Duiken in erfgoed: de revival van Engelse art-decobaden

Engeland kent een revival van de lidos, openluchtzwembaden. Steeds meer art-decoparels uit de jaren dertig maken een gerestaureerde comeback. Laatste nieuwkomer is Thames Lido, vroeger gevuld met water uit de beroemde rivier, vandaag een hippe plek to swim & dine.

Zeg ‘openluchtzwembad’ en wij denken niet aan cultuur en architectuur. De Engelsen wel. Bij de zogenaamde lidos – het mooiere woord voor outdoorswimming pool – hoort ook een mooi verhaal. Lidos worden vaak geassocieerd met art deco en hun geschiedenis gaat zo ver terug dat ze in het collectieve geheugen zitten. ‘De Britten zijn, ondanks het klimaat, waterratten’, zegt Arne Ringner van Thames Lido in Reading, op een halfuur van Londen.

Het land kent een revival van lidos ( spreek uit ‘liedo’). Pareltjes uit de jaren dertig worden na jaren verval gerestaureerd en gaan in ere hersteld opnieuw open. Drijvende kracht achter de lido-liefde was auteur Janet Smith, die in 2005 het boek Liquid Assets – The Lidos and Open Air Swimming Pools of Britain publiceerde. Smith had jarenlang verloren openluchtbaden geresearcht en zwom in tientallen zwembaden om ze te testen. De publicatie van haar boek leidde destijds ook tot twee grote conferenties over het topic: Reviving Lidos en Making a Splash. ‘De revival past in de tijdgeest’, zegt Ringner. ‘Er is de nostalgie. De architectuur. De hang naar mooie dingen van vroeger. En almaar meer Britten zijn dol op ‘wild zwemmen’: in kanalen, rivieren of de zee. Somewhere out in the open. Sporten is populair en iedereen heeft weleens een fitnessclub geprobeerd. Daar komt men tot de conclusie dat het bloody awful is. Wat zou je zelf kiezen? Een lido membership of een fitnessabonnement?’

Nieuwe springplank

De voorbije jaren kreeg het ene na het andere buitenbad eerherstel. Laatste nieuwkomer in de zogenaamde retrobathing boom is Thames Lido uit 1902. Die dateert uit het edwardiaanse tijdperk en had vroeger een groot bad gevuld met water uit de beroemde rivier. Hier baantjes trekken is als zwemmen in een filmdecor. Het art-decosmeedwerk is grandioos gerestaureerd, het gebouw wordt geflankeerd door hoge bomen en de badhokjes in geel, blauw en rood maken de sprookjesmagie compleet. De muren beschermen je samen met de groene reuzen tegen de wind, waardoor outside hier een beetje inside voelt. Het bad zit in een beschermd nest en dat maakt het anders. Het mooiste moment is rond 5 uur ’s avonds in de winter, als het zonlicht verdwijnt en het bad begint te glowen in the dark.

Redder van dienst was projectontwikkelaar Arne Ringner, die het bad samen met architecten Marshall & Kendon een tweede leven gaf. ‘Er lagen plannen op tafel om er een hotel van te maken’, zegt Ringner. ‘Maar die werden geboycot door de lokale bevolking. Want aan lidos hangt een nostalgisch kantje en dat wegnemen is raken aan het collectieve geheugen. Zowat iederéén had er ooit gezwommen. Je kunt zoiets niet zomaar platgooien.’ Ringner voerde eerder al een andere reddingsoperatie uit, op Clifton Lido uit 1850 in zijn woonplaats Bristol. ‘Op een dag kwam iemand van Reading bij ons zwemmen. Hij vertelde over Thames Lido, die stond te verkommeren. Hij miste de plek en hield een overtuigend pleidooi om te komen kijken.’ En kijken is verliefd worden.

‘Het waren locals die het bad in eerste instantie van de ondergang redden’, legt Ringner uit. Onder publieke druk kreeg het gebouw een zogenaamde grade II listing van English Heritage, de Engelse erfgoedorganisatie. Het hele land kent soortgelijke verhalen van fans die hun favoriete bad een nieuwe springplank geven. In 2006 heropende London Fields Lido na een fondscampagne die twintig jaar aansleepte. Droitwich Spa Lido werd gered door de groep SALT ( Save a Lido Today). In 2010 ging Saltdean Lido in East Sussex dicht, art deco uit de jaren dertig in pakketbootstijl. Buurtbewoners startten een campagne om het erfgoed te redden van een vastgoedmakelaar en in 2017 stroomde er eindelijk weer water. Als alles goed gaat, verwelkomen in 2018 de majestueuze Cleveland Pools in Bath opnieuw zwemmers. Die dateren van 1815 en zijn de oudste openbare baden van het land. De aantrekkingskracht van de lidos is groot: buiten zwemmen heeft iets betoverends, de architectuur vaak ook. ‘Het gaat om meer dan zomaar een baantje trekken’, zegt Ringner.

Hij gelooft in de overlevingskansen van zijn buitenbaden, want hij bouwt er telkens een succesvol restaurantluik aan, met swim & dine packages. ‘Mensen zitten aan de lunch met zicht op het water en krijgen intussen zin om in het bad te duiken. Of omgekeerd.’ De formule werkt, want de lido trekt evenveel restaurantbezoekers als zwemmers. ‘Vroeger ging je naar zo’n pool en kon je er hooguit a cup of tea bestellen. Ik denk dat een lido commercieel kan overleven als de plek opnieuw tot leven komt en elk moment van de dag blijft ademen, niet alleen als het mooi weer is.’

Thames Lido werd in 1902 gebouwd als een ladies swimming pool en is volledig afgesloten van inkijk, al zie je door de ramen wel bootjes op de Theems voorbijvaren. Het 25-meterbad stond meer dan veertig jaar leeg. Het ging kopje onder in 1974 en werd een hotspot voor graffitispuiters. Toen het eind oktober opnieuw de deuren opende, gaf de buitenthermometer 5 graden aan, maar dat hield liefhebbers niet tegen. ‘Dat het water verwarmd is tot 25 graden, helpt natuurlijk ook.’