Waarom Banksy een herberg in Bethlehem opent

Vrijdag stelde straatartiest Banksy onaangekondigd zijn nieuwe creatie voor: een hotel in Palestijns bezet gebied. Een project met een missie, zo blijkt: ‘We willen een positief deel worden van de gemeenschap hier.’

Zaterdag. Een select publiek van genodigden – en enkele lokalen en toeristen die zijn binnengeglipt – staan elkaar wat onwennig aan te kijken in de surrealistische lobby van The Walled Off Hotel, het nieuwste werk van de Engelse street artist Banksy. Iedereen wacht vol spanning op het aangekondigd ‘liveconcert’ van Elton John. Als de hotelmanager naast de vleugelpiano gaat staan houdt iedereen zijn adem in: ‘Ladies and gentlemen, Elton John, live… from Las Vegas!’

Op een televisiescherm boven de piano steekt de flamboyante Ierse zanger van wal met Your Song, de pianotoetsen bewegen vanzelf. Het publiek lacht, zij het groen.

De practical joke past volledig bij het guerrillagehalte van de kunstenaar, net als het hotel. Het personeel wist tot de opening vrijdagavond niet voor wie ze werkten. Zelfs de Palestijnse autoriteiten waren verrast toen de deuren opengingen. Maar vooral: het geheel is een permanente protestactie tegen de Israëlische bezetting en een pleidooi voor dialoog en vrede.

Banksy decoreerde elke kamer zelf, met onder andere een muurschildering waario een Palestijnse opstandeling en een Israëlische soldaat een kussengevecht houden. Vanuit hun raam kunnen de gasten de scheidingsmuur tussen Palestina en Israël te inspecteren. Hotelgasten worden ook aangemoedigd om de muur te bewerken met graffiti.

‘We willen een positief deel worden van de Palestijnse gemeenschap hier.’ Aan het woord is een directielid van het hotel, die net als Banksy haar identiteit angstvallig geheim houdt. The Walled Off Hotel – de naam is een knipoog naar het poepchique Waldorf-Astoria Hotel in New York – wil niet alleen bewustwording en dialoog bevorderen. Het wil op sociaal en cultureel vlak bijdragen aan de lokale gemeenschap.

Het gebouw bevat een expositieruimte voor Palestijnse artiesten, die anders zelden de kans krijgen om hun werk tentoon te stellen of te verkopen. ‘We kijken er ook naar uit om met de mensen uit de vluchtelingenkampen van Bethlehem samen te werken’, aldus het mysterieuze directielid. ‘Binnenkort openen we een winkel met schildergerei. Dan kunnen we workshops over kunst en graffiti aanbieden aan de lokale jeugd.’

Het openingsfeest op zaterdag leverde het eerste publiek voor de expositie ‘Reviewing Oneself & the Art of Living’, samengesteld door curator dr. Housni Alkhateeb Shehadah.

‘Bijna alle werken zijn speciaal voor deze tentoonstelling gemaakt,’ legt hij uit. ‘De artiesten hebben hun bekendste werk genomen en er een ironische draai aan gegeven.’ Dat is duidelijk te zien aan het schilderij ‘zebra’ van Khaled Hourani. Zijn origineel stuk herwerkte hij tot een nieuw werk.

‘Het thema van de tentoonstelling is de positieve en vreugdevolle geest van het Palestijnse volk,’ legt dr. Shehada uit. ‘Maar opnieuw met een draai, want het gaat om vreugde en geluk onder zeer moeilijke omstandigheden.’

Veertien maanden

Enkel Banksy, hotelmanager Wisam Salsaa en zij wisten tevoren van het project. ‘De verbouwing duurde 14 maanden. De hele tijd was het gebouw bedekt met tentzeil, De geveldecoratie werd pas de laatste twee dagen geïnstalleerd.’ De curator van de kunstgalerij van het hotel had een vermoeden. ‘Ik werd niet ingelicht. Maar als ik de kamers zag, het museum en de stijl begon het wel te dagen.’ (lacht)

Door Banksy’s hotel zijn de ogen van de wereld nu even op Palestina gericht. De kunstenaar wil ook sociaaleconomisch iets betekenen voor de regio. Dat is broodnodig. Bethlehem ligt in Area C van de Westelijke Jordaanoever en valt onder de volledige militaire controle van Israël. Die situatie is een ramp voor de plaatselijke economie, het toerisme en het sociaal leven. Volgens de lokale Kamer van Koophandel heeft de stad heeft een werkloosheidsgraad van 29%, een cijfer dat oploopt tot 64% in de vluchtelingenkampen van Bethlehem. Door de bezetting en haar restricties lokt de geboortestad van Jezus ‘slechts’ 2,3 miljoen bezoekers per jaar. Ter vergelijking: Lourdes trekt elk jaar meer dan 6 miljoen gelovigen aan.

Leven onder Israëlische bezetting betekent ook leven met mensenrechtenschendingen. De rubriek Israël en Palestijnse Gebieden in het mensenrechtenrapport 2016 van Amnesty International begint als volgt: ‘Israëlische troepen doodden onwettig Palestijnse burgers, waaronder kinderen, in zowel Israël als de Bezette Palestijnse Gebieden, en hielden duizenden Palestijnen vast die zich verzetten tegen Israëls voortdurende militaire bezetting, waarvan honderden in administratieve aanhouding. Martelpraktijken en andere mishandelingen van gedetineerden bleven schering en inslag en werden straffeloos begaan.’

In de nacht van 2 op 3 maart plaatselijke tijd er nog een incident in het Aïda Camp, een vluchtelingenkamp van de UNRWA, de organisatie binnen de Verenigde Naties voor Palestijnse vluchtelingen.. Tijdens een raid in het kamp, op amper 500 meter van The Walled Off Hotel, lichtten Israëlische troepen een jongen van twaalf jaar oud uit zijn bed en ontvoerden hem.

Het is dat soort kwesties dat Banksy onder de internationale aandacht wil brengen. De thema’s keren ook terug in zijn werk en er is ook aandacht voor in het museum dat bij het hotel hoort.

‘You are not alone’

Een mens zou bijna vergeten dat je er ook kan logeren. De hotelmanager benadrukt dat het eerst en vooral een slaapgelegenheid is. Er is een slaapzaal in jeugdherbergstijl voorzien, waar je voor 30 dollar per nacht kan verblijven. De andere suites zijn luxueuzer, die prijzen zijn nog niet bekend. Het hotel stelt 45 mensen uit de buurt te werk.

Ondertussen sluit Elton John zijn ‘live via satellite concert’ in de lobby af. ‘You are not alone, you are not forgotten’, geeft hij comfortabel vanuit Las Vegas mee. Terwijl het hotel leegloopt, overschouwt hotelmanager Salsaa de ruimte, zijn blik gevuld met trots en hoop. Of het project de Israëlisch-Palestijnse kwestie ook maar een moer vooruit zal helpen, is twijfelachtig. Dat Banksy’s reputatie meer toeristen naar de regio zal brengen, staat zo goed als vast. De Palestijnen op het openingsfeest zijn stuk voor stuk positief. In het Aïdavluchtelingenkamp zijn ze sceptischer. Sommigen vrezen dat de bezetting een soort attractie zal worden.

Curator dr. Shehada heeft er zijn eigen kijk op: ‘Natuurlijk is er repressie en bezetting, wat vreselijk is. Maar is zoveel meer aan Palestina, en dat is waar dit hotel voor staat!’