Reizen

In kaart: 12 keer eropuit in het land van Arcadia

Deltawerk//, een kunstzinnige blikvanger in het Nederlandse Waterloopbos én in tv-serie Arcadia. © visitflevoland.nl

Wim Denolf Wim Denolf is journalist bij Knack Weekend. Liefst schrijft hij elke week over een ander thema.

Wim Denolf is journalist bij Knack Weekend. Liefst schrijft hij elke week over een ander thema. 09-04-2023, 18:06 Bijgewerkt op: 12-04-2023, 10:16

Dystopie of niet, sciencefictionreeks Arcadia biedt architectuur- en natuurliefhebbers heel wat inspiratie voor een originele uitstap. Production designer en locatiehunter Kurt Loyens wijst de weg naar de meest spraakmakende gebouwen en andere plekken uit de tv-serie.

1. Provinciegebouw, Antwerpen

1/6

2/6

3/6

4/6

5/6

6/6

1/6

2/6

3/6

4/6

5/6

6/6

In Arcadia wordt elke bewoner in de gaten gehouden via een ingeplante chip. Zoals de andere sfeerbepalende gebouwen in de tv-serie is ook het hightechbedrijf dat de chips levert uit het leven gegrepen, want bijna een exacte kopie van het Antwerpse provinciehuis bij het Koning Albertpark.

“Alle decors zelf bouwen was budgettair niet haalbaar, dus werkten we met bestaande architectuur in België en onze buurlanden”, vertelt production designer Kurt Loyens. “Vooral stoere, brutalistische betonarchitectuur paste goed bij de totalitaire staat en de recyclemaatschappij die Arcadia beschrijft. Het verhaal liet geen gladde designwereld toe. Overheidsgebouwen mochten er moderner uitzien, maar moesten mee de dreigende sfeer ondersteunen.” Digitale effecten gaven het in 2018 in gebruik genomen provinciehuis dan ook een logge betonlook, al herken je meteen de kenmerkende zwenk en driehoekige ramen in de gevel.

Naast kantoorruimte voor ongeveer 860 medewerkers herbergt het ontwerp van Xaveer De Geyter onder meer een congrescentrum met een auditorium en een raadzaal. Het panoramische uitzicht op de veertiende verdieping kun je enkel in groep en met een Antwerpse Stadgids meepikken. Individuele bezoekers wachten in de publieke ruimtes pronkstukken uit de provinciale kunstcollectie en een tuin met een fonteinsculptuur van Pol Bury. Zoek niet naar het interieur van de chipfabriek uit Arcadia: die scènes werden niet in het provinciegebouw gedraaid, maar in het toen nog niet heropende Koninklijk Museum voor Schone Kunsten.

2. Arenawijk, Deurne

1/6

2/6

3/6

4/6

5/6

6/6

1/6

2/6

3/6

4/6

5/6

6/6

Voor de huisvesting van de Arcadianen met de laagste burgerscore belandde de crew in een markant voorbeeld van brutalisme en sociale woningbouw in de late jaren zestig: de Arenawijk op de site van het Fort van Deurne.

Modernistisch architect van dienst Renaat Braem had eerder al de woonblokken op het Kiel en de Modelwijk in Laken ontworpen en bedacht de Arenawijk als een plek waar verschillende bevolkingsgroepen in het groen konden wonen. Zo voorzag Braem enkele nooit gerealiseerde gebouwde woontorens met, bovenin, atelierwoningen voor kunstenaars. Vandaag telt de Arenawijk 470 sociale woningen, waarvan 289 van Braem. Om het contact met de natuur te versterken, voorzag hij elk appartement van een terras en plaatste hij de woningen op een volledig open onderbouw, waar in de jaren tachtig garageboxen kwamen.

“De Arenawijk was ideaal voor ons omwille van de architectuur en omdat we er bijna 360 graden konden draaien”, zegt Loyens. “We moesten storende elementen als een kerktoren en graffiti digitaal wegpoetsen en de terrassen van leegstaande woningen aankleden, maar verder komt de wijk in beeld zoals ze echt is. Ze is een beetje vervallen, maar voor wat wij wilden vertellen, was dat perfect.” De toekomst van de modernistische architectuur ter plaatse is verzekerd: de wijk wordt de komende jaren opgeknapt, waarbij Braems gebouwen tot private woningen gerenoveerd worden.

3. Crematorium Hofheide, Holsbeek

1/8

2/8

3/8

4/8

5/8

6/8

7/8

8/8

1/8

2/8

3/8

4/8

5/8

6/8

7/8

8/8

De rechtbankscènes in Arcadia werden gedraaid in een van ’s lands meest vooruitstrevende crematoria in Vlaams-Brabant. Het werd in gebruik genomen in 2013 en werd door de architecten Cousée & Goris en het Spaanse RCR Arquitectes ontworpen als een monumentale sarcofaag in een waterpartij. Geelbruin beton en een sluier van roestbruin corsenstaal verwijzen naar de bodemlagen op de site en verenigen het gebouw met het landschap.

“Veel crematoria aarzelen om in een heel andere context in een fictieserie op te duiken en afspraken te maken met filmcrews”, vertelt Loyens. “Crematies en uitvaardiensten hebben immers voorrang. Gelukkig maakte men in Nieuwrode een uitzondering voor ons.”

Het uitnodigende domein van Crematorium Hofheide ligt tussen de Hagelandse heuvels en boom- en fruitgaarden en is vrij toegankelijk, met een taverne die ook wandelaars en fietsers ontvangt. “Het is een heel rustige, serene plek die allesbehalve onbehaaglijk is”, zegt Loyens. “Ook het interieur maakt een warme, aangename indruk. Dat blijkt niet uit de serie omdat de aula bij ons dienst doet als rechtszaal, maar dit beantwoordt helemaal aan de troostende plek die een crematorium moet zijn.”

4. Fietsen door het water, Bokrijk

1/4

2/4

3/4

4/4

1/4

2/4

3/4

4/4

’s Lands populairste fietsattractie verzorgt al meteen in de eerste aflevering van Arcadia een cameo. “Fietsen door het Water in Bokrijk is uniek in de wereld en vormde een mooi, ietwat futuristisch decor om bijvoorbeeld een dialoogscène op te nemen”, legt Loyens uit.

Ter plaatse fiets of wandel je meer dan tweehonderd meter door een van de vijvers van natuurreservaat De Wijers. Halverwege staat het water aan weerszijden van het pad op ooghoogte, een attractie die sinds 2016 al honderdduizenden bezoekers lokte. Ook internationaal scheerde Fietsen door het Water hoge toppen. Zo won het ontwerp in 2018 de gerenommeerde World Landscape Architecture Award in Australië en een onderscheiding op de International Design Awards in Los Angeles. TIME Magazine nam het pad op in een top 100 van spraakmakende en innovatieve bestemmingen wereldwijd.

5. Stuwdam van Gileppe, Jalhay

1/4

2/4

3/4

4/4

1/4

2/4

3/4

4/4

De Dienst Scorebegeleiding van Arcadia huist in een digitaal gecreëerde brutalistische structuur die zo in Star Wars kan. In de betonnen pilaar en de stuwdam en het meer op de achtergrond herken je echter één van de bekendste bouwwerken van Wallonië.

De stuwdam van Gileppe werd in 1878 ingehuldigd en is daarmee een van de oudste in Europa. Ze is 365 meter lang en 66 meter hoog en wordt bewaakt door een metershoge leeuw. Er vertrekken nogal wat wandelroutes, en vlakbij ligt een avonturenpark waar je onder meer in de bomen wandelt. Dé attractie is echter het uitzicht over het meer en onder meer de Hoge Venen. Neem je net zoals de acteurs in Arcadia de glazen lift van de uitkijktoren naar het panorama 77 meter boven de stuwdam, dan wacht je bovendien een restaurant.

6. Soesterduinen, Soest (Nederland)

1/5

2/5

3/5

4/5

5/5

1/5

2/5

3/5

4/5

5/5

Arcadia is een ommuurde maatschappij die minder verdienstelijke inwoners naar een onherbergzame buitenwereld verbant. Die laatste situeerde Loyens in een uitgestrekt duinenlandschap. “Dat is best een moeilijke zoektocht geweest. België heeft wel duinen, maar dat zijn beschermde natuurgebieden waar je niet zomaar met auto’s, vrachtwagens en een hele filmcrew terecht kunt.”

De makers zochten uiteindelijk hun toevlucht tot de Soester Duinen in het Nederlandse Soest. Het natuurgebied met zandverstuivingen, heideterrein en bossen in de provincie Utrecht strekt zich uit over vijfhonderd hectare. Goed gemarkeerde wandelroutes en fietspaden zetten bezoekers op weg, eet- en drankgelegenheden liggen vlakbij.

Goed om te weten: de makers van Arcadia werden tijdens de opnames verrast door wandelaars, zonnebaders en picknickende families. Verkijk je dus niet op het desolate landschap in de tv-serie, zeker bij mooi weer ben je hier niet alleen.

7. Radio Kootwijk (Nederland)

1/7

2/7

3/7

4/7

5/7

6/7

7/7

1/7

2/7

3/7

4/7

5/7

6/7

7/7

“Kazerne De Zuidpoort verbeeldt in Arcadia het einde van onze wereld”, zegt Loyens. “Daarachter ligt de buitenwereld, dus draaiden we die scènes rond een massief gebouw dat echt in zo’n landschap ligt: Radio Kootwijk, een voormalig zenderpark op de Veluwe. Het enige wat we moesten doen, was het hoofdgebouw digitaal wat minder sierlijk maken en een stukje van de muur rond Arcadia bouwen, zodat we die achteraf konden doortrekken.”

De zogenaamde ‘kathedraal’ van Radio Kootwijk dateert van 1918 en speelde begin twintigste eeuw een centrale rol in de communicatieverbinding tussen Nederland en de toenmalige koloniën. Het betonnen art deco monument en de omringende heidegronden bleven jarenlang verborgen achter hekken, tot satellietcommunicatie het complex overbodig maakte en het terrein in 2005 vrijgegeven werd voor wandelaars en fietsers.

Het voormalige zendgebouw verwelkomt nu vooral zakelijke evenementen, maar wordt geopend voor het publiek tijdens schoolvakanties. Foto’s en filmbeelden geven er een indruk van het verleden, al zorgen het gebouw en de omgeving op zich voor een sfeervolle uitstap.

8. Waterloopbos, Marknesse (Nederland)

1/6

2/6

3/6

4/6

5/6

6/6

1/6

2/6

3/6

4/6

5/6

6/6

Een bijzondere locatie in Arcadia is het zogenaamde Veld der Herinneringen, een herdenkingsmonument voor de slachtoffers van een aanslag op het systeem. “Hiervoor hebben we echt lang moeten zoeken”, bekent Loyens. ‘Veel brutalistische monumenten die we bezochten, spraken niet genoeg tot de verbeelding of lagen bijvoorbeeld vlak naast een lawaaierige autoweg. Gelukkig tipte onze eerste regie-assistent ons uiteindelijk een voormalig terrein voor waterloopkundig onderzoek in de provincie Flevoland.”

Het Waterloopbos stamt uit de jaren vijftig en omvat proefopstellingen van waterkeringen, dammen en andere waterwerken. Onder meer de Deltawerken en de havens van Rotterdam en Lagos werden er ontworpen. Computermodellen maakten het openluchtlaboratorium in de jaren negentig echter overbodig, waarna de natuur vrij spel kreeg.

Vandaag is de site een beschermd monument en vrij toegankelijk, waarbij drie gemarkeerde wandelroutes je langs de waterkundige ruïnes leiden. Blikvanger in het bos én in Arcadia is de voormalige Deltagoot, een betonnen gootbak met een lengte van ruim tweehonderd meter. Hij diende tot 2015 om zeegolven na te bootsen en werd nadien getransformeerd tot landschapskunstwerk, met lange betonnen wanden.

“Bij mijn eerste bezoek was ik meteen verkocht”, vertelt Loyens. “De proefopstellingen zijn in verval en stralen een desolate sfeer uit, maar ondanks dat bevreemdende karakter is het een heel mooie site. De brute betonnen architectuur heeft in combinatie met de natuur errond iets poëtisch, wat paste bij de beladen herdenkingsplek die we in Arcadia wilden oproepen.”

9. Phaeno Science Museum, Wolfsburg (Duitsland)

1/7

2/7

3/7

4/7

5/7

6/7

7/7

1/7

2/7

3/7

4/7

5/7

6/7

7/7

De veiligheidsdienst van Arcadia zetelt in een grafische betonstructuur die recht uit de verbeelding van de makers lijkt te komen. In werkelijkheid werden de scènes gedraaid bij het Phaeno Science Center in het Duitse Wolfsburg, een ontwerp van Zaha Hadid uit 2005. Bezoekers vinden er een wetenschapsmuseum met meer dan 250 interactieve installaties.

Loyens vergelijkt de spitse vorm en de gigantische betonnen kegels waar het museum op leunt met een opstijgend ruimteschip. “Het futuristische gebouw is op zich enorm indrukwekkend. We hebben er digitaal enkel twee grote blokken bovenop gelegd, zodat het nog groter en dreigender lijkt.”

Fun fact: alle opnames in de holte onder het gebouw moesten ’s avonds plaatsvinden. “We konden er met onze wagens onderdoor rijden en kregen die fantastische ruimte met glasvlakken in het plafond als het ware cadeau, maar moesten overal waar normaal gezien daglicht binnenvalt dus artificieel licht gebruiken”, aldus Loyens.

10. Les Arènes de Picasso, Noisy-le-Grand (Frankrijk)

1/5

2/5

3/5

4/5

5/5

1/5

2/5

3/5

4/5

5/5

Het ziekenhuis van Arcadia en de appartementen voor de inwoners met een hoge burgerscore vonden de makers in Noisy-le-Grand, ten oosten van Parijs. Spaans architect Manuel Núñez Yanowsky realiseerde er in 1985 een wijk met sociale woningen, winkels en een middelbare school, rond een achthoekig plein. De site wordt overschaduwd door twee enorme cilindervormige gebouwen, die ter plekke ‘de camemberts’ genoemd worden en het geheel een surrealistische aanblik geven.

“Het complex is eigenlijk te waanzinnig voor woorden en alleen al daarom een must-see”, zegt Loyens. “’s Avonds hangen er wel drugsverslaafden en dealers rond en blijf je beter weg. Dankzij buurtwachten en security-personeel verliepen de opnames prima, maar tijdens het eerste locatiebezoek waren ik en Tim (Oliehoek, regisseur van Arcadia, red.) er toch niet helemaal gerust op.”

11. Les espaces d’Abraxas, Noisy-le-Grand (Frankrijk)

1/5

2/5

3/5

4/5

5/5

1/5

2/5

3/5

4/5

5/5

Nog in Noisy-le-Grand draaiden de makers ook in Les Espaces d’Abraxas, een volgens Loyens ‘megalomaan’ wooncomplex uit 1983 van Spaans architect Ricardo Bofill. De neo-klassiek geïnspireerde architectuur omvat vormen als een amfitheater, zuilen en een triomfboog en was eerder al te zien in de Hunger Games-trilogie en Game of Thrones.

Bofill zelf zei dat hij een ‘paleis voor het volk’ wilde ontwerpen en stijlelementen van de elite democratiseerde. Het resultaat was echter geen onverdeeld succes en werkte vooral anonimisering en onveiligheid in de hand. Alcatraz, Gotham City: de bijnamen liegen er niet om.

“Voor de veiligheid komen kijklustigen ook hier best vroeg op de dag”, zegt Loyens. “De grootsheidswaanzin druipt er vanaf en je krijgt er een heel besloten gevoel, maar die grootste en intimiderende gebouwen creëren ook wel een wow-effect. We konden er zo mee aan de slag.”

12. Les Arcades du Lac, Montigny-le-Bretonneux (Frankrijk)

1/7

2/7

3/7

4/7

5/7

6/7

7/7

1/7

2/7

3/7

4/7

5/7

6/7

7/7

Van Bofill – vorig jaar overleden – duikt ook woonwijk Les Arcades du Lac uit 1981 op in Arcadia. Ze ligt rond een kunstmatig meer ten zuidwesten van Versailles, waar Bofill 676 woningen in zware gebouwen van grijsbruin beton en roodbruin terracotta hulde. De woonblokken liggen in vierkanten rasters rond een centraal plein en geometrische groenperken, waardoor de bijnaam ‘Versailles van het volk’ niet helemaal onterecht is. De brug van Avignon inspireerde Bofill dan weer tot zes achter elkaar opgestelde woonblokken, die als een steiger in het meer liggen.

Ook hier werd de architect verweten kille monumentaliteit boven gebruiksvriendelijkheid te stellen, kritiek waarin Loyens zich kan vinden. “Ik zou iedereen aanraden om daar gewoon eens rond te lopen en de bijzondere architectuur op te nemen, maar ik zou er nooit willen wonen. Winkels en cafés ontbreken, zodat het er dodelijk ongezellig is. Dat was prima voor Arcadia, maar je kunt je toch afvragen wat Bofill bezielde.”

Bekijk alle locaties uit Arcadia op de kaart hieronder.

Lees meer over:

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

In kaart: 12 keer eropuit in het land van Arcadia

1. Provinciegebouw, Antwerpen

2. Arenawijk, Deurne

3. Crematorium Hofheide, Holsbeek

4. Fietsen door het water, Bokrijk

5. Stuwdam van Gileppe, Jalhay

6. Soesterduinen, Soest (Nederland)

7. Radio Kootwijk (Nederland)

8. Waterloopbos, Marknesse (Nederland)

9. Phaeno Science Museum, Wolfsburg (Duitsland)

10. Les Arènes de Picasso, Noisy-le-Grand (Frankrijk)

11. Les espaces d’Abraxas, Noisy-le-Grand (Frankrijk)

12. Les Arcades du Lac, Montigny-le-Bretonneux (Frankrijk)

Bekijk alle locaties uit Arcadia op de kaart hieronder.

Partner Content

Meest recent

Weekend

Rubrieken

Bekijk ook...

Partners

Meer lezen, meer leven