‘Een van de laatste exotische bestemmingen in Europa’: waarom Albanië een bezoekje waard is

‘Mini-Europa’ volgens Lonely Planet, ‘een van de laatste exotische plekken in Europa’ aldus The Guardian: dit jaar verwacht Albanië maar liefst zeven miljoen toeristen, een record voor het ex-communistische land. Onze journaliste weet er de weg.

Sinds ik drie jaar geleden een relatie begon met een Albanese Belg, kreeg ik naast een fantastische partner ook een nieuw land. Vier reizen en familiebezoeken later maken dat ik ondertussen weet hoeveel verdiepingen een communistisch appartementsblok telt – vijf, gelijkvloerse verdieping inbegrepen – dat ik blindelings mijn weg vind op plekken waar ik tot voor kort nog nooit van had gehoord en dat mijn koffiesmaak voor altijd is veranderd naar “doe maar straf”. Het maakt helaas ook dat ik hun begrafenisrituelen ken en weet wat ik moet doen bij een aardbeving.

Beklemmende beelden

Ook de geschiedenis van het land behoort intussen tot mijn parate kennis. Hoe Albanië tot 1990 volledig afgescheiden was van het Westen en werd geregeerd door de communistische dictator Enver Hoxha. Hoe inwoners die probeerden te vluchten werden neergeschoten, hoe spionnen – de Sigurimi – buren en familieleden met anticommunistische sympathieën konden verraden. Het meest zichtbare restant van dat verhaal zijn de bunkers waarmee de paranoïde Hoxha het land volbouwde om de inwoners te beschermen tegen een aanval van buitenaf. Een bezoek aan Albanië is dan ook niet compleet zonder te passeren in een van de twee tot museum omgevormde bunkers in de hoofdstad. Het zijn geen bezoeken waar je vrolijk van wordt – denk: beelden van strafkampen, prikkeldraad aan de grens en lange lijsten van geëxecuteerden – maar in mijn ogen is het wel verplichte kost om ook maar iets van het land te begrijpen. Pas als je ziet hoe geïsoleerd Albanië was tot de jaren 90, dringt het door in welk sneltempo het toerisme hier aan het evolueren is. Tot de jaren 90 kwam je er als gewone toerist niet in – tenzij op een door het regime gecureerde groepsreis – tot die tijd reden er bijna geen auto’s, was er op een paar staatshotels na geen toeristische infrastructuur en leefde de bevolking in diepe armoede.

Het leger ruimt op

Die snelle evolutie maakt dat het straatbeeld er eclectisch uitziet: bouwvallige communistische blokken kregen onder impuls van minister-president Edi Rama een likje verf, boeren met paard en kar laveren tussen de SUV’s, hippe loungebars trekken een jong en gemengd publiek terwijl gepensioneerde mannen van ’s ochtends vroeg tot laat verzamelen in de koffiebars. Die snelle ontwikkeling zorgt helaas ook voor veel afval. De intrede van het kapitalisme met een oogverblindend aanbod nieuwe producten in plastic verpakkingen overviel de Albanezen. Een degelijk afvalbeleid ontbrak, net als educatie. Het leidde tot gigantische afvalbergen waarvoor zelfs het leger wordt ingeschakeld om ze op te ruimen. “Pas op”, wil ik hier de hele tijd zeggen. “Jullie beschikken over zoveel ongerepte natuur. Wij zijn die al verloren. Springen jullie er alsjeblieft zorgzaam mee om?”

Bergtocht als tijdreis

Want ongerepte natuur is er nog in overvloed in Albanië. Alleen, ze lijken het vaak niet te beseffen. De meeste Albanezen zijn geen bergmensen. Een onherbergzaam dorpje in de bergen was de plek waarnaar je werd verbannen als je geen goede communist was. Maar voor bergmensen uit België is het er prachtig. Een klassieker is de trekking van Valbona naar Theth. Vertrekken doe je voor dag en dauw vanuit Shkodër, een historische handelsplaats gelegen aan een groot zoetwatermeer aan de voet van de Albanese Alpen. Met een minibusje – te regelen via je accommodatie of via het toeristisch bureau – brengt men je naar de Koman Lake Ferry. Die vaart een keer per dag uit van Koman naar Fierza. Verwacht geen luxe – voor de locals is de ferry de enige transportader naar de afgelegen dorpen – maar wel een van de mooiste boottochten ter wereld. De fjorden hoeven niet onder te doen voor die van Noorwegen.

Vanuit Fierza zetten we de tocht verder naar Valbona, een afgelegen bergdorpje dat de afgelopen jaren uitgroeide tot een echte wandelhub. Wij logeren er in een eenvoudig guesthouse waar we ’s avonds samen met de familie eten rond het vuur en zelfgestookte raki drinken. Het is zo’n avond die je niet snel vergeet. Hoe deze familie al generaties lang leeft op deze godvergeten plek, hoe ze voorzien in hun levensonderhoud en hoe het opkomende toerisme hun dorp voorgoed veranderde. Terwijl ze het vuur gaande houden en de koeien binnenlopen, post de jongste generatie een foto op Instagram. Ze zijn opgegroeid in deze uithoek, maar studeren in de stad. Hun leven lijkt bij momenten wel een eeuw te overspannen.

Dinner with a view

De volgende dag trekken we verder, te voet dit keer, de bergpas van Valbona over. De tocht die bijna duizend hoogtemeters telt, is uitdagend en vormt een onderdeel van de bekende Pieken van de Balkan, een meerdaagse wandeltocht die Albanië, Kosovo en Montenegro aandoet. Eindigen doen we in Theth, een zo mogelijk nog mooier bergdorp dat nog maar sinds vorige zomer toegankelijk is via een asfaltweg – had ik al gezegd dat het land in sneltempo wegen aan het aanleggen is? Blijf hier zeker nog een tweede nacht, voor een wandeling naar de Blue Eye bijvoorbeeld, een plek die doet denken aan de diepblauwe cenotes in Mexico. In Theth vind je bovendien nog sporen van de Kanun, de set van gedragsregels die het leven in Albanië dicteerde vooraleer er sprake was van een centrale overheid. Het was een wet van oog om oog, tand om tand, van bloedwraak. De Kulla – een versterkte toren die fungeerde als een toevluchtsoord – in Theth herinnert hieraan. Maar de echte reden waarom je in Theth verblijft, is het 360° ongerepte bergpanorama, niet alleen het decor voor een uurtje welverdiend lummelen in een hangmat, maar ook bij elk ontbijt en avondeten vormt het een idyllische achtergrond.

Nu, eten with a view doe je in Albanië zo vaak je wilt. De mooiste plekken zijn zomaar bereikbaar. Als je wilt lunchen aan de lagune van Karavasta, het meer van Pogradec of met zicht op de rivier Vjosa of de kliffen van Himarë, dan doe je dat gewoon. Elk jaar lijken er bovendien nieuwe plekken bij te komen, niet echt natuurlijk, maar de ‘ontginning’ van Albanië doet weleens denken aan één grote archeologische site. Alles is er al, eeuwenlang: natuur en cultuur. Maar ieder jaar worden meer prachtige plekken opgepoetst en toegankelijk gemaakt, met als belangrijkste infrastructuurproject het Albanese luik van de Blue Corridor, een autostrade die het Italiaanse Triëst zal verbinden met het zuiden van Griekenland.

Sweet spot

Voor de Albanezen is de exploratie van hun land een goede zaak. Het aandeel van het toerisme in het bni is de afgelopen jaren verdrievoudigd. Reisde je tien, vijftien jaar geleden door het land, dan zul je het misschien niet meer herkennen. Allicht was het in die tijd veel avontuurlijker. Maar voor mij is dit – zeker buiten het hoogseizoen – de sweet spot. De ene avond logeer je nu in een mooi boetiekhotel in Gjirokastër en de volgende dag ontmoet je op een weggetje in de bergen enkele oude mannen met hun ezeltje. Je beslist hen te volgen naar hun dorp, en daar, in dat dorp van nog geen veertig inwoners, beland je in het meest indrukwekkende orthodoxe kerkje dat je ooit hebt gezien. Of nog. De ene dag proef je wijnen op het mooie domein van Kantina Nurellari in de buurt van Berat, de volgende dag help je op een verlaten strand een visser die met zijn bootje is vastgelopen op de kliffen.

Daarom beste Albanië, ontwikkel maar verder, je hebt het potentieel. Lonely Planet noemt je niet voor niets mini-Europa. Op die kleine oppervlakte – Albanië is net iets kleiner dan België – heb je het allemaal: zee, bergen, cultuur en natuur. Maar, Albanië, verlies alsjeblieft dat ruwe, ongepolijste kantje niet. Want als je hier in België mensen ontmoet die ooit in Albanië waren, dan beginnen hun ogen te twinkelen bij de herinnering. Niet omdat ze in een of ander inwisselbaar resort hebben verbleven, wel omdat ze stuk voor stuk verhalen hebben beleefd. Elke dag.

En, lief Albanië, houd ook een paar plekjes voor jezelf. Niet alles hoeft ontdekt. Te weten dat er ongerepte plekken bestaan, is al heel wat anno 2022. Ga niet voor de massa. Ga voor de toerist die op zoek is naar meerwaarde. Investeer niet in goedkope resorts, maar kies voor duurzaamheid. Alleen op die manier, Albanië, blijf jij nog lang ‘de laatste exotische plek van Europa’.