In het spoor van Maigret: schrijver Simenon bedacht zijn personage in het Nederlandse Delfzijl
Schrijver Georges Simenon bedacht zijn beroemde personage commissaris Maigret bij een paar borrels in het Paviljoen op de zeedijk aan de Eems. Daar is men in het Nederlandse havenstadje Delfzijl maar wat trots op.
‘Een kleine stad met hooguit tien tot vijftien straten, met fraaie rode klinkers die zo recht waren gelegd als tegels in een keuken. Lage huizen, ook van baksteen, waarvan er talloze getooid waren met betimmeringen in vrolijke, lichte kleuren. Het leek wel een maquette. Die indruk werd versterkt door de dijk die de stad volledig omringde. In deze dijk waren doorgangen die bij zwaar weer gesloten konden worden met zware deuren die leken op sluisdeuren.’ Zo beschreef de Belgische veelschrijver Georges Simenon het havenstadje Delfzijl in Maigret in Holland. Hier in het uiterste noorden van Nederland is zijn beroemde Franse speurneus geboren.
Georges Simenon bevoer in 1929 de Europese wateren op de Ostrogoth. Toen de schrijver een lek in zijn kotter constateerde, haastte hij zich naar de dichtstbijzijnde haven: Delfzijl. De reparatie nam tijd in beslag, intussen verkende Simenon het stadje. In het Paviljoen op de zeedijk, dat niet meer bestaat maar waaraan de Paviljoensweg nog herinnert, bedacht hij bij ‘een, twee of zelfs drie glaasjes jenever met enkele druppels bitter’ zijn beroemde personage: Jules Amédée François Maigret, divisiecommissaris van de gerechtelijke politie, recherchechef, bureau Quai des Orfèvres te Parijs, honderd procent Frans, maar op 45-jarige leeftijd geboren te Delfzijl. Vijf dagen later was het eerste boek klaar: Maigret en de onbekende wreker.
Maigret en het geboortebewijs
Na die eerste Maigret volgden 74 romans en 28 kortverhalen, die in 45 talen werden vertaald. Een misdaad in Holland alias Maigret in Holland speelt zich volledig af in Delfzijl. Het verhaal is fictief, de locaties zijn echt: het treinstation uit 1883 waar de commissaris arriveert, maar ook de haven, de dijk en de doorgangen liggen er nog net zo bij. Langs het Damsterdiep, waar zich enkele spannende scènes afspelen, staat een bronzen standbeeld van Maigret. Naast de receptie van Hotel Boven Groningen hangt een vitrine met de romans, krantenknipsels, een beeldje en de pijp van Maigret. Plus een uittreksel uit het geboorteregister, ondertekend door de burgemeester van Delfzijl zelve – een overtuigend bewijsstuk.
Maar wat had Maigret in Holland te zoeken? Dat wist hij zelf ook nauwelijks. ‘Ene Jean Duclos, professor aan de universiteit van Nancy, had een reeks lezingen gehouden in Nederland. Hij was in Delfzijl op uitnodiging van een leraar aan de zeevaartschool, de heer Poppinga. Deze Poppinga was nu vermoord en ook al was de Franse professor niet officieel in staat van beschuldiging gesteld, hem was toch verzocht de stad niet te verlaten en zich ter beschikking te houden van de Nederlandse autoriteiten. Dat was zo’n beetje alles wat hij wist. Jean Duclos had de universiteit van Nancy ingelicht en daar had men het voor elkaar gekregen dat er een Franse rechercheur naar Delfzijl werd gezonden.’
Maigret reisde per trein van Parijs naar Delfzijl, ging tegenover het station een café binnen, bestelde une bière en legde zijn oor te luisteren. Dat viel tegen: de stamgasten spraken geen Frans en Maigret geen Engels of Duits, laat staan Nederlands. Toch kwam de detective, via nachtelijke dwaaltochten langs het Damsterdiep, bezoekjes aan het huis van het slachtoffer, verhoren van de verdachten en observaties bij de Zeevaartschool en het internaatschip Abel Tasman steeds meer te weten, bijvoorbeeld over stiekeme affaires en een gevonden revolver.
Honderd maal noordelijker
Georges Simenon werd in 1903 geboren in Luik, maar vertrok op achttienjarige leeftijd naar Parijs. Veel van zijn detectiveromans spelen zich daar af, van Pigalle en Montmartre tot het Île de la Cité en de Marais. Hij liet Maigret ook elders in Frankrijk misdaden oplossen, zoals in wijndorp Sancerre, kuuroord Vichy en aan de Rivièra. De danseres van Le Gai-Moulin en Maigret en het lijk aan de kerkdeur spelen zich af in zijn Belgische geboortestad. Nederland bezocht Maigret maar één keer, maar Simenon situeerde in het hoge noorden wel twee van zijn andere misdaadromans: De moordenaar in Sneek en De man die de treinen voorbij zag gaan in Groningen.
‘Delfzijl bracht hem van zijn stuk, vanaf de eerste kennismaking’, zo noteerde Simenon in Maigret in Holland. Deze omgeving leek in niets op de ansichtkaarten van Nederland en het karakter van het havenstadje was honderd maal noordelijker dan hij had verwacht. Maar Jules Maigret verspilt geen tijd. Hij lost door deductie de moord op, stopt een pijp, wijst tijdens zijn exposé voor alle betrokkenen de dader aan, drinkt een glas cognac en reist terug naar Parijs. ‘Feit is dat de commissaris om vijf over vijf ’s ochtends in zijn eentje de trein nam van het kleine station van Delfzijl. Niemand had hem weggebracht. Niemand had hem bedankt.’
HEEN EN TERUG
Reizen: vanaf NS-station Groningen rijdt elk halfuur een Arriva-boemel in 38 minuten naar Delfzijl. Aldaar is alles op loopafstand. b-europe.com, ns.nl, arriva.nl
Route: de vijf kilometer lange wandelroute Maigret in Holland voert langs zestien plekken in en rond het centrum en de haven. VVV, Zeebadweg 7, eemsdelta.groningen.nl
Slapen: Hotel Boven Groningen ligt recht tegenover het station en beschikt over een café, restaurant en 60 kamers vanaf 70 euro. Waterstraat 74-78, bovengroningen.com
Momenteel zijn enkel essentiële reizen naar Nederland toegelaten. Houd de coronamaatregelen in het oog.
MAIGRET ACHTERNA
1. Treinstation Delfzijl
Commissaris Maigret arriveert ‘op een middag in mei’ in het eindstation van de spoorlijn Groningen-Delfzijl. ‘De stationschef droeg een fraaie oranje pet, waarmee hij als vanzelfsprekend de onbekende reiziger groette.’ Het monumentale treinstation werd geopend in 1884 en is sindsdien weinig veranderd. Ertegenover staat een monumentje in de vorm van een opengeslagen boek met een citaat uit Maigret in Holland.
2. Langs het Damsterdiep
Delfzijl is in de jaren 20 van de vorige eeuw een bedrijvig havenstadje: Maigret ziet een loods vol kompassen en ankers, een zeilmakerij en een timmerwerf met stapels eikenhout en mahonie. Het Damsterdiep ligt vol Scandinavische boomstammen, wachtend op transport naar de rest van het land. Langs het kanaal woont de koket kirrende boerendochter Beetje Liewens. 1200 meter verderop is de plaats delict: daar werd Koen Poppinga vanuit zijn eigen huis doodgeschoten met een revolver met daarop de vingerafdrukken van professor Duclos.
3. Standbeeld Maigret
Eveneens langs het Damsterdiep, aan het begin van het Jaagpad, staat een standbeeld van commissaris Maigret. Het werd in 1966 geschonken door uitgeverij Bruna ter gelegenheid van de duizendste Zwarte Beertjes-pocket. Het bronzen beeld is gemaakt door Pieter d’Hont en onthuld door Simenon zelf, vergezeld door vier commissarissen Maigret, allen gekleed in regenjas en hoed en met een pijp tussen de lippen geklemd.
4. Scheepswerf Gebroeders Roelfs
Tussen het Damsterdiep en het Eemskanaal ligt nu de nieuwbouwwijk Doklanden, maar in 1929 is hier de scheepswerf van de Gebroeders Roelfs, waar Simenon in 1929 zijn tien meter lange kotter Ostrogoth laat repareren. Werken aan boord van het schip is onmogelijk en daarom laat Simenon een vervallen schip leegpompen. Hij zet er twee houten kisten neer – een voor zijn derrière en een voor zijn typemachine – en tikt in vijf dagen tijd de eerste Maigret-detectiveroman: Maigret en de onbekende wreker.
5. Zeevaartschool
Het slachtoffer in Maigret in Holland is Koen Poppinga, 42 jaar, voormalig kapitein op de grote vaart. Hij trouwt met Liesbeth, maar als zij bang voor water blijkt te zijn, accepteert Poppinga een baan aan wal, als leraar aan de Zeevaartschool van Delfzijl. Toen Simenon hier was in 1929, bevond de Zeevaartschool zich nog in de Landstraat (ter hoogte van nummers 3-7), maar in 1931 verhuisde de school naar een nieuw pand aan het Abel Tasmanplein.
6. Hotel Van Hasselt
Professor Jean Duclos van de universiteit van Nancy is uitgenodigd om een lezing te geven met als thema ‘de verantwoordelijkheid van de moordenaar’. Die vindt plaats in Hotel Van Hasselt, in een donkere zaal waar het ruikt naar een mengsel van bier, jenever en boenwas. Als Duclos verdacht wordt van de moord op Poppinga, bespreekt Maigret de zaak hier met hem bij een groot glas Bols. Hotel Delfzijl, zoals het eigenlijk heette, stond op de hoek van de Marktstraat bij de Grote Waterpoort, maar is decennia geleden al vervangen door een appartementencomplex.
7. Zeebadpaviljoen
Ook het Paviljoen, waar Simenon uitkijkend over de Eems en bij ettelijke borrels zijn beroemde commissaris bedacht, is lang geleden verdwenen. Het stond vlak bij het huidige Eemshotel, aan de Paviljoensweg op de (inmiddels verhoogde) zeedijk, ter hoogte van het (onlangs vernieuwde) strandje. Precies daar komt een nieuw paviljoen, tenminste, als het aan twee Delfzijlse ondernemers ligt. Naar verwachting opent Strandpaviljoen Delfzijl in de zomer van 2021. Ze zullen er vast ook weer jenever met een paar druppeltjes bitter schenken.
8. Hotel Noordooster
‘Wie zegt u? Commissaris Maigret? Nee, ik heb geen idee.’ De serveerster heeft geen weet van de beroemdste gast die hier ooit verbleef. Het was dan ook een fictief verblijf. Zodra hij per trein vanuit Parijs is gearriveerd, stapt de boomlange en breedgeschouderde rechercheur met bolhoed Hotel-Café Noordooster binnen. Dat bestaat echt, heette later Hotel Du Bastion en tegenwoordig Hotel Boven Groningen. Nog altijd is dit het eerste wat men ziet bij het verlaten van het station van Delfzijl.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
