Zon, strand en plasticsoup: zo pakken toeristische trekpleisters vervuiling aan

Steeds meer beginnen toeristische oorden de gevolgen van plastic wegwerpspullen te merken. Dat leidt tot soms drastische maatregelen.

Dachten we tot voor kort bij een rietje nog aan een feestelijke cocktail op het strand of bij het zwembad, nu weten we hoe onoverzienbaar groot de schade is die dit soort plastic wegwerpspullen veroorzaken. Dat besef begint ook in toeristische oorden door te dringen. Welke maatregelen nemen zij om het gebruik van plastic terug te dringen?

Eerst wat cijfers van Earth Day. In 2016 werden 480 miljard plastic flessen verkocht. In datzelfde jaar werd er een triljoen plastic zakjes gebruikt, dat betekent twee miljoen per minuut. Verder gebruikten we wereldwijd meer dan een half miljoen plastic rietjes per dag en vijfhonderd miljard plastic bekertjes en zestien miljard wegwerp koffiebekers in een jaar.

Al dat niet-afbreekbare afval zorgt voor een enorme plasticsoep in de oceanen, verstoppingen in rivieren en rioleringen die weer voor overstromingen zorgen en microplastics die in magen van zeedieren terechtkomen.

In toeristische oorden komt er nog bij dat al dat plastic droomstranden verandert in afvalbergen. Het gevolg: toeristen blijven weg en de inwoners blijven achter met een vervuild strand. Daarom lopen ze vaak voorop in de strijd tegen plastic afval.

Soms zijn drastische maatregelen nodig. Het Thaise eiland waar de film The Beach met Leonardo di Caprio in 2000 werd opgenomen, ging dit jaar vier maanden dicht om het koraalrif de kans te geven te herstellen. Ook het populaire eiland Boracay op de Filippijnen was bijna zes maanden verboden terrein voor toeristen omdat het volgens president Duterte was veranderd in een ‘beerput’. Ondertussen zijn toeristen weer welkom, maar wel in veel kleinere aantallen en onder strenge voorwaarden.

Het eerste plasticvrije land

Costa Rica heeft al lang begrepen dat de belangrijkste troef van het land – de prachtige natuur en het gevarieerde dierenleven – bescherming verdient. Grote delen van het land zijn uitgeroepen tot beschermd natuurgebied, er zijn nieuwe bossen aangelegd en dierentuinen gesloten. Maar de ambitie gaat nog veel verder: Costa Rica wil in 2021 het eerste land ter wereld zijn dat volledig plasticvrij is. In datzelfde jaar willen ze ook klimaatneutraal zijn. Costa Rica is goed op weg dat doel te halen: in 2015 slaagde het land erin om 250 dagen lang enkel groene energie te benutten.

Hoe speelt het Midden-Amerikaanse land dit klaar? Onder andere door het lanceren van een Online Platform waarop Costa Ricanen kunnen zien welke maatregelen al geïmplementeerd zijn. Ook kunnen ze er hun eigen producten en alternatieve maatregelen laten registreren.

Verrassende strijders

Er zijn meer landen waar we het wellicht niet meteen van verwachten die voor de troepen uitlopen. Bangladesh was in 2002 het eerste land ter wereld dat dunne plastic zakjes verbood. Deze zakjes zorgden namelijk voor verstoppingen in het riool waardoor de toch al desastreuze overstromingen nog rampzaliger werden.

Rwanda ging in 2008 nog verder met een verbod op niet-afbreekbare plastic tasjes. De straffen op overtreding liegen er niet om: flinke boetes, een gevangenisstraf van maximaal zes maanden voor smokkelaars en zelfs ‘public shaming’.

Kenia spande in 2017 de kroon met een volledig verbod op plastic tasjes. Op overtreding staan draconische straffen: boetes tot bijna 50.000 euro en een gevangenisstraf tot vier jaar. Ook al lijken de straffen buitenproportioneel, het beleid heeft wel succes. Rivieren raken niet meer verstopt door plastic tasjes en ze raken minder verstrikt in de netten van vissers.

En belangrijker nog: een drastische teruggang van het aantal zogenaamde ‘flying toilets’. Veel Kenianen doen onderweg hun behoefte in een plastic tasje en gooien het vervolgens op straat. Wanneer het verkeer en wandelaars daaroverheen rijden en wandelen, kan je je voorstellen wat voor een smeerboel dat geeft.

Wat doen de belangrijkste toeristische landen?

De toeristische sector draagt voor een aanzienlijk deel bij aan de plastic afvalberg. Zo is veertig procent van het plastic in de Middellandse Zee afkomstig van toeristen. Op landen die veel toeristen op bezoek krijgen, ligt dan ook een grote verantwoordelijkheid om het plasticgebruik terug te dringen. Wat doen de landen die volgens cijfers van World Tourism Organization (UNWTO) de meeste toeristen trekken?

1. Frankrijk (86,9 miljoen toeristen in 2017)

Frankrijk behoort tot de Europese Unie en het Europese Parlement heeft onlangs afgesproken dat er in 2021 een ban komt op wegwerpplastic zoals rietjes, plastic bordjes, bestek, bekers en wattenstaafjes.

Frankrijk wil wat sneller gaan. Plastic tasjes voor eenmalig gebruik zijn al sinds 1 juli 2016 verboden in supermarkten. Tegen 2020 mogen er geen rietjes meer gebruikt worden en moet al het wegwerpplastic gemaakt zijn van biologisch en composteerbaar materiaal. Tegen 2025 mag er enkel nog gerecycleerd plastic gebruikt worden. Frankrijk gaat daarvoor onder andere een boetesysteem invoeren waarbij niet-gerecycleerd plastic duurder en gerecycleerd plastic goedkoper wordt. Parijs steekt nog een tandje bij en wil in 2019 al van de rietjes af.

2. Spanje (81,8 miljoen toeristen)

Ook Spanje zou tegen 2021 moeten voldoen aan de afspraken van het Europese Parlement. Deze zomer werd een begin gemaakt door klanten in winkels te laten betalen voor plastic tasjes, tenzij ze voor minimaal vijftig procent bestaan uit gerecycleerd materiaal.

In Spanje hebben eilandengroepen als de Balearen in de Middellandse Zee en de Canarische Eilanden in de Atlantische Oceaan het meeste te lijden onder plastic afval. Zij willen dan ook veel eerder af van wegwerpplastic. Vanaf 2020 geldt op de Balearen een verbod op het gebruik van dat soort plastic. Dat geldt niet alleen voor dingen als rietjes en bekertjes, maar ook voor spullen als natte doekjes en inktcassettes. Door gratis kraanwater te schenken in bars en restaurants hopen ze het gebruik van plastic flesjes terug te dringen.

Het Canarische eiland El Hierro heeft ondertussen het vooruitstrevende ideaal om als eerste ter wereld enkel nog gebruik te maken van hernieuwbare energie. Dat doel is bijna bereikt. Meer dan 95 procent van het energiegebruik is ondertussen afkomstig van water en wind.

3. Verenigde Staten (75,9 miljoen toeristen)

Klimaatopwarming en milieu zijn geen topprioriteit voor de politieke leiders in de Verenigde Staten. En dat terwijl de VS verantwoordelijk is voor twintig procent van het plasticgebruik in de wereld. Slechts een fractie van al dat plastic wordt gerecycleerd, minder dan tien procent volgens cijfers van het Environmental Protection Agency. Ook sloot de VS zich samen met Japan niet aan bij afspraken binnen de G7 (VS, Japan, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland, Italië en de Europese Unie) om het recycleren van plastic met vijftig procent te verhogen en tegen 2030 enkel nog herbruikbaar plastic te vervaardigen.

Gelukkig zijn er wel veel Amerikaanse staten en steden die initiatieven ontplooien. Zo verbieden onder andere San Francisco, New York, Seattle, Miami Beach en Hawaii het gebruik van plastic rietjes en ook grote vliegtuigmaatschappijen, hotelketens en restaurants ondernemen het nodige om plastic te reduceren.

4. China (60,7 miljoen toeristen)

Net als de VS is ook China een grootverbruiker van plastic. Maar liefst vijf miljoen van de acht miljoen ton plastic afval in de oceanen is afkomstig uit China. Het land begint ondertussen wel actie te nemen om dit cijfer terug te dringen. Winkels mogen sinds 2008 geen plastic tasjes voor eenmalig gebruik meer weggeven. Op overtreding staat een boete van meer dan 1500 dollar.

China streeft ernaar dat tegen 2020 zo’n vijftig grote steden het afval sorteren en minstens 35 procent van hun afval recycleren. Bovendien heeft China vorig jaar besloten geen plastic afval uit andere landen meer te importeren. Maar liefst de helft van al het plasticafval uit de wereld kwam terecht in China.

En er staan meer plannen op stapel. China wil samen met Japan en Zuid-Korea en de tien leden van ASEAN (samenwerkingsorganisatie van tien landen in Zuidoost-Azië) het plastic in de oceanen terug gaan dringen. Wordt vervolgd in maart 2019 wanneer de volgende top plaatsvindt.

5. Italië (58,3 miljoen toeristen)

Italië blinkt niet uit in het bestrijden van plastic afval. Wel vaardigde het land in 2011 een ban in op niet-recycleerbare plastic zakjes in winkels. De drie eilandjes die samen de archipel Isole Tremiti voor de kust van Puglia vormen gaan veel verder omdat ze te maken hebben met een alarmerende hoeveelheid plastic troep. Vanaf april 2018 is daarom het gebruik van plastic bordjes, bekers, bestek en andere picknickwaren verboden. Boetes liggen tussen de vijftig en vijfhonderd euro.

6. Mexico (39,3 miljoen toeristen)

Ook Mexico loopt niet voorop in het terugdringen van plastic. Er is bijvoorbeeld geen landelijk verbod op het gebruik van niet-herbruikbare plastic tasjes, maar wel in Mexico-Stad sinds 2009. De toeristische plaats Cancun is in april van dit jaar begonnen met het ontmoedigen van plastic tasjes, rietjes en waterflessen, maar een verbod is er nog niet. En het Mexicaanse bedrijf BIOFASE specialiseert zich in het maken van biologisch plastic materiaal van avocado’s en mais.

7. Verenigd Koninkrijk (37,7 miljoen toeristen)

Sinds 2015 moeten Britten vijftien pence betalen voor plastic tasjes in winkels. Deze maatregel zorgde met een reductie van negentig procent, oftewel negen miljard plastic tasjes. Het land schakelt nu een versnelling hoger. Vanaf 2019 moet al het wegwerpplastic taboe zijn.

8. Turkije (37,6 miljoen toeristen)

Turkije voegt zich bij het groeiende lijstje van landen dat plastic tasjes in de ban doet. Vanaf 1 januari 2019 moeten klanten betalen voor plastic tasjes met een bepaalde dikte. Een verbod komt er nog niet.

9. Duitsland (37,5 miljoen toeristen)

Duitsland heeft wat in te halen want het scoorde tot nu toe het slechtst in de Europese Unie. Wel moet er al sinds 2016 betaald worden voor plastic tasjes in winkels. De Duitse minister voor milieu presenteerde onlangs een ambitieus plan met vijf punten dat het gebruik van plastic drastisch moet terugdringen. Zo moeten drinkfonteintjes ervoor zorgen dat mensen minder plastic flesjes kopen, worden onnodige plastic verpakkingen van voedselwaren als groente en fruit gereduceerd en worden producenten gestimuleerd om recycleerbare materialen te gebruiken en producten te maken die beter te repareren en recycleren zijn.

10. Thailand (35,4 miljoen toeristen)

Net als China (en Vietnam en Maleisië) gaat ook Thailand vanaf 2021 stoppen met het importeren van het plastic afval uit andere landen. Thailand werd in juni van dit jaar wakker geschud toen er een walvis overleed omdat er tachtig plastic producten met een gewicht van acht kilo in zijn maag zaten.

Thailand is de zesde grootste plasticvervuiler van de oceanen in de wereld, maar het bleef tot nu toe achter wat betreft de bestrijding ervan. Thailand staat bekend om het street food en de voedselmarkten. Alle etenswaren worden daar verpakt in plastic. Er gaan maar liefst 45 miljard plastic tasjes door per jaar. De verkopers weten niet goed hoe ze het eten anders in moeten pakken. De regering heeft nu wel plannen om de plastic tasjes, kopjes en andere verpakkingen met de helft te reduceren, maar het is nog niet helemaal duidelijk hoe ze dat gaan aanpakken. Dit soort plastic zal bijvoorbeeld verboden gaan worden in nationale parken en dierentuinen.