‘Neushoornkaka verzamelen en cheeta’s spotten: waarom een safari met een kleuter wél loont’

Voor haar veertigste verjaardag wilde redacteur Elke Lahousse iets anders dan kamperen met man en zoon. Het werd een rondreis door Zuid-Afrika. Dat ze bij thuiskomst al meteen begon te sparen voor een volgende safari, had ze niet zien aankomen.

‘Good morning madam, this is your wake-up call. Your game drive will start in half an hour.’

Het is vijf uur ’s morgens als de telefoon gaat in mijn kamer. In een normale wereld zou ik voor geen geld een heerlijk hotelbed verlaten in het holst van de nacht. Maar de normaliteit, die liet ik gisteren achter aan de ingang van een 62.000 hectare groot en uitgestrekt wilddomein, in de Westkaap van Zuid-Afrika.

Dat kwam zo: de voorbije jaren brachten mijn lief en ik, ouders van een vijfjarige zoon, onze zomers met de tent door. Voor mijn veertigste verjaardag had ik zin in iets onbekenders. Iets spannenders. Iets luxueuzers, ook.

Aan de keukentafel deed ik een poll. Hadden mijn gezinsleden bepaalde wensen over de bestemming? Mijn man wilde surfen. Onze kleuter wilde cheeta’s zien. En voor mij een mix van hiken, stad en wijn, alsjeblieft. Het werd Zuid-Afrika.

Geen zoodieren

Na enkele dagen in en rond Kaapstad zijn we in Sanbona Wildlife Reserve beland, drie uur land­inwaarts rijden, aan de voet van de Warmwaterberg. De plek is genoemd naar de San, de jagers-verzamelaars die dit natuurgebied duizenden jaar geleden bewoonden, en hun bona, de visie van deze mensen. Het is in deze prachtige omgeving met enorme uitgestrekte ­valleien, zeshonderdvijftig plantensoorten, rotsschilderingen en een verscheidenheid van dieren in het wild dat we midden in de nacht wakker worden gebeld.

Mijn kamergenoten en ik schieten in onze kleren. Buiten wacht ranger Jaylee ons op, een jongeman die opgroeide in de buurt. Hij is de komende dagen onze vaste gids. In zijn grote Landrover liggen warmwaterkruiken en fleecedekens klaar, want hoewel de zon zo meteen opkomt, is het hier in de prille lente nog fris. ‘Vanmorgen gaan we neushoorns en zebra’s zoeken’, zegt Jaylee.

We hebben geen idee wat ons te wachten staat wanneer we, samen met één ander gezin, plaatsnemen in de grote voertuigen, zonder ramen, om het hele gebeuren goed te kunnen zien. Op de meeste safari’s zijn kinderen toegelaten vanaf zes jaar. Daar is een reden voor. Kinderen kunnen onvoorspelbaar zijn en wilde dieren zijn geen zoodieren. Onverwacht geroep of gejammer kunnen ze als gevaar interpreteren. Bij Sanbona zijn kinderen vanaf vier jaar al welkom en als ouders vermoeden wij dat onze zoon, op dat moment bijna vijf, de spelregels – niet roepen, blijven zitten – goed zal naleven. Daar gaan we dan.

Ongetrainde ogen

Ik zal het maar opbiechten. Voor deze reis had ik een volledig verkeerd beeld van safari’s. Het leek me iets voor rijke, witte stadsmensen die eens uit hun bubbel willen voor een Out of Africa­-ervaring en met een privéchauffeur tot voor een leeuw worden gereden. Een leeuw die waarschijnlijk net gevoederd was door parkwachters, waardoor hij kalm bleef naast die toeristen. Jongens, wat was ik onwetend.

Het is alleszins niet hoe het eraan toegaat in de Little Karoo, de vallei waarin Sanbona zich bevindt. Ieder dier dat hier rondloopt, voorziet in zijn eigen eten. Ieder dier dat hier rondloopt, liep hier tweeduizend jaar geleden ook rond. Alleen stierf heel wat fauna en flora zo’n twee- tot driehonderd jaar geleden uit. Het is meteen de grootste missie van dit natuurreservaat: de biodiversiteit herstellen en de dieren re-integreren die duizenden jaren geleden vrij tussen de San rondliepen. Dat doen ze met grootschalige studies, nauwkeurige monitoring en het opleiden van lokale jeugd tot ervaren parkwachters.

Het begon in 1998, met het idee om privélodges uit te baten op een stuk land dat veel kleiner was dan wat het vandaag is. Toen dat geen ­financieel succes bleek, kocht een echtpaar – dat een fortuin had verdiend in de koffie- en suikerindustrie en iets wilde teruggeven aan het land – het domein aan en verdubbelde het in oppervlakte, toen ze vernamen dat er plannen waren om de met uitsterven bedreigde zwarte neushoorn hier opnieuw te introduceren, net als cheeta’s en witte leeuwen. Vandaag wordt Sanbona uitgebaat als een non-profitorganisatie, niemand is eigenaar van het land.

‘Daar, bavianen’, zegt Jaylee, die de motor van zijn voertuig stillegt. Een troep apen wandelt rustig over de rotsen naast ons. ‘De olifanten steken de bergen over’, klinkt het door de walkietalkie waarmee alle rangers die door het domein rijden elkaar op de hoogte houden.

‘Links, springbokken!’ We kijken en zoeken, maar moeten wennen aan het weidse landschap vol paarse bloemen, grillige rotsen en heel wat struiken. Onze ogen zijn nog niet getraind en de dieren vallen niet op. Gelukkig zijn meerdere safariritten inbegrepen in ons tweedaagse verblijf, telkens van een uur of vier. Je kunt er twee doen per dag, eentje bij zonsopgang en eentje bij zonsondergang, wat absoluut de moeite is.

Geen enkele rit is hetzelfde. De ene dag ben je uren onderweg om een kudde olifanten of giraffen te zoeken. De andere ga je voor leeuwen of zebra’s. De bavianen, buffels en springbokken krijg je zo goed als altijd te zien, net als de werkelijk adembenemende woestijnachtige om­geving.

Nijlpaard gespot

Nog zo’n verkeerd beeld dat ik had van safari’s: je doet het om de grote roofdieren te zien. Maar wanneer Jaylee vertelt over de tweede kleinste vlinder ter wereld die hier rondfladdert, over een bloem die er honderd jaar over doet om te groeien en dan eenmalig bloeit, en een duizend jaar oude struik die jaarlijks een halve millimeter groeit, hang ik aan zijn lippen. Dit is pure poëzie, verteld door een jongeman die een geweer aan zijn voeten heeft liggen.

We doen van ‘oh’ en ‘ah’ en intussen heeft Jaylee alweer iets gespot. ‘Kijk, de ogen van een nijlpaard steken uit het water. Wist je dat die dieren niet kunnen zwemmen? Ze staan in ondiep water om hun huid af te koelen van de zon. Volgens mijn handboek dwalen nijlpaarden nooit meer dan achttien kilometer af van het water. Maar ik kwam ze al tegen op dertig kilometer. De natuur doet nooit wat ze in boeken beweren.’

Is het de moeite om op safari te gaan met een kleuter? De meningen zijn verdeeld. Sommigen vinden vijf jaar te jong, omdat het best een dure reis is en je niet weet of je kind er echt herinneringen aan overhoudt. Voor een once in a lifetime-reis is vanaf acht jaar misschien beter. Maar kijk, op het einde van de eerste dag heeft onze zoon al beslist dat hij later conservator wil worden. Die rijdt, zo leren we, elke avond het hele domein af om in zijn logboek te noteren waar alle dieren zich bevinden, welke prooien ze vonden, of waar een baby geboren werd.

Een safari met een kleuter is ook lachen, wanneer je naast een giraf staat, met haar kalf, en je je omdraait om te kijken wat je kind ervan vindt, maar die zit met zijn rug naar het hele spektakel gedraaid, omdat hij een koekje wil eten ‘dat de giraf niet mag zien’.

Speciaal voor de jongsten heeft Sanbona een openluchtklaslokaal, met skeletten van dieren. Ook krijgt elk kind een boekje met pagina’s waarop kleine plastic zakjes kleven, met opdrachten waar ook volwassenen veel van opsteken. ‘Steek hierin een takje van de boom die de giraf het liefst eet.’ Of: ‘Steek hierin de kaka van een olifant.’ Van onze ranger leren we dat de uitwerpselen van herbivoren, zoals neushoorns en olifanten, niet meer dan opgedroogde grassen zijn en dus niet echt vies. Dankzij de uitmuntende ogen van Jaylee vinden we al snel een neushoornkaka. Dat wordt indruk maken volgende week in de klas.

Zorgeloos

Wat Sanbona zo magisch maakt, naast de prachtige omgeving en de unieke game drivers, is dat je tijdens je hele verblijf werkelijk niets anders moet doen dan rondkijken. Alles wordt voor je geregeld, van het ontbijt tot je avondmaal en de verzorgde kamers. Tussen twee ritten door kun je lezen, relaxen aan het zwembad, wandelen of een wellnessbehandeling boeken. Het enige waarover je moet nadenken, is wat je als aperitief wilt tijdens de rit bij zonsondergang: gin-tonic of witte wijn? Bij elke rondrit wordt even gestopt op een idyllische plek, voor koffie, thee en chocolademelk in de ochtend, en wijn, cocktails of frisdrank ’s avonds.

Intussen krijg je het ene straffe verhaal na het andere te horen. Over waarom er niet al te veel dieren op Sanbona rondlopen, zodat er genoeg voedsel te vinden is in jaren met weinig regen en weinig bloei. Hoe de twee enige witte leeuwen vorig jaar een natuurlijke dood stierven, maar straks vervangen worden door twee nieuwe leeuwen. En waarom niemand mag weten hoeveel zwarte neushoorns er rondlopen, omdat die met uitsterven bedreigd zijn.

En dan gebeurt het, op onze laatste rit. ‘Rechts, cheeta’s!’ roept mijn zoon, enthousiast tikkend op de schouder van Jaylee. Onze ogen zijn intussen getraind en we zien het meteen: het zijn eigenlijk springbokken die in de verte razendsnel door de vlakte rennen. Maar teleurgesteld is het kind niet, wel fier dat hij vóór de gids iets aan de horizon spotte. Het eerste zaadje in zijn carrière als conservator lijkt geplant.