Tijdloos design kijken: dit is het Kopenhagen van ontwerper Arne Jacobsen

Nog steeds geproduceerd, veelvuldig gekopieerd en bijzonder geapprecieerd: de ontwerpen van de Deense ontwerper-architect Arne Jacobsen blijven tijdloos. Maar zijn nalatenschap gaat veel verder dan zijn wereldberoemde stoelen. Van een zomertheater, een tankstation, een bankgebouw tot een hotel: dit is de wereld volgens Arne Jacobsen.

Ook begin vorige eeuw durfden kinderen blijkbaar al muren te bekladden. Het verhaal gaat dat de kleine Arne Jacobsen het victoriaanse behang in zijn slaapkamer onder handen nam. Niet met kindertekeningen; de jongen besloot om de overdaad te overschilderen met witte verf. Eenvoud en rust, dat wou hij. Vandaag niets opzienbarends, maar toen waren witte muren een unicum. Een voorsmaakje van zijn visionaire blik? Feit is dat de architect en ontwerper heel zijn carrière z’n tijd vooruit was.

VAN A TOT Z

Van complexe realisaties zoals het SAS Royal Hotel tot een slank, futuristisch bestek: Arne Jacobsen (1902-1971) wordt wereldwijd bewonderd en erkend om zijn uitgebreide, tijdloze oeuvre. Deze ‘koning van het functionalisme’ drukte met zijn realisaties een herkenbare stempel op het Deens design, en er vallen er in zijn geboortestad Kopenhagen heel wat te bezichtigen. De grootste stempel op de geschiedenis drukte hij echter met zijn interieurontwerpen, vindt Henrik-Lund Larsen, archivaris en expert in Deens design: “De mate waarin Arne Jacobsen tot in het extreme de details bepaalde, is opzienbarend. Een mooi voorbeeld daarvan zie je in het stadhuis van Rudersdal: werkelijk alles, tot de armaturen, stoelen, belettering, horloge en klinken toe, werd door Jacobsen op maat ontworpen. Daarin was hij uniek. In tegenstelling tot zijn tijdgenoten vormde een gebouw voor hem vaak slechts een startpunt om van daaruit een indrukwekkend totaalontwerp uit te werken.”

FUNCTIONALIST, MODERNIST, BRUTALIST

Alleen al de lijst met iconische klassiekers die Arne Jacobsen speciaal voor het SAS Royal Hotel ontwierp, is verbazingwekkend: de Swan, Egg, Drop, Pot en Giraffe Chair, de Series 3300-sofa, de AJ-lamp, de Royal lamp, en dan is de opsomming nog niet eens compleet. Deze en andere ontwerpen worden nog steeds geproduceerd, veelvuldig gekopieerd en enorm geapprecieerd, ondanks het feit dat ze op leeftijd zijn. “Vandaag worden heel wat designs heruitgevonden, Arne Jacobsens ontwerpen zijn echter zo sterk dat ze geen aanpassing aan de huidige tijdgeest vragen”, vindt Els Van Hoorebeeck, Head of Design van &Tradition. Het Deense designlabel, bij wie ontwerpen van Verner Panton, Jørn Utzon en en ook Arne Jacobsen de basis vormen, bracht recent zijn intussen bijna honderd jaar oude Bellevue-lamp met puntige lampenkap en flexarm uit. “Definieert een ontwerp een nieuwe manier van gebruik, dan wordt het tijdloos en nog steeds modern, ook honderd jaar later.”

Wereldwijd vinden zijn meubelen een plek in woningen en kantoren, net daarom is het zo interessant om door zijn geboortestad te wandelen en te ontdekken welke bijzondere bouwwerken aan de basis liggen van die populaire designs. Henrik-Lund Larsen: “Jacobsen was een functionalist voor de witte huizen van Bellavista, een modernist voor het SAS Royal Hotel en hij eindigde als brutalist met de Nationale Bank. Had hij langer geleefd, dan was de man zonder twijfel ook nog eens een postmodernist geweest.”

1. CHARLOTTENLUND (1929)

Arne Jacobsens zelfontworpen woning in het noorden van Kopenhagen. De moderne, witte gevel oogt strak, maar is in feite een traditioneel bakstenen ontwerp. In zijn kelder installeerde hij zijn studio, de plek waar de meest iconische ontwerpen vorm kregen. Het huis is vandaag een privéwoning en is enkel te bezichtigen na afspraak. Voor meer info over de woonst en afspraken:
Gotfred Rodes Vej 2

realdaniabyogbygklubben.dk

2. Bellavista Housing Estate (1934)

Deze woonwijk met z’n gladde, witgekalkte gevels wordt ‘Arne Jacobsens Witte Stad’ genoemd. Eerlijke, functionele architectuur met platte daken, afgeronde hoeken en grote raampartijen, zo ontworpen dat elke wooneenheid maximaal licht en zeezicht had.

Bellavista Housing Estate maakt deel uit van de ambitieuze metamorfose van Klampenborg, een badplaats waar Jacobsen ernaar streefde om de natuur dichter bij de mens te brengen. Het ontwerp omvat ook Bellevue Theatre, Bellevue Gas Station en Bellevue Beach.
Strandvejen 419

3. Bellevue Theatre (1936)

Een van de belangrijkste ontwerpen uit het vroege werk van Arne Jacobsen. Het zomertheater werd tot in het detail ontworpen, iets wat hij vanaf dan vaker zou doen. In het auditorium trok Jacobsen de kustomgeving naar binnen. Zo zie je de golfbeweging in de theaterstoelen, ook de muren kregen opvallende blauw-beige strepen die de ruimte verbinden met de gestreepte badmeestertorens op het strand. Extra uniek: het daktheater schuift open. Dit was een must voor Arne Jacobsen om zo de geur van het omringende strand en bos binnen te laten.
Strandvejen 451
bellevueteatret.dk/en/

4. Bellevue Gas Station (1937)

In dit futuristische, wit betegelde benzinestation kun je nog steeds je tank vullen. Enkel de benzinepompen zijn nieuw, de rest van dit bijzondere werk bleef ongewijzigd. Al snel kwam er de bijnaam Paddehatten (paddenstoel), een verwijzing naar de ellipsvormige overkapping. Hoewel het design als standaardmodel moest gelden, bleef het helaas bij deze uitvoering.
Kystvejen 24

5. Bellevue Beach (1938)

Een van de populairste stranden in de buurt van Kopenhagen: 700 meter zandstrand met aanpalend grasvelden en bomen, en met natuurlijk de iconische, blauw-wit gestreepte badmeestertorens als blikvangers. Ook hier ontwierp Jacobsen alles, van de strandcabines tot het toenmalige uniform van de badmeesters.
Strandvejen 340

6. Rudersdal Town Hall (1942)

Het kubistische, marmeren stadhuis van Rudersdal ontwierp Arne Jacobsen samen met Flemming Lassen. Dit gebouw was vooruitstrevend voor zijn tijd omdat het geen traditionele machtssymbolen vertoonde, maar net een gastvrije, open sfeer. Ook de toren die toen traditioneel bij een stadhuis hoorde, werd bewust weggelaten. Ondanks de oorlogsjaren werd het een mooi, samenhangend onwerp, waarbij vooral het interieur zijn oog voor doordachte details, natuurlijke, hoogwaardige materialen en vakmanschap toont. Dit is een sterk staaltje maatwerk. De bedrukte stoffen in het stadhuis waren trouwens een ontwerp van Jonna Møller, met wie hij later trouwde.
Øverødvej 2, Holte

7. SAS Royal Hotel (1960)

Een niet te missen klepper van formaat: het SAS Royal Hotel (intussen Radisson Collection Royal Hotel) bepaalt de skyline van de stad. Dit minimalistische designhotel wordt beschouwd als een van de belangrijkste architectuurwerken van Arne Jacobsen. Het was de eerste wolkenkrabber van Kopenhagen en gold in de sixties als hotel en luchthaventerminal voor luchtvaartmaatschappij SAS. Typerend: de grote glazen delen weerspiegelen de wolken. Ook het interieur werd minutieus ontworpen door Arne Jacobsen: in tegenstelling tot de strakke buitenkant valt binnenin de elegantie met een overvloed aan zachte, organische vormen en warme kleuren op. Veel van zijn werk is nog steeds te zien in de hoofdlobby van het hotel: Egg en Swan Chairs, speciaal voor deze ruimte ontworpen, net als de bar, de verlichting en zijn kenmerkende wenteltrap. Ook elders in het hotel zijn de ontwerpen van Jacobsen overvloedig aanwezig. Hier een kamer boeken is dan ook een must.

Wie zich echt helemaal in Arne Jacobsen wil onderdompelen, boekt Room 606, de enige kamer in het Radisson Collection Royal Hotel die onaangeroerd bleef sinds de opening in juli 1960. Hier logeer je in een flashback naar het Deense modernisme van de jaren zestig met Jacobsens ontwerpen in blauwgroene tinten en warm wengéhout. Behalve boeken, kun je de kamer trouwens ook met een gids bezoeken. Mag het net iets hedendaagser, boek dan kamer 506, waar de Spaanse designer Jaime Hayón zijn visie op het werk van zijn held toont.
Hammerichsgade 1
radissonhotels.com/en-us/hotels/radisson-collection-copenhagen

8. Stellings Hus (1937)

Modernistisch gebouw op een historische plek in Kopenhagen. Hiermee ging Jacobsen de uitdaging aan om een nieuw gebouw te laten versmelten met z’n historische setting. Het zes verdiepingen tellende grijze gebouw en de groene stalen omkadering op de benedenverdieping zorgen voor een subtiele en tegelijk elegante architectuur.
Gammeltorv 6

9. Nationalbanken (1971)

Het laatste grote werk van Arne Jacobsen: de ontwerper en architect kon net voor zijn dood in 1971 de laatste fase van dit moderne, monumentale bankgebouw, inclusief interieurvormgeving en geometrische tuinontwerp, meemaken. De kubistische, marmeren kolommuren illustreren de rol van de bewaker van de financiën, binnenin is er de discreet vormgegeven en tegelijk immense, zes verdiepingen tellende open hal in marmer met een indrukwekkende trap in glas en staal.
Havnegade 5