Zo leer je vogels observeren

Arjan Dwarshuis is al vanaf de wieg gefascineerd door vogels. In 2016 vestigde hij een wereldrecord met het observeren van 6852 vogelsoorten in veertig landen. Zijn missie: iedereen enthousiast maken om vogels te kijken.

Arjan Dwarshuis is al vanaf de wieg gefascineerd door vogels. In 2016 vestigde hij een wereldrecord met het observeren van 6852 vogelsoorten in veertig landen. Zijn missie: iedereen enthousiast maken om vogels te kijken. Een gesprek over zijn liefde voor vogels, de gevaren die deze dieren bedreigen en wat je zelf kan doen om de vogelwereld te ontdekken en beschermen.

Je bent al van jongs af aan gefascineerd door vogels. Wat is het in vogels dat je zo boeit?

ARJAN DWARSHUIS: Mijn fascinatie voor vogels begon toen ik nog in de wieg lag en mijn eerste woordjes begon te brabbelen. Ik noemde mijn knuffel, een zwart-witte vogel, Pica pica. Later kwam ik erachter dat dit de Latijnse naam voor ekster is. Ik tekende vogels, terwijl mijn klasgenootjes auto’s en kastelen tekenden. Vol bewondering keek ik naar de vogels die afkwamen op de zelf geregen pindakettingen in onze achtertuin. Dat is het mooie van vogels, je hoeft helemaal geen verre reizen te maken om ze waar te nemen. Vogels zijn er overal en altijd, dag en nacht. Zonder vogels zou onze wereld maar een stille bedoeling zijn.

Heb je tips voor mensen die graag willen beginnen met vogels kijken, maar niet goed weten hoe ze dat moeten doen?

DWARSHUIS: De meeste mensen hebben niet het geluk gehad om al op zo’n jonge leeftijd besmet te raken met het vogelkijkvirus. Dat is jammer, maar er is hoop! Mijn missie is om iedereen enthousiast te krijgen voor vogels kijken. Mensen zullen niet van de ene op de andere dag in een professionele vogelaar veranderen, maar al snel zullen ze in staat zijn om de meeste vogels in hun eigen omgeving te herkennen.

Daar is niet veel voor nodig: in feite zijn een verrekijker met een acht of tien maal vergroting en een vogelboek (de Svensson) voldoende. Tegenwoordig kan je een erg goede app downloaden: de Collins Bird Guide. Daar betaal je 16,99 euro voor en dan heb je alle geluiden en het beste vogelboek altijd bij de hand. Als je echt fanatiek wordt, kan je er voor kiezen om een telescoop aan te schaffen. Daarnaast is het goed om met een ervaren vogelaar op pad te gaan. Ikzelf organiseer om die reden regelmatig excursies. Informatie daarover vind je op mijn website. Maar het belangrijkste is dat je gewoon lol hebt om de natuur in te trekken en vogels te gaan kijken.

Wat zijn dichtbij, in België en Nederland, goede gebieden om naar vogels te speuren?

DWARSHUIS: In België ben ik niet zo bekend, maar de Ardennen, het Zwin en het Groot Schietveld bij Brecht zijn bekende plekken. In Nederland zijn we wat rijker bedeeld met goede vogelgebieden. Zo hebben we de Waddeneilanden, de Zeeuwse Delta, het Lauwersmeergebied, de Oostvaardersplassen en tal van prachtige bos- en heidegebieden zoals de Hoge Veluwe en het Fochteloërveen.

Hoe maak je als ouders je kinderen enthousiast om naar buiten te gaan en vogels te observeren?

DWARSHUIS: Ik heb de hobby vogels kijken uit mezelf ontwikkeld, maar ik ben hierin altijd positief door mijn ouders gestimuleerd. Dat is denk ik erg belangrijk als ouder: als je kind een interesse voor natuur laat zien, dan ben je als ouder verplicht om die interesse aan te wakkeren.

Je zamelt geld in voor Birdlife Preventing Extinctions Programme. Hoe slecht is het precies gesteld met de vogelstand in de wereld en in West-Europa?

DWARSHUIS: Het is zeer slecht gesteld met de vogelstand wereldwijd. Meer dan tien procent van alle vogels ter wereld is bedreigd. Enkele honderden daarvan zijn zelfs kritiek bedreigd en dat betekent dat ze binnen enkele jaren kunnen uitsterven als er niet snel iets gebeurt. Denk hierbij aan een aantal iconische vogelsoorten zoals de Apenarend, de Siberische Kraanvogel, bijna alle Aziatische en Afrikaanse gieren, de Californische Condor en tal van Albatrossen.

Ook in Nederland en België gaat het slecht met de natuur, al doen de media en de politiek dit anders voorkomen. Natuurlijk broeden voor het eerst in eeuwen weer charismatische roofvogels als zeearenden en visarenden in Nederland, maar dit zijn op internationaal vlak geen bedreigde soorten. Onze weidevogels zijn echt belangrijk en een onlosmakelijk onderdeel van ons cultuurlandschap. En bijna allemaal zijn ze op internationaal vlak bedreigd.

De Nederlandse nationale vogel, de grutto, gaat met meer dan vijf procent per jaar achterruit, terwijl 95 procent van de gehele Noordwest-Europese populatie in Nederland broedt. Dit heeft maar één oorzaak en dat is een totaal verkeerd landbouwbeleid. Jarenlange intensivering van de landbouw en een tendens naar kwantiteit boven kwaliteit hebben een soort ecologische woestijnen gecreëerd. Gemillimeterde en door pesticiden platgespoten graslanden waar bijna niets in kan overleven. Uiteraard spelen ook predatie en verstoring een rol maar dat is allemaal secundair.

Wat kunnen mensen zelf doen (los van geld doneren) om de vogels te helpen?

DWARSHUIS: Het allerbelangrijkste is om minder vlees te eten. Eén of twee keer in de week een verantwoord stukje biologisch vlees of vis is al een stap in de goede richting.

Verder helpt lid worden van de vogelbescherming en het kopen van weidevogelvriendelijke producten via bijvoorbeeld de Redderijkeweide producten. Je kan daar zuivelproducten zoals yogurt, melk en kaas kopen.

Ga ook altijd op een duurzame manier op reis en pomp daarmee geld in lokale economieën. Dit stimuleert mensen om de kostbare natuur in hun land te beschermen. De enige reden dat er nog bos overeind staat in bijvoorbeeld Madagaskar, is omdat lokale gemeenschappen kunnen profiteren van duurzaam ecotoerisme. Een all inclusive op vakantie naar Turkije valt dus niet onder duurzaam ecotoerisme. Het is enkel onnodige vervuiling de lucht in pompen. Waar je ook naartoe reist: compenseer je vluchten altijd met een carbon offset programma. Dat kan al voor een paar euro per vlucht.

Lees ook: 17 tips om duurzaam te reizen

Je vestigde een wereldrecord met de meeste vogels zien in een jaar tijd. Zijn er één of meerdere waarnemingen waar je in het bijzonder heel blij mee was?

DWARSHUIS: Jazeker, de Apenarend op de Filipijnen, de Witnekkaalkopkraai in Ghana en de Hoorngoean op de Atitlan Vulkaan in Guatemala waren de absolute hoogtepunten.

Heb je favoriete vogels en waarom?

DWARSHUIS: Mijn favoriete vogel is de Roerdomp. Ik houd van zijn schitterende schutkleuren, zijn verborgen leefwijze en zijn prachtige, tot op vier kilometer afstand hoorbare, misthoornachtige geluid.

Je missie is om zoveel mogelijk mensen te motiveren om vogelaar te worden. Hoe doe je dat op dit moment?

DWARSHUIS: Ik vertel regelmatig op radio en televisie en via dit soort interviews over de pracht van het vogels kijken, volgens de mooiste hobby die er is. In mijn woonplaats Amsterdam organiseer ik excursies en workshops en ik geef lezingen over de hele wereld.

De documentaire ‘Arjan’s Big Year’ ging in oktober in premiere op het Wild Film Festival Rotterdam (twintig procent van de opbrengst hiervan gaat naar het Birdlife Preventing Extinctions Programme) en ik ben trots om hierbij te vermelden dat de regisseur van deze documentaire, Michiel vd Bergh, is genomineerd voor ‘beste nieuwkomer’.

Momenteel werk ik hard aan mijn boek over vogels kijken en mijn Biggest Year. Dat verschijnt bij uitgeverij Meulenhoff en moet in mei 2018 klaar zijn.