunnen veroorloven.’ Terwijl Marjolein haar huisgenoten een Hugococktail inschenkt, zegt Lieselotte: ‘Momenten als dit vind ik het leukst. Andere bewoners zien shinen en samen elkaars successen vieren.’

‘Cord’O is voor mij en mijn dochter een heel persoonlijk familieverhaal. Maar op grotere schaal is het ook een manier van wonen die ik vind ontbreken in onze sterk geïndividualiseerde maatschappij’, zegt Anneliese, de mama van Lieselotte, die het gesprek even bijwoont via video. ‘Voor veel jongeren is de adolescentie sowieso een woelige tijd. Als je dan nog eens door een psychisch kwetsbare periode gaat, is het zo belangrijk om een warme thuishaven te hebben waar anderen hun best doen om je te begrijpen. Veel woonvormen die echt een buffer bieden tegen eenzaamheid, ken ik echter niet. Het lijkt of jongeren vaak maar twee opties hebben: ze gaan alleen wonen en draaien mee in de competitieve samenleving, of ze worden opgenomen in gespecialiseerde instanties omdat ze hulp nodig hebben. Toen mijn zus Helga met haar cohousingplannen aankwam, kreeg ik meteen een warm gevoel. Mijn dochter is een intelligente jongedame met veel capaciteiten, maar ze is ook kwetsbaar. Ik wist dat mijn zus met haar ervaring als maatschappelijk werker goed zou aanvoelen welke nood de bewoners hebben en hoe ze samen sterker kunnen zijn dan alleen.’

Beter dan gedacht

In haar zoektocht naar een geschikt pand ging Helga op zoek naar een huis met veel ruimte in een sociale, veilige buurt. In de Oudekerkstraat in Antwerpen, tussen de Brederodestraat en de Markgravebuurt, stuitte ze op een neoclassicistische woning uit 1898 die te koop stond, en vroeger Villa Louise heette. Morgen architectuur, een Antwerps ontwerpatelier, verzorgde de renovatie en behield de historische en architecturale waarde van de woning. De appartementen zijn zo ingedeeld dat de bewoners er rust en privacy hebben, terwijl in de gemeenschappelijke ruimten net het samenleven gestimuleerd wordt, onder meer door een lange eettafel en groot terras.

‘Mijn zus en haar man, Uwe Wascher, zijn gedreven zakenmensen en de financiële investeerders achter Cord’O’, zegt Helga. ‘Uwe was jarenlang vicepresident van de multinational General Electric, maar vorig jaar overleed hij onverwacht. Zelf heeft hij ook geen evidente levenswandel gekend. Als kind werd weinig naar hem omgekeken, maar door zichzelf omhoog te werken, eerst door in de fabriek te werken, later door chemische ingenieurswetenschappen te studeren, klom hij naar de top van de bedrijfswereld. Bovendien was hij een warme familieman die geloofde dat mensen kunnen leren uit elkaars verschillen. Hij was heel toekomstgericht en de vernieuwende vorm van samenwonen sprak hem erg aan in het Cord’O-verhaal. Hoewel de stad Antwerpen aanvankelijk geen voorstander bleek van cohousing en onze renovatievergunning op zich liet wachten, was het fijn om in die opstartfase de goesting van onze twee families te voelen.’

Toen Helga’s jongste zoon Sam (24) aanbood om ook in het huis te gaan wonen en het project te trekken, samen met zijn vriendin, kreeg Helga het even benauwd. ‘Plots werden er wel erg veel familieleden betrokken. Als projectleider lag hun geluk allemaal in mijn handen’, zegt ze. ‘Maar ik wist ook dat ik iemand nodig had die de andere bewoners uit hun schulp haalt en erop toeziet dat iedereen de afgesproken huistaken uitvoert. Ik zag die trekkersrol wel weggelegd voor Sam, die net als zijn vriendin leerkracht is in het lager onderwijs. Familieconflicten vermijden we door veel te communiceren. Discussies mogen er zijn, maar aan de basis ligt een groot vertrouwen in elkaar en in het project.’

Dat project lijkt vijf maanden na de opstart beter te werken dan iedereen had durven te hopen. Onder de bewoners hangt een gezellig groepsgevoel alsof ze elkaar al jaren kennen. Beide zussen zagen hun kinderen openbloeien. ‘Sam is in korte tijd erg volwassen geworden’, zegt Helga. ‘Hij voelt zich goed in de rol van groepsverantwoordelijke. Als er een probleem is, kloppen de bewoners bij hem aan en hij gaat daar heel correct mee om.’ Ook Anneliese zag haar dochter veranderen. ‘Als ik vroeger naar het buitenland moest voor werk, was ik bezorgd om Lieselotte een week achter te laten. Vandaag veel minder. Het vertrouwen dat ze in zichzelf vond, om bijvoorbeeld in haar eentje te koken voor zeven anderen, is exponentieel gegroeid sinds ze zich veilig en begrepen voelt.’

Groot buurtfeest

Nog voor de coronacrisis ons in een sociaal isolement duwde, raasde eenzaamheid door alle lagen van de bevolking, met zorgwekkende statistieken. In de VS beschouwen drie op de vijf volwassenen zichzelf als eenzaam. In Duitsland noemt twee derde het een ernstig probleem. En in ons land blijkt uit de jaarlijkse geluksstudies van de UGent dat de helft van de Belgen met eenzaamheid kampt. Hoewel er geen leeftijd staat op vereenzaming, wordt er sinds de coronacrisis door Belgische psychologen met extra bezorgdheid gekeken naar het stijgend aantal jongeren dat worstelt met klachten als angst, eenzaamheid en depressieve gevoelens.

‘Zonder Cord’O zouden alle bewoners het veel moeilijker hebben’, beaamt Sam. ‘Het is een verademing dat wij één grote bubbel kunnen vormen en in tijden van beperkt sociaal contact tenminste elkaar hebben. Onze vaste donderdagdiners zijn een goede manier om de eenzaamheid te doorbreken. Het maakt niet uit hoe je je voelt, of wat je achtergrond is. Hier leggen we allemaal ons rugzakje naast ons neer en op donderdag maken we het extra gezellig.’ Tobias (26), die in de jachthaven op Linkeroever werkt en het als kind niet makkelijk had met lezen en schrijven, vindt de onverwachte babbels na het werk het fijnst. ‘Dat kwartiertje kletsen in de gang, voor je naar je eigen appartement gaat’, zegt hij. ‘Of op WhatsApp vragen wie er zin heeft om naar de match van de Rode Duivels te kijken en niet alleen in de tv-kamer moeten zitten.’ Sarah (24), die net als haar vriend Sam in het onderwijs staat, vindt het dan weer fijn om van de anderen te leren. ‘De meesten van ons wonen voor de eerste keer alleen. Hoe werkt de wasmachine? Hoe maak je gehaktballen? Wat vind je zoal in de Albert Heijn? Het is leuker om die zaken samen uit te zoeken.’

In februari arriveerden Shikhar (27) en Aline (28) in het huis en daarmee is de bewonersgroep compleet. ‘Er was nog één appartement voor twee personen beschikbaar en ik heb bewust gezocht naar iemand met een migratieachtergrond’, zegt Helga. ‘Shikhar komt uit India en door de taalbarrière heeft hij hier nog geen groot netwerk. In die zin is hij sociaal kwetsbaar. Hij studeert nog, terwijl zijn Belgische vriendin Aline een job heeft.’

Dat er uitsluitend jongeren in Cord’O wonen, is toeval. In de toekomst, als een van de bewoners zou vertrekken, kan er ook een oudere persoon bij komen. Maar momenteel klikt het tussen de eerste generatie bewoners. ‘Ik heb twee weken geleden pav bhaji voor de groep gemaakt,’ zegt Shikhar, ‘een van mijn favoriete Indische streetfoodgerechten. Eten maken voor mij alleen, doe ik nooit. Ik vind het leuker om wat je maakt te kunnen delen. Al moest Marjolein wel een glas melk drinken, omdat ze het gerecht te pikant vond. De tranen rolden over haar gezicht. (lacht) Volgende keer maak ik een aparte pot voor haar.’

Hoewel de bewoners allemaal een inkomen hebben, worden de huurprijzen van de woonunits zo laag mogelijk gehouden. Daarnaast wil Helga in de toekomst de coworkingruimte ter beschikking stellen aan bedrijven of mensen uit de buurt. ‘Het is de enige ruimte waar de bewoners geen toegang toe hebben’, zegt ze. ‘Het zou fijn zijn om de buurt bij dit project te kunnen betrekken. Bij de start van onze renovatie was er wat argwaan van enkele buurtbewoners. Ze vreesden dat een groep jongeren onder één dak voor nachtlawaai en druggebruik zou zorgen en gingen niet akkoord met bepaalde renovatie-ingrepen, iets waar we rekening mee gehouden hebben. Net daarom zouden we het potentieel van dit pand vandaag graag met hen delen. Het past binnen onze filosofie om de muren tussen verschillende bevolkingsgroepen open te breken. Ik wil dat buurtbewoners hier na corona eens een rommelmarkt houden, hun krant komen lezen met een kop koffie, of mee brainstormen over wat er nog nodig is in deze wijk. Zodra het kan, geven we alvast een groot buurtfeest.’