Einde verhaal voor het koraal? Redden wat er redden valt op de ooit zo kleurrijke Malediven

Van lichtcyaan tot aquamarijn, van turquoise tot marine. Nergens ter wereld kleurt de oceaan zoveel tinten blauw als in de Malediven. Maar wat decennialang het belangrijkste toeristische lokkertje was, wordt straks misschien hun ondergang.

Het was groot nieuws in de Malediven, toen het hoogste punt van het land acht jaar geleden plots van 2,4 meter naar 5,1 meter schoot. De boosdoener: een luxeresort dat tijdens de aanleg van een golfbaan een heuveltje had opgespoten aan afslagplaats nummer 8. De kunstmatige bult werd Mount Villingili gedoopt en kreeg zelfs een officieel certificaat als hoogste piek in de Malediven. Die gedachte houdt me bezig tijdens mijn lange vlucht richting paradijs. Het is niet zozeer die artificiële top die me intrigeert, wel het vorige record van amper 2,4 meter. Mijn eigen lichaamslengte plus een uitgestrekte arm, meer niet. De 1190 eilanden van de exotische archipel steken gemiddeld zelfs maar 1,5 meter boven het kraakheldere zeewater uit, wat van de Malediven het laagst gelegen land ter wereld maakt. Le plat pays. De echte Lage Landen, fantasierijk uitgestrooid over een turquoise stukje Indische Oceaan.

De schuld van El Niño

Niet veel later sta ik op een zandbank. Een piepklein eilandje van puur, witgoud zand, glinsterend in de zon. Vijftig meter lang, vijftien meter breed gok ik, een streep strand in de oceaan. In de eindeloze lagune om mij heen spot ik een rog en een babyhaai, maar vlak voor me staat Hannah Harries, een jonge Britse die al een paar jaar als mariene bioloog aan de slag is in de Malediven en onderzoek doet naar het ooit zo rijke onderwaterleven. Ik heb één pertinente vraag voor haar: is er, de stijgende zeespiegel indachtig, nog een toekomst weggelegd voor zo’n laaggelegen land? “Ik hoop het van harte”, glimlacht Hannah geheimzinnig. “Er wordt weleens beweerd dat de Malediven tegen 2050 niet meer zouden bestaan. Anderen noemen het jaar 2100 als omslagpunt. Maar er is voorlopig geen bewijs dat dit bewaarheid zou worden. Het is trouwens niet zozeer het stijgende zeewaterniveau dat ons de meeste zorgen baart. Een veel groter probleem is de stijgende temperatuur van het zeewater. Vijf jaar geleden, in 2016, zorgde El Niño, een natuurverschijnsel dat om de zoveel jaar voor een forse opwarming van het zeewater zorgt, voor een plotse piek in watertemperaturen. Gevolg: 90 procent van het koraal hier in de Malediven, maar ook op heel wat andere plekken in de wereld, stierf af. Koraal is een uiterst gevoelig organisme, dat langzaam groeit maar snel verdwijnt. En net dat koraal is van levensbelang voor de Malediven. Want het land leeft van twee grote inkomstenbronnen: visvangst en toerisme. Veelal watertoerisme, mensen die willen snorkelen en duiken. Zonder koraal is er hier geen toekomst. Daarom onderzoek ik wat we kunnen doen om het koraal te beschermen. Dat is een race tegen de tijd. Onze hoop is dat het zich snel genoeg kan aanpassen aan klimaatverandering. Ik kan helaas niet voorspellen of dat op tijd lukt.”

Houd uw plastic

Leuk weetje: er is één woord in het Divehi – de taal van de Malediven – dat het tot internationale term heeft geschopt. Dat woord is atolhu, atol, oftewel een ringvormige reeks koraaleilanden (letterlijk opgebouwd uit koraal). De Malediven bestaan uit 26 van zulke atollen, die samen nog geen 300 vierkante kilometer land herbergen (ter vergelijking: de stad Antwerpen is 204,5 vierkante kilometer groot). Mijn atol, mijn kennismaking met de pracht van de Malediven, is het Baa-atol, dat door UNESCO geklasseerd werd als ‘Biosphere Reserve’ omwille van de rijke biodiversiteit onder het wateroppervlak. Het Baa-atol herbergt 76 eilanden, waarvan er 13 zijn bewoond door locals en 15 door toeristen. Het meest paradijselijke is dat van Soneva Fushi, een luxueus eilandresort met hagelwitte zandstranden, een dichtbegroeide jungle en meanderende steigers die gegoede toeristen naar indrukwekkende paalvilla’s, bars en restaurants leiden. Maar vanuit het raam van mijn watervliegtuigje spot ik nog iets opmerkelijks: een riant veld vol zonnepanelen. “Momenteel produceren we zo’n 20 procent van onze energievoorraad zelf”, weet Katarzyna Izydorczyk, afgekort Kash. Kash is de directrice van Soneva Namoona, een lokale organisatie voor milieubehoud die de locals op naburige eilanden leert hoe ze hun afval op een duurzame manier kunnen verwerken. “We streven uiteraard naar veel meer hernieuwbare energie, maar we hebben nog andere katten te geselen. Een gigantisch probleem in de Malediven is single-use plastic. De overheid heeft nu beslist om dat tegen 2023 te verbieden. Maar bij Soneva strijden we al veel langer tegen de afvalberg. Zo hebben we onze eigen watercentrale en glasfabriek, zodat we nooit meer water in plastic flesjes hoeven te kopen. Vlak bij ons zonnepanelenveld ligt ons ‘eco centro’, ons recycleercentrum, waar afval wordt omgezet in rijkdom. We streven naar zero waste en zetten druk op onze leveranciers – van voeding en bouwmateriaal tot poetsproducten – om niks meer in plastic te leveren. Als ze daar niet in meegaan, zoeken wij andere leveranciers. En onze filosofie houdt hier niet op. Er lopen, met groot succes overigens, proefprojecten op eilanden in de buurt om plastic te bannen en het verbranden van afval tegen te gaan.”

Duur, maar duurzaam

De Malediven, als ground zero voor klimaatverandering, hebben geen andere keuze: de toekomst is er eentje zonder CO2-uitstoot en zonder afvalberg. En het zijn de resorts zelf die hiervoor druk uitoefenen op de overheid. Opnieuw met succes, want tegen 2030 willen de Malediven koolstofneutraal opereren. Een megalomaan idee voor een land dat nu nog 10 tot 15 procent van het bbp uitgeeft aan diesel (voor boten, ferry’s, watervliegtuigjes, generatoren…). Het zijn hotelmerken als Soneva – met twee resorts in de Malediven – die het voortouw nemen, niet alleen om zichzelf te redden, maar ook om de toekomst van jonge generaties veilig te stellen. “Bovendien eisen onze gasten zelf een steeds hogere mate van duurzaamheid”, legt Frederic Brohez uit. Sinds vorig jaar is de Luikenaar general manager van Soneva Jani, een van de meest luxueuze resorts ter wereld. Soneva Jani ligt in de adembenemende Noonu-atol, een uur met de boot van Soneva Fushi. “We merken dat de coronapandemie de interesse in duurzaamheid onder toeristen nog aangezwengeld heeft. Bij Soneva zijn we eco-voorlopers: andere resorts komen kijken hoe wij het aanpakken, en wij delen onze kennis graag. Wij zitten niet in een vreemde spagaat tussen luxe en duurzaamheid, de twee gaan hand in hand. Maar natuurlijk ben je niet van de ene dag op de andere plots honderd procent duurzaam. Het is een langzaam proces, waar elke dag hard aan gewerkt wordt. Maar elke inzet, hoe klein ook, heeft een ripple effect dat uiteindelijk echte veranderingen veroorzaakt. Sommigen zeggen dat het te weinig is en te laat komt, maar ik ben optimistisch.”

Onderwaterarchitect

Een activiteit op Soneva Jani die populair is bij toeristen, is het aanplanten van koraal. Het resort doet er alles aan om zijn gasten op de duurzame filosofie te wijzen. Zo loopt het klasje van Maavin Munthasir, een lokale assistent-mariene bioloog, snel vol. Maavin is een soort onderwaterarchitect die metalen zeshoeken vol levend koraal in de lagune plant, op zwemafstand van het strand. Hij duikt stukken koraal op die zijn afgebroken van het rif, maar nog steeds leven en dus herplant kunnen worden. “Via deze excursie leren onze gasten over het belang van het koraal en kunnen ze iets teruggeven aan hun bestemming. Dat trekt aan. Zonder koraal hebben wij geen toekomst, het is het meest waardevolle wat we in de Malediven hebben. Het biedt niet alleen bescherming en voeding voor tal van vissoorten, het koraalrif is ook de plek waar de golven op breken. Zonder het koraal breken de golven op het eiland en veroorzaken zo erosie. Dat effect zie je nu al op heel wat eilanden. Beetje bij beetje worden ze weggespoeld. Dan moet er gebaggerd worden, wat ook nefast is voor het koraal.”

Nadat we een vijftiental stukken koraal aan het rek hebben gebonden, stappen Maavin en ik de zee in en zwemmen naar zijn project. Voor de kust, in het kraakheldere water, drijf ik plots boven een veld van honderden metalen rekken, het ene nog kleurrijker dan het andere. In mijn buurt dobberen zeeschildpadden, adelaarsroggen, scholen koraalvlinders, tandbaarzen en anemoonvissen. “Het is maar een kleinschalig project, maar alle beetjes helpen. Je moet me trouwens je mailadres geven, dan stuur ik je elke maand een update over jouw rek. Weet wel dat de meeste stukken koraal maar een paar centimeter per jaar groeien, dus verwacht er niet te veel van.”

Vrij van muggen

Na een week in het paradijs is het me duidelijk geworden dat de Malediven, met resorts als Soneva Fushi en Soneva Jani voorop, een soort labo zijn geworden voor ecologische experimenten. Zo verdient er nog eentje speciale aandacht: dat van de Nederlandse professor Bart Knols, sinds vorig jaar verbonden aan het Soneva-merk. Knols is gespecialiseerd in de (ecologische) aanpak van muggen en slaagde erin om Soneva Fushi – toch een eiland van 1,4 kilometer lang en 400 meter breed – zo goed als muggenvrij te maken. Met dank aan zo’n 500 ecologisch verantwoorde muggenvallen, die in de plaats zijn gekomen van het wekelijks chemisch vernevelen. “Stel je de Malediven zonder knokkelkoorts en chikungunya voor”, aldus Sonu Shivdasani, CEO van Soneva. Hij kon zijn twee resorts recent uitroepen tot de eerste mosquito free islands ter wereld. “Zonder al die giftige chemicaliën zien we trouwens de biodiversiteit op het eiland floreren. Vlinders, hommels, libellen en kevers zijn teruggekeerd, waardoor er nu ook meer vogels zijn dan ooit tevoren. Als dit kan op een vrij groot en jungleachtig eiland, is het op heel de Malediven mogelijk. Deze revolutionaire methode toont aan dat we de constante dreiging van muggen in de Malediven kunnen wegnemen, eiland per eiland.”

Heen en terug

Wij vlogen met Qatar Airways van Brussel naar Malé, de hoofdstad van de Malediven, met een korte tussenstop in Doha. Reken op een vluchttijd van in totaal 10 uur. Ticketprijzen starten aan 721 euro h/t, in business betaal je 3091 euro, al biedt de luchtvaartmaatschappij geregeld interessante promoprijzen aan. Qatar Airways vliegt minstens vier keer per week van Brussel naar Doha en drie keer per dag van Doha naar Malé. De gezondheids- en veiligheidsstandaarden van Qatar Airways voldoen aan de hoogst mogelijke normen en werden bekroond met een 5-sterren Covid-19 Airline Safety Rating door Skytrax. Meer info vind je op qatarairways.com.

Om naar de Malediven te kunnen reizen, volstaat een negatieve pcr-test van max. 96 uur oud. Ter plaatse, in het gekozen resort, ondergaan toeristen nog een pcr-test. Als dat resultaat ook negatief is, vier je vakantie zonder mondmaskers.

Van Malé is het 25 minuten vliegen naar Soneva Fushi en 45 minuten naar Soneva Jani. Soneva heeft zijn eigen watervliegtuigje dat toeristen oppikt aan de luchthaven. Soneva Fushi is het meest gezinsvriendelijke resort, met prachtige junglevilla’s en slechts een handvol watervilla’s. Prijzen vanaf 1015 euro per nacht. Soneva Jani is het kroonjuweel van Soneva, een luxeresort dat voornamelijk uit chique (maar wel duurzaam gebouwde) watervilla’s bestaat. Prijzen vanaf 1550 euro per nacht. Meer info op soneva.com.